امروزه شیوه رایج مواجهه با احادیث، همان طریقه‌ای است که به «طریقه رجالیون» شهرت یافته است. این طریقه اگرچه در بررسی روایات فقهی و خصوصاً روایات موجود در کتب اربعه سابقه دیرینه‌ای دارد، اکنون به سایر حوزه‌های حدیثی نیز سرایت کرده است؛ به نحوی که برخورد با احادیث اخلاقی و توحیدی نیز بعضاً به همین شیوه صورت می‌گیرد.

پرسشی که از دیرباز ذهن علمای شیعه را به خود مشغول  کرده، دایره شمول این طریقه و میزان حجّیت آن است. آیا در مواجهه با تمام احادیث چنین سخت‌گیری‌هایی لازم است؟ در پاسخ به این سؤال بحث قاعده «تسامح در ادلّه سنن» پیش کشیده شده که طبق آن، در خصوص روایاتی در عرصه مستحبات عبادی می‌توان تسامح به خرج داد و حتی روایاتی که از حیث بررسی رجالی ضعیف‌اند را پذیرفت و ملاک عمل قرار داد؛^[1] البته این قاعده، خود موافقین و مخالفین گوناگونی هم داشته و دارد.^[2]

آنچه کمتر مورد بررسی واقع‌ شده، مناسبت این روش‌ها با محدودیت‌های واقعیِ حدیث شیعه است. به نظر می‌رسد با مروری بر تاریخ نقل احادیث -حتی در عصر حضور ائمه؟عهم؟- می‌توان علت ضعف برخی احادیث و نادربودن برخی دیگر را توجیه نمود. در این صورت، نادرستی برخی سخت‌گیری‌ها در خصوص اسانید احادیث اخلاقی بیشتر به ‌دید خواهد آمد. پیداست که با وجود موجّه‌بودن ضعف سند برخی از روایات -به لحاظ تاریخی- نمی‌شود و نباید اصل نقدالحدیث و سنجش حدیث را رها نمود. با آشکارشدن این مطلب سؤال دیگری به میان می‌آید: آن که: در مواجهه با این احادیث چگونه باید عمل کرد و ملاک و نحوه سنجش این اخبار چیست؟

در نوشته پیش رو، در مسیر پاسخ‌گفتنِ به این سؤالات، در ابتدا با مروری بر موانع واقعی نشر معارف و احادیث اهل‌بیت؟عهم؟، کوشیده‌ایم علت ضعف منبع و سند برخی از اخبار را آشکار نماییم. بعد از آن، به عنوان مثال به ملاک و نحوه مواجهه قدما با احادیث توجه کرده‌ایم و در آخر پیشنهاد نهایی مقاله را به اختصار پیش‌ کشیده‌ایم.