محرمات مربوط به پوشش و حجاب[1]

«محرمات مربوط به پوشش و حجاب»، در ثقلین

الف. در قرآن

<وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلىَ‏ جُیُوبهِنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیرْ أُوْلىِ الْارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلىَ‏ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَ لَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخُفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمُ‏ تُفْلِحُون>[2]

«و به زنان باایمان بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است، فرو بندند و شرمگاه خود را حفظ کنند و زینت خود را [مانند لباس‏هاى زیبا، گوشواره و گردن‌بند] مگر مقدارى که [طبیعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت‏] پیداست [در برابر کسى‏] آشکار نکنند و [براى پوشاندن گردن و سینه‏] مقنعه‏هاى خود را به روى گریبان‏هایشان بیندازند و زینت خود را آشکار نکنند مگر براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان [همکیش خود]شان یا بردگان زر خریدشان یا خدمتکارانشان از مردانى که ساده‌لوح و کم‌عقل‏اند و نیاز شهوانى حس نمى‏کنند یا کودکانى که [به سنّ تمیزدادن خوب و بد نسبت به امیال جنسى‏] نرسیده‏اند. و زنان نباید پاهایشان را [هنگام راه رفتن آن‌گونه‏] به زمین بزنند تا آنچه از زینت‏هایشان پنهان مى‏دارند [به‌وسیلۀ نامحرمان‏] شناخته شود و اى مؤمنان! همگى به‌سوى خدا بازگردید تا رستگار شوید.»

ب. در روایات

«قَالَ‏ اَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ{علیه السلام} فِی رِسَالَتِهِ إِلَى الْحَسَنِ{علیه السلام}: ...وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَاهُنَّ فَإِنَ‏ شِدَّةَ الْحِجَابِ‏ خَیْرٌ لَکَ وَ لَهُنَّ مِنَ الِارْتِیَابِ وَ لَیْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ دُخُولِ مَنْ لَا تَثِقُ بِهِ عَلَیْهِنَ‏ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ مِنَ الرِّجَالِ فَافْعَلْ. ...»[3]

«امام علی{علیه السلام} در نامه‌اش به امام حسن{علیه السلام} فرمود: ...و با پوششى که بر آنان قرار مى‏دهى، دیدۀ آنان را از دیدن مردمان باز‌دار، زیرا سختى حجاب آنان را پاک‏تر نگاه مى‏دارد و بیرون‌رفتن زنان از خانه بدتر از این نیست که افراد غیر مطمئن را بر آنان درآورى و اگر بتوانى، چنان کن که غیر تو را نشناسند. ...»

تذکر: محدوده و مقدار واجب پوشش و حجاب برای زن و مرد در ذیل می‌آید که طبعاً اگر کسی آن را رعایت نکند، مرتکب حرام شده‌است.

الف. پوشش مرد

پوشش مرد از مرد و از محارم

واجب است انسان –وقت تخلی و مواقع دیگر- عورت خود را از کسانی که مکلف‌اند، اگرچه مثل خواهر و مادر با او محرم باشند و همچنین از دیوانه و بچه، اگر ممیز باشند –یعنی خوب و بد را می‌فهمند-، بپوشاند؛ ولی زن و شوهر لازم نیست عورت خود را از یکدیگر بپوشانند.[4]

مقدار واجب پوشش برای مردان

بر مرد واجب نیست بدن خود را –غیر از عورتین که حکم آن در مسئلۀ قبل بیان شد- در مقابل دیگران بپوشاند؛ مگر در مواردی که بترسد بر اثر نپوشاندن آن، مبتلا به گناه شود یا نوعی هتک حیثیت وی محسوب شود یا نوعاً و به‌طور معمول موجب جلب توجه دیگران و نگاه از روی لذت افراد به وی گردد.[5]

پوشش مرد از زنان نا‌محرم

مردان باید عورتین خود را از نا‌محرم بپوشانند[6] و پوشاندن بقیۀ بدن از آن‌ها واجب نیست.[7]

پوشیدن آستین‌کوتاه

پرسش: حکم پوشیدن لباس آستین‌کوتاه برای مرد چیست؟ آیا زن می‌تواند بدون قصد لذت به دست چنین مردی نگاه کند؟

پاسخ: هر دومورد، جایز است.[8]

پوشیدن لباس جنس مخالف

بنا‌بر احتیاط واجب مرد نمی‌تواند مد‌های بانوان و کلاه‌گیس استفاده نمایند.[9]

آرایش زنانه براى مردان

پرسش: مدتى است بعضى از آرایشگاه‌هاى مردانه از آرایش‌هاى اختصاصى بانوان از قبیل برداشتنِ ابرو، مش‌کردن موها و مانند آن استفاده مى‌کنند. لطفاً بفرمایید حکم این نوع آرایش‌ها براى مردان چیست؟

پاسخ: اگر به‌نحوی باشد که شبیه زنان بشود، اشکال دارد.[10]

پوشش مرد از بچه‌ها

اگر بچه‌ها ممیز نیستند، چه پسر و چه دختر، پوشش از آن‌ها واجب نیست و اگر بچه ممیّز باشد، واجب است که از آن‌ها عورت را بپوشاند.[11]

پوشیدن لباس تنگ

پرسش: پوشیدن لباس‌هاى تنگ که حجم بدن پیدا باشد، توسط آقایان، چه حکمى دارد؟

پاسخ: پوشیدن چنین لباس‌هایی اگر به‌قصد انداختن دیگران به گناه یا نگاه حرام باشد، جایز نیست؛ بلکه اگر چنین لباس‌هایى عادتاً موجب برانگیخته‌شدن شهوت گردد، به احتیاط واجب پوشیدن آن جایز نیست.[12]

لباس ابریشمی خالص

لباس مرد نمازگزار که به تنهایی می‌توان با آن عورت را پوشاند، باید ابریشم خالص نباشد، و در غیر‌نماز هم پوشیدن آن برای مردان حرام است. پوشیدن لباس ابریشمی برای زن در نماز و غیر‌نماز اشکال ندارد.[13]

اگر تمام آستر لباس یا مقداری از آن ابریشم خالص باشد، پوشیدن آن برای مرد حرام، و نماز در آن باطل است.[14]

دستمال ابریشمی و مانند آن اگر در جیب مرد باشد اشکال ندارد، و نماز را باطل نمی‌کند.[15]

لباس طلا‌بافت

پوشیدن لباس طلا‌باف برای مردان حرام، و نماز با آن باطل است، ولی برای زنان در نماز و غیر‌نماز اشکال ندارد.[16]

پوشیدن طلا مثل آویختن زنجیر طلا به سینه، و انگشتر طلا به دست‌کردن، و بستن ساعت‌مچی طلا به دست، برای مردان حرام، و نماز‌خواندن با آنها باطل است؛ ولی برای زنان در نماز و غیر‌نماز اشکال ندارد.[17]

پوشیدن طلا در نماز و غیرآن

پوشیدن لباس طلاباف برای مردان حرام و نماز با آن باطل است، ولی برای زنان در نماز و غیرنماز اشکال ندارد.[18]

زینت طلا

پوشیدن طلا مثل آویختن طلا به سینه و انگشتر طلا به ‌دست‌کردن و بستن ساعت‌مچی طلا به دست برای مردان حرام و نماز‌خواندن با آن‌ها باطل است؛ ولی برای زنان در نماز و غیرنماز اشکال ندارد.[19]

خریدوفروش طلای مردانه

خریدوفروش حلقه یا انشگتر طلا درصورتی‌که هیئت و شکل آن به‌گونه‌ای است که مشترک بین زن مرد نیست و عرفاً مختص مردان شمرده می‌شود، حرام و باطل است.[20]

حکم طلای سفید و پلاتین

مردان نمی‌توانند پلاتین که طلای سفیدش نامند در دست کنند.[21]

دندان طلا

پرسش: حکم استفاده از دندان طلایی چیست؟

پاسخ: اگر دیده شود اشکال دارد.[22]

ب. پوشش زن

حکم کلی حجاب بانوان

اصل حجاب و پوشش زن –که در قرآن کریم و روایات اهل بیت؟عهم؟ بیان شده- از مسلّمات شریعت محسوب گردیده و ضروری دین است و رعایت‌نکردن آن، گناه و معصیت محسوب می‌شود.[23]

مقدار واجب حجاب در برابر نا‌محرم

بر بانوان واجب است موهای سر و تمام بدن خود را –غیر از صورت و دست‌ها از مچ تا سر انگشتان- از مرد نامحرم بپوشانند. (البته برای آنکه فرد یقین یا اطمینان کند قسمت‌های واجب را پوشانده، باید مقداری از اطراف صورت و مقداری پایین‌تر از مچ‌ها را هم از نامحرم بپوشاند.)

