اگر سیروسلوک توحیدی و ارتقای معنوی و روحانی امری واجب و غایت از زندگی انسان در عالم است و خداوند او را مأمور به ادای این مهم نموده و از کاهلان و قاصران بازخواست می‌نماید، حال سؤال اینست که او با علم ناقص خویش و بی‌خبری از عالم غیب و گرفتاری در دام شهوات و انواع گرفتاری‌های عالم خاکی و با وجود دشمن غداری چون شیطان، چگونه می‌تواند از عهده چنان سفر سختی برآید؟!

<قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ 16 ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ ۖ وَلَا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ>^[1].

انسان بینوا چاره‌ای ندارد جز چنگ زدن به ریسمان هدایت و تربیت مقام ولایت. از سیدالشهدا{علیه السلام} روایت شده که حضرتش ناظر بر آیه شریفه <وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ>  فلسفه خلقت را معرفت الهی بیان فرمودند. سپس یکی از حاضران از حضرت{علیه السلام} پرسید که راه دست یافتن به این معرفت چگونه است؟ و حضرت{علیه السلام} در پاسخ می‌فرمایند: «امام زمان خود را بشناسید تا از این طریق به شناخت خداوند نائل آیید»:

«أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّ اللهَ جَلَّ ذِکْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِیَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاه. فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ، بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی، فَمَا مَعْرِفَةُ اللهِ؟ قَالَ{علیه السلام}: مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِمْ طَاعَتُهُ»[2].

بنابراین، معنای حقیقی عبادت بر معرفت‌الله منطبق است و معرفت‌الله بر معرفت امام. امام{علیه السلام} در اینجا یک اصل کلی را مطرح می‌کنند: اینکه شناخت خداوند از طریق شناخت مقام ولایت حاصل می‌شود. با این بیان روشن می‌شود که روح سلوک در معرفت امام زمان؟عج؟ است. بنابراین  معرفت به امام{علیه السلام}  امری مستحب در کنار سایر امور دینی نیست؛ بلکه اساساً تحقق فلسفه خلقت انسان و عبادت صحیح پروردگار و ادای دستور الهی در سیروسلوک توحیدی، در گرو تحقق چنین معرفتی است. با ریسمان امام است که می‌توان به عوالم غیب و مقامات عالی توحیدی صعود کرد و به مقام یقین دست یافت.

تنها امام معصوم است که به‌واسطه اشراف بر عالم ملکوت، انسان‌های مؤمن  را به مقام یقین هدایت می‌کند. اوست که با احاطه‌ای که بر ظاهر و باطن انسان‏ها دارد، هدایت ارشادی و ایصالی ایشان را بر عهده می‌گیرد و هادی مستعدّین به عالم ملکوت می‌شود. امام منصوب خداوند برای تضمین اصالت دین است و تفسیر او از قرآن و تبیین وی از دین، یگانه قرائت معتبر و مصون از خطا و اعوجاج است؛ چراکه هدایت او مستقیماً از جانب پروردگار است و او صاحب همه علوم و راسخ در کتاب الهی است.

روشن است که منظور از شناخت و معرفت امام در این باب، علمی حصولی و مفهومی و ذهنی نیست؛ بلکه همراه با علم، عمل و مجاهده و سلوک توحیدی نیاز است؛ چنان‌که امیرالمؤمنین{علیه السلام} فرمود: «العِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ، فَإِن أَجابَهُ وَ إِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ»[3]؛ یعنی علم عمل را فرامی‌خواند، اگر پاسخش داد می‌ماند وگرنه از پیش او می‌رود.