بنابراین، پوشش موی سر، گوش، گلو، زیر چانه، دست (بازو، ساعد و مچ دست)، پا –حتی محدودۀ پایین‌تر از مچ آن- از نامحرم واجب و نیز استفاده از لباس‌هایی که موی سر یا اندام بدن را به‌مقدار مذکور در برابر نامحرم نمی‌پوشاند، کافی نیست.[24]

موارد وجوب پوشاندن صورت و دست‌ها

بر زن لازم نیست صورت و دست‌های خود را از مچ تا سر انگشتان بپوشاند، مگر در سه‌مورد که پوشاندن آن حتی از مرد محرم واجب است:

الف. بترسد که نپوشاندن آن قسمت‌ها باعث شود خودش مبتلا به گناه گردد.

ب. قصد وی از نپوشاندن آن قسمت‌ها مبتلاکردن بیننده به نگاه حرام باشد.

ج. نپوشاندن آن قسمت‌ها نوعاً و به‌طور معمول، موجب جلب توجه دیگران و نگاه از روی لذت دیگران به وی گردد.[25]

شرایط دیگر پوشش بانوان

حجاب و پوشش بانوان در برابر مرد نامحرم، علاوه‌بر آنکه باید مقدار واجب را بپوشاند، لازم است دارای ویژگی‌های ذیل باشد:

الف. «نازک و بدن‌نما» نباشد. بنابراین، پوشیدن لباس‌هایی مانند روسری، جوراب نازک که موها یا پوست بدن را نمی‌پوشاند و شَبَحی از آن نمایان است، در حضور نامحرم کافی نیست.

ب. «تنگ و چسبان» نباشد، طوری‌که معمولاً موجب جلب توجه دیگران و نگاه از روی لذت می‌شود. بنابراین، پوشیدن لباس‌هایی که حجم و برجستگی مَفاتن بدن زن را مشخص می‌کند، جایز نیست.

ج. «زینتی» نباشد. بنابراین، پوشیدن هر نوع لباس اعم از چادر، مانتو، شلوار، روسری، جوراب و مانند آن که به لحاظ رنگ یا کیفیت دوخت یا ویژگی‌های دیگر عرفاً جنبۀ «زینتی» داشته باشد، در برابر نامحرم، جایز نیست.[26]

برتربودن پوشش چادر

بهترین نوع پوشش و حجاب برای بانوان، چادر مشکی است شایسته است بانوان از آن به‌عنوان حجاب کامل و برتر، در برابر نامحرم نمایند، هرچند پوشش به‌مقدار واجب با لباس‌های دیگر محقق شده باشد.[27]

حکم پوشاندن صورت زیبا

پرسش: زنى که می‌داند به‌جهت چهرۀ زیبایى که دارد، مردان نا‌محرم به او نگاه می‌کنند، چه وظیفه اى دارد؟ آیا پوشاندن آن واجب است؟

پاسخ: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر او واجب نیست؛ ولى مردان وظیفه دارند به او نگاه نکنند.[28]

حکم استفاده از پوشیه

پرسش: آیا استفاده از پوشیه برای خانم‌ها جایز است؟

پاسخ:  اشکال ندارد.[29]

پوشاندن آرایش و زینت از نامحرم

بر بانوان واجب است آرایش و زینت خود را از نامحرم بپوشانند. بنابراین، اموری مانند موی مصنوعی و کلاه‌گیس، لاک ناخن، حنای دست، لنزهای رنگی چشم، بعضی از اقسام تاتو یا مژه یا ناخن مصنوعی، چنانچه عرفاً نوعی زینت محسوب شود، لازم است از نامحرم پوشانده شود.[30]

پوشیدن لباس ورزشی برای بانوان

بر بانوان لازم است علاوه‌بر رعایت وظیفۀ حجاب در مقابل نامحرم از انجام حرکات و رفتارهایی که موجب جلب توجه نامحرم و مفاسد اجتماعی می‌شود و خلاف عفاف، حیا، متانت و شأن زن مسلمان محسوب می‌شود، مانند دوچرخه یا موتورسواری، هنرپیشگی در بعضی از فیلم‌ها و سریال‌ها پرهیز نمایند؛ به‌همین‌جهت، برخی از ورزش‌ها توسط بانوان هرچند در آن‌ها شرایط حجاب رعایت شود، نباید در حضور نامحرم انجام گیرد.[31]

حکم اجبار و منع خانواده در پوشش

پرسش: آیا شوهر یا پدر و مادر، می‌‌توانند همسر و یا دختران خود را مجبور کنند تا دست‌ها و صورتشان را نیز به هنگام خروج از منزل بپوشانند؟

پاسخ: پدر و مادر حق ندارند و شوهر هم در مواردی که نیاز به اجازۀ او ندارد نمی‌تواند منع کند؛ ولی در غیرآن می‌تواند از بیرون‌رفتن بدون این شرط منع کند.[32]

پرسش: اخیراً مجموعه‌ای از استفتائات پیرامون حجاب در بعضی از سایت‌های خبری به آیت‌الله سیستانی؟حفظ؟ نسبت داده شده‌است؛ از‌جمله اینکه، مرد حق اجبار همسر و دخترش را بر حجاب ندارد. آیا این صحت دارد؟

پاسخ: مقصود از اینکه شوهر و پدر حق اجبار بر حجاب را ندارند، این است که ـ‌بنا‌بر احتیاط لازم‌ـ آنان نمی‌توانند بدون اجازۀ حاکم شرع از إعمال قوه ـ‌مانند گوش‌مالیدن و کتک و حبس‌ـ در امر‌به‌حجاب استفاده نمایند؛ اما استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز ـحتی تند‌خویی اگر ملایمت مؤثر نباشدـ جایز بلکه با مراعات شرایط یاد شده در رسالۀ عملیه، واجب است.[33]

پرسش: من جوانی بیست‌و‌چهار ساله هستم و قصد دارم با دختری ازدواج نمایم که در اروپا زندگی می‌نماید و از‌نظر حجاب کمی سهل‌انگار است؛ مثلا با موی برهنه رفت‌و‌آمد می‌کند. حال اگر بخواهم با این قبیل اشخاص ازدواج نمایم، آیا از‌نظر احکام خداوند در این دنیا و در آخرت مسئولیت و بازخواستی برای من وجود دارد؟

پاسخ: قبل از ازدواج مسئولیتی ندارید؛ ولی بعد از آن مسئول حفظ حجاب او هستید و باید او را از بیرون رفتن بدون حجاب منع کنید؛ پس باید از هم‌‌اکنون فکر کنید که آیا می‌توانید با چنین زنی این‌طور برخورد نمایید و وظیفه‌‌تان را انجام دهید؟[34]

موی مصنوعی

پرسش: اگر زنی کلاه‌گیس بر سر گذارد و به‌وسیلۀ آن موی حقیقی را بپوشاند، آیا او می‌تواند صورت خود را به نیت آرایش و استتار گریم کند و خود را به غیر آنچه هست نشان دهد؟

پاسخ: استفاده از گلاه‌گیس به نیت زینت به‌شرط آنکه آن را از نا‌محرمان بپوشاند، جایز است.[35]

کت‌وشلوارپوشیدن زن

پرسش: آیا یک‌زن می‌تواند کت‌وشلوار بپوشد و در خیابان‌ها و بازار‌ها راه بیفتد؟

پاسخ: اگر آن جامه برجستگی‌های اندام او را مشخص کند و یا سبب فتنه‌انگیز شود، جایز نیست.[36]

مجازات بی‌حجابی

پرسش: آیا در اسلام بدون توجه به مسائل دیگر، برای بی‌حجابی مجازاتی وجود دارد؟

پاسخ: حجاب مانند بقیۀ تکالیف شرعی است و مخاطب آن مکلفین است و اگر از انجام تکلیف سرباز کند، حرام است و باید توبه کند. و وظیفۀ دیگران امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است، اگر شرائطی که در رسالۀ عملیه ذکر شده‌است، محقق باشد.[37]

بیرون‌گذاشتن قسمتی از روسری

پرسش: آیا بیرون‌گذاشتن قسمتی از روسری از زیر چادر برای زنان اشکال دارد؟

پاسخ: فی‌نفسه مانعی ندارد؛ ولی موهایش را باید بپوشاند.[38]

نهی از مدپوشی

پرسش: آیا والدین می‌توانند فرزندان را از پوشش لباس‌های مد روز منع کنند؟

پاسخ: پدر و مادر می‌توانند از بعضی کمک‌ها امتناع کنند؛ مگر اینکه فرزند چنین باشد و چنان نباشد و فرزند هم ناچار است برای رسیدن به مقاصد خود آن‌ها را اطاعت کند.[39]

حکم تشکیل مجلس با علم به بد‌حجابی حضار آن

پرسش: آیا شاعری می‌تواند مجلس شعرخوانی (شب شعر) برای خود ترتیب دهد در‌حالی‌که او می‌داند در چنان مجلسی بانوانی برای شنیدن اشعار او بی‌حجاب و نیمه‌برهنه حضور خواهند یافت؟

پاسخ: این کار در حد ذات خود مانعی ندارد؛ اما بر آن شاعر لازم است که امر‎به‌معروف و نهی‌از‌منکر کند هر‌گاه شرایط چنان تکلیفی فراهم باشد.[40]

عدم اختصاص حجاب به مسلمان

پرسش: چرا حجاب زن غیر‌مسلمان در یک‌کشور اسلامی واجب است؛ ولی کشف حجاب زن مسلمان در یک‌کشور غیر‌اسلامی، ممنوع می‌باشد؟

پاسخ: بر زن حجاب واجب است، مسلمان باشد یا غیر‌مسلمان، در کشور اسلامی باشد یا غیر‌اسلامی.[41]

نازک‌بودن چادر نماز

پرسش: اگر چادر نماز از پشت آن، سایۀ بدن پیدا باشد، اشکال دارد یا نه؟ (میزان ضخامت چادرهای معمولی به‌گونه‌ای است که کمی سایه می‌اندازد.)

پاسخ: اشکال دارد.[42]

استفاده از چادر رنگی در احزاب

پرسش: آیا یک‌حزب اسلامى مى‌تواند پوشش حجاب و لو چادر را از رنگ‌هاى روشن که مشخصه‌اى براى بانوان آن حزب باشد، انتخاب نماید؟

پاسخ: اگر انگشت‌نما شود، به‌طوری‌که باعث تهییج دیگران شود، جایز نیست.[43]

حکم جوراب‌پوشیدن در مقابل نامحرم

پرسش: حکم جوراب پوشیدن خانم‌ها در مقابل نا‌محرم چیست؟

پاسخ: لازم است پا‌های خود را از نا‌محرم مستور کند.[44]

پرسش: آیا یک‌زن جوان می‌تواند جوراب به رنگ پا که معمولا ساق پا را زیبا‌تر نشان می‌دهد به‌عنوان حجاب بپوشد؟

پاسخ: پوشیدن چنین جورابی ـبه‌خودی‌خودـ اشکالی ندارد؛ امّا چون در فرض سؤال زینت به حساب آمده، باید آن را از دید نا‌محرمان بپوشاند.[45]

پرسش: آیا پوشیدن جورابی که ساتر است، امّا مچ پا را مجسّم می‌کند، جایز است؟

پاسخ: پوشیدن چنین جورابی فی‌حد‌ ذاته، جایز است.[46]

حکم پوشیدن کفش

پوشیدن کفشی که نوعی زینت برای زن محسوب می‌شود، برای بانوان در مقابل نامحرم جایز نیست. همچنین پوشیدن کفشی که به هنگام راه‌رفتن صدا ایجاد می‌کند و موجب توجه دیگران می‌گردد، اگر به‌ انگیزۀ جلب‌نظر نامحرمان باشد یا نوعاً سبب بروز فتنه و فساد گردد، جایز نیست و در غیرموارد مذکور اشکال ندارد.[47]

آرایش کم و خفیف

پرسش: حکم آرایش خفیف و خیلی کم چیست؟ آیا باید پوشیده شود یا خیر؟

پاسخ: آرایش به هر‌مقداری که باشد، حرام است و پوشاندن آن از دید نامحرم واجب است.[48]

پوشش زن از بچه‌ها

پرسش: آیا بر زن لازم است خود را در مقابل بچۀ نا‌بالغ بپوشاند؟

پاسخ: اگر خوب و بد را می‌فهمد و احتمال مى دهد که نگاهش به بدن زن موجب تحریک شهوتش شود؛ بنا‌بر احتیاط واجب باید بدن و موى خود را از او بپوشاند.[49]

ج. لباس‌های حرام مشترک میان زن و مرد

لباس شهرت

در‌صورتی‌که موجب هتک حرمت و خواری او باشد، حرام است.[50]

حکم نمازخواندن با لباس شهرت

پرسش: نماز‌خواندن با لباس شهرت اشکال دارد؟

پاسخ: نماز صحیح است.[51]

پوشیدن لباس باعث بی‌آبرویی

پرسش: حکم پوشیدن لباسى که مایۀ هتک و بى‌آبرویى انسان یا منشأ فساد مى‏شود، چیست؟

پاسخ: جایز نیست.[52]

پوشیدن لباس جنس مخالف

مرد بنابر احتیاط واجب جایز نیست خود را به هیئت، زِیّ و شمائل زن درآورد؛ همین‌طور زن بنابر احتیاط واجب جایز نیست خود را به هیئت، زی و شمائل مرد درآورد، هرچند این کار به‌طور موقّت و برای اجرای نمایش و مانند آن باشد. در غیراین‌صورت، استفاده از لباس و پوشش مردان برای زن و استفاده از لباس و پوشش زنان برای مرد، حرام نیست.[53]

لباس مهیّج

پرسش: پوشیدن لباس‌هاى مبتذل و یا لباس‌هاى تنگ و مهیّج و یا مدل‌هایى که موجب ترویج فرهنگ غرب است، چه براى زن و چه براى مرد، چه حکمی دارد؟

پاسخ: پوشیدن لباس‌هاى مبتذل و تنگ و مهیّج و یا مدل‌هایى که موجب شود شخص انگشت‌نما شود، جایز نیست.[54]

لباس غصبی

پرسش: حکم پوشیدن لباس غصبی چیست؟ و اعمال عبادی با آن چه حکمی دارند؟

پاسخ: لباس نمازگزار که با آن عورتین خود را می‏پوشاند، باید بنا‌بر احتیاط واجب مباح باشد و کسی که می‏داند پوشیدن لباس غصبی حرام است یا اینکه از روی تقصیر حکم مسئله را نداند، اگر عمداً در آن لباس نماز بخواند، بنا‌بر احتیاط باطل است؛ ولی در چیزهایی که به تنهایی عورت را نمی‏پوشاند و همچنین چیزهایی که فعلاً نمازگزار آن‌ها را نپوشیده –مانند دستمال بزرگ یا لنگی که در جیب گذاشته شود- اگرچه بشود عورت را با آن‌ها پوشانید و همچنین چیزهایی که نمازگزار آن‌ها را پوشیده، ولی ساتر مباح دیگری دارد، در تمام این صوَر غصبی‌بودن آن‌ها به نماز ضرری ندارد، هرچند احتیاط در ترک است.[55]

لباس مختص کفّار

بنا‌بر احتیاط واجب جایز نیست مسلمانان لباس‌های ویژۀ کفار را بپوشند و به آن‌ها تشبه کنند.[56]

حکم استفاده از مدل لباس و موی کشورهای بیگانه

پرسش: اخیراً در میان برخى از جوانان مدل مو و لباس‌هایى (مانند رپ و غیره) رسم شده که از کشورهاى اروپایى و بلاد بیگانه اخذ مى‏گردد؛ نظر به اینکه پوشیدن این لباس‌ها و انجام این‏گونه آرایش‌ها عرفاً از مصادیق تشبه به کفّار است، چه حکمى دارد؟

پاسخ: ظاهر‌شدن با زیّ مختص به گروه خاصی از کفار به احتیاط واجب جایز نیست.[57]

حکم کلی لباس‌های مختص کفار و مروج فرهنگی غربی

پرسش: بعضی از لباس‌هایی که جوانان می‌پوشند ترکیب‌بندی لباس به‌گونه‌ای است که جلب توجه می‌کند؛ مثلا از مانتوهایی با رنگ‌های خیلی تند استفاده می‌کنند یا اینکه ترکیب رنگ روسری با مانتو و لباسشان طوری است که جلب توجه می‌کند یا از کفش‌ها و پیراهن‌هایی که نوع و رنگ آن توجه‌کننده است، استفاده می‌کنند؛ آیا لباس شهرت محسوب می‌شود و پوشیدن آن حرام است؟

پاسخ: لباس‌های شهرت محسوب نمی‌شود؛ ولی اگر زیّ مختص کافر باشد، به احتیاط واجب پوشیدن آن جایز نیست و اگر عرفاً زینت باشد، ظاهرشدن با آن جلوی نا‌محرم نیز حرام است.[58]

استثنائات محرمات مربوط به پوشش و حجاب

پوشش عورت در موارد اضطرار

مردان باید عورتین خود را از دکتر‌ها بپوشانند؛ مگر در مقام اضطرار.[59]

پوشیدن لباس ابریشمی یا طلا‌بافت در حال اضطرار

پوشیدن لباس ابریشمی خالص و طلا‌بافت در حال ناچاری مانعی ندارد و نیز کسی که ناچار است لباس بپوشد و لباس دیگری غیر از این‌ها ندارد، می‌تواند با این لباس‌ها نماز بخواند.[60]

مراجعه به نامحرم برای درمان ضروری و شرایط آن

اگر زن بخواهد برای درمان و معالجۀ بیماری به پزشک مرد مراجعه نماید و این امر مستلزم نگاه یا لمسی باشد که در شرایط معمول حرام است، باوجود شرایط ذیل اشکال ندارد:

1. معالجۀ بیماری برایش ضروری بوده و نسبت به درمان آن عرفاً ناچار و مضطر محسوب شود.[61] بنابراین، حکم مذکور شامل بیماری‌های جزئی که درمان آن عرفاً ضروری نیست، نمی‌شود، هرچند پزشک نامحرم حاذق‌تر باشد.
2. راهی برای درمان جز مراجعه به پزشک مرد نباشد؛ البته اگر دسترسی به پزشک زن یا پزشک مردی که از محارمش است، داشته باشد، ولی پزشک مرد نامحرم، جهت درمان «مهارت و تخصص بیشتری» داشته یا «مراقبت و رسیدگی بهتری» داشته باشد، درصورتی‌که معالجۀ وی همراه با نگاه یا لمس عورتین نباشد، رجوع به پزشک مرد اشکال ندارد.

نکته: بیمار در برهنه کردن بدن خود باید به‌مقدار ضرورت و نیاز اکتفا کند و مقدار بیشتر را برهنه نکند. (حکم مذکور در این مسئله، در مورد مراجعۀ مرد به پزشک زن نیز جاری است.)[62]

نپوشاندن برخی مواضع در خواستگاری (با رعایت شرایطی)

با رعایت شرایط ذکرشده در مسئلۀ «39»،[63] زن می‌تواند درصورت درخواست طرف مقابل، مواضع مذکور (اعضایی مانند صورت، موها، گردن، ساعد دست و ساق پا) را نپوشاند؛ ولی باید از آرایش و ظاهرنمودن زینتی که پوشش آن از نامحرم واجب است، خودداری نماید.[64]

پوشش زنان بزرگسال

پرسش: شنیده شده که حجاب بر زنان بزرگسال، که امید ازدواج آن‌ها نمى‏رود، لازم نیست؛ لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف. چنین زنانى چه مقدار از بدنشان را مى‏توانند در مقابل نامحرم نپوشانند؟

ب. آیا این حکم اختصاص به زنان بیوه دارد، یا شامل زنان شوهردار، که در این سنّ و سال هستند، نیز مى‏شود؟

پاسخ:

1. زنى که به دلیل بزرگسالى مورد توجه مردان نیست، مى‌تواند قسمتى از موها و دست‌ها و گردن که معمولاً با پوشیدن حجاب‌هاى قدیم پوشانده نمى‌شود، نپوشاند؛ ولى نباید آرایش کرده باشد.

٢. شامل همۀ آن‌هاست.[65]

نگاه حرام

«نگاه حرام»، در ثقلین

الف. در قرآن

<قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُون‏ 30 وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا...الآیة>[66]

«به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را [از آنچه حرام است‏] فرو بندند، و شرمگاه خود را حفظ کنند. این براى آنان پاکیزه‏تر است. قطعاً خدا به کارهایى که انجام مى‏دهند، آگاه است. (30) و به زنان باایمان بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است، فرو بندند و شرمگاه خود را حفظ کنند، و زینت خود را؛ مگر مقدارى که [طبیعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت‏] پیداست، [در برابر کسى‏] آشکار نکنند... .»

ب. در روایات

«عَنْ أَبِی‌ هُرَیْرَةَ وَ عَبْدِ اللَّه‌ بْنِ ‌عَبَّاسٍ قَالا: خَطَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه} قَبْلَ وَفَاتِه‏: ...وَ مَنْ‏ مَلَأَ عَیْنَیْهِ مِنِ امْرَأَةٍ حَرَاماً حَشَاهُمَا اللَّهُ تَعَالَى یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِمَسَامِیرَ مِنَ النَّارِ وَ حَشَاهُمَا نَاراً حَتَّى یَقْضِیَ بَیْنَ النَّاسِ ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّار. ...»[67]

«ابو‎‌هریره و عبدالله‌بن‌عباس نقل می‌کنند که پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} در _فرازی از_ آخرین خطبۀ عمر شریفشان فرمودند: ...و هرکس چشمانش را از زنی به‌نحو حرام پر کند، خداوند متعال روز قیامت آن‌ها را از میخ‌هایی آتشین پر می‌کند و [همچنین] از آتش پر می‌کند تا اینکه بین مردم حکم کند؛ سپس امر می‌شود که به‌سوی آتش (برده شود)... .»

نگاه مرد

نگاه‌ مرد به مرد

مرد نباید با قصد لذت به بدن مرد دیگر نگاه کند و همچنین است اگر خوف وقوع در حرام باشد.[68]

نگاه‌کردن به عورت مسلمان بالغ حرام است؛ اگرچه از پشت شیشه یا در آینه یا آب صاف و مانند این‌ها باشد.[69]

نگاه مرد به زنان مَحرم

مردان می‌توانند به تمام بدن محارم خویش غیر از عورتین نگاه کنند؛ مشروط به آنکه این نگاه به‌قصد لذت و همراه خوف افتادن در فساد و حرام نباشد.[70] در این حکم همسر استثنا شده‌است.[71]

نظر مرد به زن نامحرم

نگاه‌کردن مرد به بدن زنان نامحرم و همچنین نگاه‌کردن به موی آنان، چه با شهوت باشد چه بدون شهوت، چه با ترس افتادن در حرام چه بدون آن، حرام است؛ و نگاه‌کردن به‌صورت آنان و دست‌هایشان تا مچ، اگر با شهوت یا با ترس از افتادن در حرام باشد، حرام است؛ بلکه احتیاط مستحب آن است که بدون شهوت و ترس از افتادن در گناه هم به آن نگاه نکند.[72]

نگاه به پای نا‌محرم

پرسش: نگاه بدون قصد لذت به پا‌های زنان نا‌محرم از مچ به پایین، چه حکمی دارد؟

پاسخ: با شهوت حرام است.[73]

حکم نگاه به ناخن مصنوعی  

پرسش: باتوجه‌به اینکه زنان برای آرایش خود از ناخن مصنوعی استفاده می‌کنند، لطفاً حکم نگاه‌کردن به ناخن زن نامحرم را بفرمایید؟

پاسخ: نگاه با شهوت، حرام است.[74]

نگاه به اعضای داخلی نا‌محرم

نگاه‌کردن به داخل دهان زن با رعایت دوشرط (اینکه با شهوت نباشد –هرچند درجۀ خفیف احساس جنسی- و ترس افتادن به حرام نباشد)، اشکال ندارد؛ اما نگاه‌کردن به سایر اعضای داخلی بدن زن مانند معده، روده و کبد بنابر احتیاط واجب جایز نیست، هرچند بدون لذت جنسی و ترس به‌گناه‌افتادن باشد.[75]

نگاه به لباس زن نا‌محرم

پرسش: اگر مردی به لباس زن نا‌محرمی که بر روی بند لباس پهن شده نگاه کند اشکال دارد؟

پاسخ: نگاه با شهوت، حرام است.[76]

حکم عکس‌گرفتن مرد نا‌محرم از زن

پرسش: عکس‌گرفتن مرد از زن نا‌محرم چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر با حجاب باشد، اشکال ندارد.[77]

نگاه‌ به موی زنان عشایر

پرسش: نگاه‌کردن مرد نا‌محرم به‌صورت زنان چادر‌نشین که معمولاً قسمتى از موى سر آن‌ها نیز دیده مى‌شود، چه حکمى دارد؟

پاسخ: با شهوت حرام است.[78]

نگاه مرد به دختر نابالغ

نگاه‌کردن مرد به مو و بدن دختر نابالغِ ممیّز[79] با رعایت دوشرط مذکور،[80] جایز است؛ البته احتیاط مستحب آن است که مرد به اعضایی از بدن دختران نابالغ ممیّز که معمولاً آن قسمت‌ها را می‌پوشانند، نگاه نکند.[81]

نگاه زن

نگاه‌ زن به  زن

نگاه‌کردن زن به بدن زن دیگر با قصد لذّت و ریبه جایز نیست و نیز نگاه‌کردن به عورت یکدیگر، حرام است.[82]

نگاه‌ زن به مردان مَحرم

زن می‌تواند به استثنای عورتین به تمام بدن محارم خود نگاه کند، مشروط به آنکه به‌قصد لذت و ریبه نباشد.[83]

نگاه زن به مرد نا‌محرم

نگاه‌کردن زن به بدن مرد نامحرم، باشهوت و لذت جنسی یا ترسِ از افتادن در گناه، حرام می‌باشد؛ بلکه بنا‌بر احتیاط واجب بدون آن نیز نباید نگاه کند؛ مگر به جا‌هایی از بدن که معمولاً مردها نمی‌پوشانند، مانند سر و دست‌ها و ساق پا‌ها که نگاه‌کردن زن به این جاها اگر بدون شهوت و بدون ترس افتادن در گناه باشد، اشکال ندارد.[84]

نگاه زن به پسر نابالغ

نگاه‌کردن زن به بدن پسر نابالغ ِ ممیّز[85] با رعایت دوشرط (عدم لذت و عدم خوف افتادن به حرام) جایز است.[86]

احکام مشترک نگاه میان مرد و زن

نگاه به هم‌جنس خود با شهوت و لذت جنسی

مرد به مرد و زن به زن نمی‌توانند از روی شهوت جنسی بنگرند.[87]

نگاه‌کردن به بدن هم‌جنس، زمانی جایز است که با قصد لذت و ریبه نباشد.[88]

نگاه به عورت

نگاه کردن به عورت فرد دیگر و لمس آن حرام است، چه هم‌جنس باشد یا غیرهم‌جنس، هرچند با وی محرم باشد، عاقل باشد یا دیوانه؛ البته حرام‌بودن نگاه به عورت کافر هم‌جنس و نیز عورت بچۀ نابالغ ممیّز غیرمراهُق[89] بنابر احتیاط واجب می‌باشد؛ اما نگاه به عورت بچۀ ممیّز مراهق بنابر فتوا جایز نیست.[90]

نگاه‌ اتفاقی به نا‌محرم

پرسش: مقصود از این جمله که می‌گویند: نگاه اول برای تو و نگاه دوم به ضرر تو می‌باشد، چیست؟

پاسخ: ظاهرا مقصود از آن جمله فرق‌گذاشتن میان دو‌نوع نگاه است. با این معنا که نگاه اول معمولا اتفاقی و گذراست و هرگز به هدف لذت‌جویی نیست، برخلاف نظر دوم که هدف‌دار و همراه نوعی شهوت است و بدین جهت مضر می‌باشد.[91]

نگاه به بدن نامزد

پرسش: آیا نگاه مرد به بدن نامزد خود که هنوز نامحرم است، ولى ازدواج با او قطعى است، جایز است؟

پاسخ: جایز نیست.[92]

حکم نگاه به اعضای جداشدۀ نا‌محرم

حکم نگاه‌کردن به اعضای جداشدۀ نا‌محرم، حکم زمان جدانشده را دارد.[93]

نگاه به جنازۀ نا‌محرم

پرسش: حکم شرعى در مورد دیدن جنازه‌هاى نا‌محرم که بعضاً لخت یا نیمه‌عریان هستند، چیست؟

پاسخ: حرام است.[94]

حکم نگاه‌ به رقص

پرسش: آیا نگاه‌کردن به رقص جایز است؟

پاسخ: جایز نیست.[95]

نگاه به عکس و فیلم

حکم کلی نگاه به عکس یا فیلم نامحرم

در مواردی که نگاه به مو یا بدن زن نامحرم حرام است، نگاه به عکس یا فیلم وی –چه پخش مستقیم و چه غیرمستقیم- چنانچه بدون شهوت و لذت جنسی بوده و فرد ترس و خوف مبتلاشدن به گناه نداشته باشد، دوصورت دارد:

الف. نگاه‌کننده آن زن را می‌شناسد؛ نگاه به فیلم یا عکس وی بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

ب. نگاه‌کننده آن زن را نمی‌شناسد؛ نگاه به فیلم یا عکس وی اشکال ندارد.[96]

نگاه به عکس یا فیلم نامحرم در کودکی

اگر عکس یا فیلم دختری که درحال‌حاضر به سن بلوغ رسیده، مربوط ‌به زمان قبل از بلوغ وی باشد، دوصورت دارد:

الف. چهرۀ آن دختر طوری عوض شده که آن عکس یا فیلم با وضعیت کنونی وی مطابقت نداشته باشد؛ دراین‌صورت، نگاه کردن مرد به آن عکس یا فیلم، چنانچه بدون شهوت و لذت جنسی بوده وفرد این ترس را نداشته باشد که با دیدن آن به گناه بیفتد، اشکال ندارد.

ب. دراین‌صورت، حکم مسئلۀ قبل در مورد آن جاری می‌شود.[97]

نگاه به عکس یا فیلم مرد نامحرم

نگاه کردن بانوان به عکس یا فیلم مرد نامحرم – چنانکه به‌صورت پخش مستقیم باشد یا غیرمستقیم- درصورتی‌که اعضای بدن مرد در آن بیش از مقدار متعارف، برهنه باشد، مانند بعضی از تصاویر ورزشکاران یا مسابقات ورزشی یا برخی مجالس سینه‌زنی، بنابر احتیاط لازم جایز نیست.[98]

حکم نگاه به تصویر زنان بی‌حجاب زمان طاغوت

پرسش: در کتاب و یا فیلم، دیدن تصویر زنان بی‌بند‌و‌بار طاغوت که معروف هم هستند و اکنون نیز زنده‌اند، در‌صورتی‌که حجاب ندارند، چه حکمی دارد؟

پاسخ: نگاه با شهوت، حرام است.[99]

نگاه به عکس بی‌حجاب زنان مقید

پرسش: آیا نگاه‌کردن به عکس زن با‌حجابی که در عکس بی حجاب است، جایز است؟

پاسخ: احتیاط آن است که به‌غیر‌از صورت و دو‌دست از آن عکس نگاه نشود و اما صورت و دو‌دست بدون ریبه و لذت جنسی، جایز می‌باشد.[100]

نگاه به فیلم‌های مجاز

پرسش: نگاه به فیلم هاى مجاز داخلى و خارجى ـ‌‌که از سوى وزارت ارشاد اجازه داده شده‌است‌ـ چه حکمى دارد؟

پاسخ: [اگر در حد ابتذال نبوده و] بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفاسد و انحرافات اخلاقى نشود، اشکال ندارد (خواه فیلم داخلى باشد یا خارجى).[101]

نگاه به عکس یا فیلم همسر بعد از طلاق

پرسش: زن و شوهرى که حجاب کامل و کافى نداشته‌اند، با هم عکس گرفته‌اند؛ سپس از هم جدا شده‌اند؛ آیا بعد از طلاق مى‏توانند به آن عکس‌ها نگاه کنند؟

پاسخ: بعد از طلاق و سپری‌شدن عده، به احتیاط واجب نباید نگاه کنند.[102]

نگاه به عکس یا فیلم همسر بعد از وفات

نگاه هریک از زن و شوهر به عکس یا فیلم همسرش بعد از وفات وی بدون شهوت و لذت جنسی جایز است؛ اما نگاه‌کردن با شهوت و لذت جنسی بنابراحتیاط واجب جایز نیست.[103]

نگاه به عکس یا فیلم مستهجن

نگاه به عکس یا فیلم مستهجن و برهنه، چنانچه با شهوت و لذت جنسی همراه باشد یا اینکه فرد بترسد با نگاه کردن به گناه بیفتد، حرام است، بلکه بنابر احتیاط واجب در غیراین‌دوصورت نیز نگاه به آن جایز نیست.[104]

نگاه‌ به فیلم‌های غربی

پرسش: آیا نگاه به تصویر تلویزیونی و غیرتلویزیونی زنان غیرمسلمان که پوشش ندارند و برهنه و یا شبه‌برهنه هستند، جایز است؟

پاسخ: نگاه‌کردن به صحنه‌های برهنه به‌طور مستقیم و یا در صفحۀ تلویزیون و امثال آن جایز نیست؛ بلکه احتیاط واجب آن است به‌طور مطلق به آن مناظر نگاه نکنند.[105]

نگاه زوجین به فیلم مبتذل جهت تحریک

نگاه کردن به عکس یا فیلم مستهجن و برهنه، به‌انگیزۀ تقویت و تهییج قوای جنسی بین زوجین، عذر شرعی برای تجویز این امر محسوب نمی‌شود.[106]

نگاه به فیلم مبتذل برای سانسور

پرسش: دیدن فیلم هاى مبتذل به منظور سانسور‌کردن آن، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر با قصد لذت باشد، حرام است. اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، بنا‌بر احتیاط واجب، نگاه‌کردن به آن جایز نیست.[107]

احکام فرعی «نگاه حرام»

معنای «ریبه» و «لذت»

پرسش: در حرمت نگاه به زن نا‌محرم عبارت‌هایی به‌کارمی‌رود که لااقل برای عده‌ای چندان واضح نیستند؛ مثل: «ریبه»، «لذت» و «شهوت»؛ لطفا توضیح دهید آیا همۀ این عبارت‌ها به یک‌معناست؟

پاسخ: مقصود از کلمه‌های لذت و شهوت، لذت‌جویی و شهوت جنسی است و نه هر لذت و شهوت طبیعی که از نگاه به منظر‌های زیبا و دل‌انگیز حاصل می‌شود و منظور از ریبه، گرفتاری به گناه است.[108]

منظور از «خوف افتادن به گناه»

[در توضیح اینکه حتی در مواضع حلال، اگر انسان خوف ابتلا به حرام دارد، نباید نظر کند:] گاه نگاه‌کردن –هرچند بدون لذت- باعث می‌شود انسان مرتکب گناهی شود؛ مثل اینکه پس از این نگاه، وسوسه شده و مبتلا به نگاه حرامی، همچون نگاه با لذت به همان فرد یا فرد دیگر یا تصویر و مانند آن شود. در چنین مواردی که فرد می‌ترسد نگاه بدون لذت وی، موجب امر حرامی، مانند موارد مذکور شود -هرچند به این امر مطمئن نباشد- نباید نگاه کند.[109]

تدوین و ساخت فیلم غیرشرعی

تدوین و ساخت هرگونه فیلم یا سریالی که در آن ضوابط شرعی نادیده گرفته شود یا مفاسدی بر آن مترتب گردد که اجتناب از آن لازم است، جایز نیست. [110]

توزیع و نشر عکس یا فیلم‌های فسادانگیز

توزیع یا نشر عکس یا فیلم‌هایی که موجب ترویج فساد در جامعه می‌شود –مانند اینکه افراد با دیدن آن‌ها مبتلا به گناه می‌شوند- حرام است، چه اینکه نگاه به آن‌ها سببب نقص ایمان و سستی عقاید شود یا موجب فاسدشدن اخلاق و رفتار و بی‌بندوباری شده یا باعث روی‌آوردن به امور منافی عفت و حیا یا سایر گناهان گردد. [111]

حکم رفت‌و‌آمد مردان در جامعه باوجود زنان بد‌حجاب

پرسش: امروزه زن‌هاى آرایش کرده در جامعه زیاد ظاهر مى‌شوند؛ آیا نگاه‌کردن به آنها بدون قصد شهوت جایز است؟ اگر جایز نیست، حکم نگاه غیر‌عمدى چیست؟

پاسخ: نگاه با شهوت جایز نیست.[112]

پذیرش خانم‌های بدحجاب در مطب

پرسش: پذیرش خانم‏هاى بیمار که با حجاب نا‌مناسب و چهرۀ آرایش کرده به مطب مراجعه مى‏کنند، چه حکمى دارد؟ در صورت جواز، نگاه به‌صورت آن‌ها به هنگام معاینه چه صورتى دارد؟

پاسخ: نگاه بدون شهوت و به‌مقدار ضرورت، اشکال ندارد.[113]

استثنائات نگاه حرام

حکم نگاه برای ازدواج و شروط جواز آن

مردی که تصمیم دارد با زنی ازدواج کند، جایز است با رعایت شرایط ذیل به اعضایی مانند صورت، موها، گردن، ساعد دست و ساق پای زن نگاه کند:[114]

 الف. با قصد لذت جنسی نگه نکند؛ البته درخصوص این مورد اگر بداند به‌طور ناخواسته لذت حاصل می‌شود، اشکال ندارد.

ب. ترس و خوف مبتلاشدن به حرام –به‌سبب این نگاه‌کردن- نداشته باشد.

ج. درحال‌حاضر مانعی از ازدواج با وی نباشد، مثلا زن شوهردارد یا در عده نباشد یا خواهر وی همسر او نباشد.

د. قبل از نگاه‌کردن نسبت‌به ویژگی‌های وی اطلاع کافی نداشته باشد. بنابراین، اگر مثلا عکس یا فیلم وی را قبلا دیده و مقصودش از نگاه‌کردن حاصل شده، حکم مذکور جاری نمی‌شود.

ه. احتمال عقلایی بدهد که او را به‌عنوان همسر انتخاب کند.

و. بنابر احتیاط واجب، قصد ازدواج با خصوص وی را داشته باشد، نه‌اینکه به‌طور کلی قصد ازدواج داشته و بخواهد با نگاه‌کردن، همسر مورد نطر خود را انتخاب نماید.

ز. بنابر احتیاط واجب، نگاه وی در مورد زنی باشد که بخواهد با وی ازدواج دائم نماید یا اگر قصد ازدواج موقّت دارد، مدت آن نسبتاً طولانی باشد، طوری‌که به‌منزلۀ عقد دائم محسوب گردد.[115]

نگاه به زنان کافر و بی‌باک و شرط جواز آن

نگاه‌کردن به زنان کافر یا مسلمانی که به رعایت حجاب اهمیتی نمی‌دهند و اگر کسی آن‌ها را در این مورد نهی‌ازمنکر نماید، اعتنا نمی‌کنند، -مشروط به آنکه بدون شهوت و ترس از افتادن در حرام باشد- جایز است. (البته این حکم فقط شامل قسمت‌هایی از بدن این زنان می‌شود که معمولا آن‌ها را نمی‌پوشانند، چه اینکه زینت داشته باشد یا نه.)[116]

نگاه به برخی پیرزن‌ها

نگاه‌کردن مرد به موی سر پیرزن و همین‌طور قسمت‌هایی مانند گوش و زیر گردن و ساعد دست وی، چنانچه آن زن به‌سب کهولت سن به‌طور معمول امیدی برای ازدواج وی وجود ندارد، جایز است. (البته درصورتی‌که بدون لذت جنسی بوده و فرد مطمئن است که با نگاه به حرام نمی‌افتد.)[117]

نگاه در شرایط اضطراری

حرام‌بودن نگاه و لمس، در موارد اضطراری و ضرورت استثنا می‌شود. بنابراین، اگر فرد ناچار باشد –مثلا برای نجات‌دادن نامحرم از آتش‌سوزی یا غرق‌شدن- به بدن یا موی او نگاه کرده یا آن را لمس نماید، چنین نگاه و لمسی حرام نیست. (البته در نگاه و لمس لازم اس فقط به‌مقدار ضرورت اکتفا شود؛ پس اگر ممکن است، باید برای لمس بدن نامحرم از دستکش و مانند آن استفاده نماید.)[118]

نگاه به بدن بیمار در موارد ضروری و شرایط آن

در مواردی که مراجعۀ فرد به پزشک غیرهم‌جنس با شرایط ذکرشده در مسئلۀ «677»[119] جایز است، پزشک یا پرستار نیز می‌تواند به بدن بیمار نگاه کند یا آن را لمس نماید؛ البته پزشک یا پرستار باید در این نگاه یا لمس به‌مقدار ضرورت اکتفا کند. بنابراین، چنانچه می‌تواند با نگاه به عکس یا صفحۀ مانیتور و ازطریق دوربین مداربسته معاینۀ لازم را انجام دهد، نباید اقدام به نگاه به‌طور مستقیم نماید. همین‌طور درصورتی‌که می‌تواند بدن بیمار را با دستکش یا از روی لباس معاینه و لمس کند، نباید اقدام به لمس مستقیم نماید.[120]

برای آموزش ضروری

پرسش: حکم نگاه به بدن نامحرم برای آموزش‌دادن امور ضروری، از قبیل امور پزشکی و... را بفرمایید؟

پاسخ: اگر فراگیری تخصص پزشکی بر آن متوقف باشد و دانشجوی پزشکی بداند که با گرفتن تخصص در این رشته سبب حفظ جان مسلمانى –هرچند درآینده- گردد و یا اینکه پیشگیری از بیماری‌های خطرناک در جامعه اسلامى بر آن متوقف باشد، به‌مقدار ضرورت اشکال ندارد.[121]

نگاه به تصاویر عریان موجود در کتب درسی پزشکی

پرسش: آیا نگاه به تصاویر عریانی که در کتب درسی پزشکی موجود می‌باشد، جایز است؟

پاسخ: همان پاسخ به پرسش قبل.[122]

نگاه به عورت بیمار جهت درمان

اگر انسان برای معالجۀ کسی ناچار شود که به عورت او نگاه کند، بنا‌بر احتیاط واجب باید آینه را در مقابل گذاشته و در آن نگاه کند، ولی اگر چاره‌ای جز نگاه‌کردن به عورت نباشد، اشکال ندارد، و همچنین است اگر مدت نگاه‌کردن به عورت کوتاه‌تر از مدت نگاه‌کردن در آینه باشد.[123]

لمس و مس حرام

«لمس و مس حرام» در روایات

«عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ قَالا: خَطَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه} قَبْلَ وَفَاتِهِ وَ هِیَ آخِرُ خُطْبَةٍ خَطَبَهَا بِالْمَدِینَة:  ...وَ مَنْ صَافَحَ‏ امْرَأَةً حَرَاماً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَغْلُولًا ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّار....»[124]

«ابوهریره و ابن‌عباس گفتند: پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} قبل از وفاتشان برای ما خطبه خواندند –و آن آخرین خطبه‌ای بود که در مدینه خطابه کردند-[که از‌جمله فراز‌های آن این است که] فرمودند: ...و هر‌کس با زنی از روی حرام مصافحه کند، روز قیامت در‌حالی می‌آید که مغلول (در غُل و زنجیر) است سپس امر شود که او به‌سوی آتش برده شود.»

برخی مصادیق آن

محدودۀ حرام لمس و مس نا‌محرم

پرسش: آیا لمس و مس تمام بدن نا‌محرم حرام است یا مثلاً شامل مو و ناخن و... نمی‌شود؟

پاسخ: لمس هر قسمت از بدن نا‌محرم حرام است.[125]

حکم تماس ناخواستۀ دست با نامحرم

پرسش: به هنگام گرفتن کرایه به‌طور نا‌خواسته و مکرّر، دستم با دست زنان نا‌محرم برخورد مى‌کند؛ حکم آن چیست؟

پاسخ: چاره بیندیشید که چنین اتفاقی نیفتد، مانند اینکه دستکش بر دست کنید.[126]

تزریق آمپول به بیمار زن

پرسش: تزریق آمپول به بیمار زن، توسط مرد نا‌محرم، چگونه است؟

پاسخ: جایز نیست.[127]

لمس عورت

نگاه کردن به عورت فرد دیگر و لمس آن حرام است، چه هم‌جنس باشد یا غیرهم‌جنس، هرچند با وی محرم باشد، عاقل باشد یا دیوانه؛ البته حرام‌بودن نگاه به عورت کافر هم‌جنس و نیز عورت بچۀ نابالغ ممیّز غیرمراهُق[128] بنابر احتیاط واجب می‌باشد؛ اما نگاه به عورت بچۀ ممیّز مراهق بنابر فتوا جایز نیست.[129]

دست‌دادن با نامحرم

هیچ مرد مسلمانی نمی‌تواند با یک‌زن نا‌محرم دست بدهد؛ مگر با مانعی مثل دستکش و غیره. (و اگر دست‌ندادن، وی را به ضرر و زحمت غیر‌قابل تحمّل بیندازد، در این‌صورت مصافحه و دست‌دادن، فقط به اندازۀ ضروری جایز می‌شود.)[130]

احکام دست‌دادن با نا‌محرم در مجالس خاص

پرسش: در برخی کشورها کسی که وارد مجلسی می‌شود با همه و حتی بانوان بدون لذت جنسی دست می‌دهد و اگر از دست‌دادن با زنان خودداری کند، چنان رفتاری خارج از نزاکت به حساب آمده و غالباً توهین به زن و تحقیر او شمرده می‌شود و به نظر ایشان عکس‌العمل منفی به دنبال دارد. آیا در‌این‌صورت دست‌دادن با زنان نا‌محرم جایز است؟

پاسخ: جایز نیست و باید موقعیت را بسنجد یا با هیچ‌کس دست ندهد و یا دستکش به‌دست‌کند و اگر چنین چیزی ممکن نشد و امتناع از دست‌دادن هم زحمت فوق‌العاده ایجاد کرد، در‌این‌صورت جایز است و همۀ این حرف‌ها در جایی است که حضور در چنان مجلسی لازم و ضروری باشد و در‌غیر‌این‌صورت حضور در آن مجلس که مستلزم فعل حرام است، جایز نمی‌باشد.[131]

حکم دست‌دادن با کهنسال نامحرم

پرسش: آیا با پیر زنان بیگانه و کهنسال که امیدی به ازدواج ندارند، می‌توان دست داد؟ و عمر تقریبی باز‌نشستگی زنان چیست؟

پاسخ: دست‌زدن به بدن زن بیگانه به‌طور مطلق مگر به هنگام ضرورت، جایز نیست و بازنشستگی، زمان تقریبی ندارد و آن بستگی به حالات زنان دارد؛ ولی ملاک بازنشستگی در قرآن کریم، نومیدی از نکاح و زناشویی به علت کهنسالی است.[132]

لمس اعضای باطنی نا‌محرم

پرسش: آیا لمس و نگاه به باطن بدن نا‌محرم، اعم از ریه‌ها، ناى، مرى، قلب، معده، روده، مثانه و رحم، حکم ظاهر را دارد؟

پاسخ: به احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر در حالت ضرورت.[133]

بوسیدن و در آغوش‌گرفتن و... هم‌جنس با لذت

پرسش: در آغوش‌گرفتن، بوسیدن و بازی به‌قصد لذت جنسی، زنی با هم‌جنس خودش، چه حکمی دارد؟ و اگر کار از این مراحل بگذرد و به کار‌های نا‌شایست دیگر برسد، چطور است؟

پاسخ: همۀ این کار‌ها حرام است با اختلاف و شدت و ضعف در درجات حرمت.[134]

پرسش: روبوسی و معانقۀ مردان با یکدیگر از روی شهوت جنسی چطور است؟ و اگر مسئله از این حد هم بگذرد و به برخی کار‌های نا‌شایست برسد، چطور است؟

پاسخ: همۀ این کار‌ها حرام است؛ هر‌چند که درجۀ حرمت‌ها متفاوت می‌باشد.[135]

بوسه و لمس و...، در اعتکاف

کسی که در حالِ‌ اعتکاف ‌می‌باشد، باید از محرّمات اعتکاف که در ذیل می‌آید اجتناب نماید و ارتکاب آن‌ها اعتکاف را باطل می‌کند؛ ولی وجوب اجتناب از آن‌ها در اعتکافی که واجبِ معیّن نیست، در غیرجماع، بنا‌بر احتیاط است: ...3. استمنا و لمس و بوسیدن از روی شهوت (بنا‌بر احتیاط واجب).[136]

لمس همسر با لذت، در احرام

برای شخص مُحرم جایز نیست از روی شهوت دست به زن خود بزند و همچنین جایز نیست او را از روی شهوت بلند کند یا به خود بچسباند.[137]

حکم لمس و بوسه بر دختر نابالغِ ممیِّز و بغل‌کردن آن

نگاه‌کردن مرد به مو و بدن دختر نابالغِ ممیّز با رعایت دوشرط مذکور،[138] جایز است؛ البته احتیاط مستحب آن است که مرد به اعضایی از بدن دختران نابالغ ممیّز که معمولاً آن قسمت‌ها را می‌پوشانند، نگاه نکند. حکم مذکور، درمورد لمس بدن و موی وی نیز جاری می‌شود. همچنین احتیاط مستحب است که مرد، دختر نامحرمی که شش‌ساله قمری‌ا‌ش کامل شده را بغل نکند و روی پای خود نگذارد و او را نبوسد.[139]

برخی از احکام فرعی «لمس و مس حرام»

جواز بوسیدن محارم بدون شهوت

یک مرد جوان می‌تواند خواهر جوان و یا خاله، عمه و یا دختران کوچک را از روی مهر و محبّت و بدون شهوت ببوسد؛ امّا توأم با شهوت، جایز نمی‌باشد.[140]

کفارۀ بوسیدن و لمس در حال احرام

اگر شخص غیر‌مُحرم زن خود را که در حال احرام است، ببوسد، احتیاط این است که یک‌گوسفند کفاره بدهد.[141]

جایز نیست مُحرم زن خود را از روی شهوت ببوسد و چنان‌چه او را از روی شهوت بوسید و منی از او خارج شد، لازم است یک‌شتر کفاره بدهد؛ ولی اگر منی از او خارج نشد، بعید نیست که یک‌گوسفند کفاره‌دادن کافی باشد و اما اگر او را بوسید، ولی نه از روی شهوت، بنا‌بر احتیاط واجب یک‌گوسفند کفاره بدهد.[142]

حکم اعمالی مثل بوسیدن و... نسبت به همسر در اَنظار

پرسش: آیا جایز است مسافر مسلمان به هنگام سفر، در تودیع و استقبال، همسرش را در انظار مردم ببوسد و یا بغل کند؟

پاسخ: اگر تحریک‌کننده نباشد و حجاب و پوشش رعایت شود، چنان کاری حرام نیست؛ اما بهتر آن است که به‌طور کلی اجتناب شود.[143]

تلقیح مصنوعی مستلزم لمس حرام

پرسش: گاهی طی عمل جراحی تخمک یک‌زن را به زن دیگر تلقیح می‌کنند. آیا چنان عملی جایز است و اگر آن زن، بار‌دار شد، طفل از آن کدام‌یک است؟

پاسخ: با اجتناب از لمس و نگاه حرام، چنان عملی مانع ندارد؛ اما اینکه مادر جنین کدام است؟ (صاحب تخمک و یا رحم) دو‌احتمال وجود دارد و بنا‌بر احتیاط واجب هر دو‌جانب احتیاط را رعایت کنند.[144]

تلقیح زن با منی شوهرش در حال حیات او جایز است؛ البته اگر این کار مستلزم نگاه به جایی که دیدن آن حرام است و لمس قسمتی از بدن که لمس آن حرام است باشد، جز شوهر جایز نیست کسی این کار را انجام دهد؛ مگر در موارد ضرورت؛ مانند اینکه بچه‌دار‌شدن برای او مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمی‌شود و راهی برای حامله‌شدن به‌جز این راه نباشد؛ حکم فرزندی هم که از این تلقیح حاصل می‌شود، بی‌هیچ تفاوتی حکم دیگر فرزندان آن‌ها را دارد؛ ولی تلقیح زن با منی شوهر پس از مرگ او بنا‌بر احتیاط واجب‌ـ جایز نیست و اگر انجام شود، فرزند از او ارث نمی‌برد؛ گر‌چه به او منتسب است.[145]

استفادۀ زن از دستگاه ضدبارداری

هر زنی می‌تواند با استفاده از «آیودی» و یا هر وسیلۀ دیگر مانع از بارداری شود، به‌شرط آنکه استفادۀ از آن، موجب ضرر و زیان جدی نگردد و قراردادن آن، مستلزم فعل حرام نباشد مثل نگاه و لمس نامحرم به بدن زن و همچنین نگاه و لمس بدون دستکش توسط زنی که این دستگاه را در بدن زن دیگر قرار می‌دهد که همۀ این‌ها فعل حرام می‌باشد و دیگر اینکه قراردادن آن دستگاه موجب سقط جنین نشود.[146]

استثنائات «لمس و مس حرام»

لمس در شرایط اضطراری

حرام‌بودن نگاه و لمس، در موارد اضطراری و ضرورت استثنا می‌شود. بنابراین، اگر فرد ناچار باشد –مثلا برای نجات‌دادن نامحرم از آتش‌سوزی یا غرق‌شدن- به بدن یا موی او نگاه کرده یا آن را لمس نماید، چنین نگاه و لمسی حرام نیست. (البته در نگاه و لمس لازم اس فقط به‌مقدار ضرورت اکتفا شود؛ پس اگر ممکن است، باید برای لمس بدن نامحرم از دستکش و مانند آن استفاده نماید.)[147]

لمس بدن بیمار در موارد ضروری و شرایط آن

در مواردی که مراجعۀ فرد به پزشک غیرهم‌جنس با شرایط ذکرشده در مسئلۀ «677»[148] جایز است، پزشک یا پرستار نیز می‌تواند به بدن بیمار نگاه کند یا آن را لمس نماید؛ البته پزشک یا پرستار باید در این نگاه یا لمس به‌مقدار ضرورت اکتفا کند. بنابراین، چنانچه می‌تواند با نگاه به عکس یا صفحۀ مانیتور و ازطریق دوربین مداربسته معاینۀ لازم را انجام دهد، نباید اقدام به نگاه به‌طور مستقیم نماید. همین‌طور درصورتی‌که می‌تواند بدن بیمار را با دستکش یا از روی لباس معاینه و لمس کند، نباید اقدام به لمس مستقیم نماید.[149]

کفایت به یک‌پزشک نا‌محرم در صورت امکان در ناچاری

اگر به‌خاطر بیماری‌اش ناچار شود که به پزشک حاذق مرد مراجعه کند و آن مستلزم نگاه و لمس باشد، چنان کاری جایز است و در صورت امکانِ کفایت‌کردن به یکی، دومی جایز نمی‌باشد.[150]

معاینه و لمس غیربیمار

پرسش: آیا معاینه و لمس افراد غیر‌بیمار جهت کنترل سلامتى واستخدام و سربازى و ... درصورتى‌که هم‌جنس نباشند، جایز است؟

پاسخ: جایز نیست؛ مگر در حالت ضرورت. به‌این‌معنا که ترک آن موجب ضرر معتدٌ به و یا حرج شدید شود و تشخیص این امر به عهدۀ هر کدام از دوطرف است.[151]

لمس ضروری بدن بیمار توسط پزشک یا پرستار

اگر زن نا‌چار به معالجه از مرضی باشد و مرد نا‌محرم برای معالجه‌نمودن او بهتر باشد، می‌تواند به مرد نامحرم مراجعه نماید؛ و چنانچه آن مرد ناچار باشد که برای معالجه او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد؛ ولی اگر با نگاه‌کردن بتواند معالجه کند، نباید دست به بدن او بزند و اگر با دست‌زدن بتواند معالجه کند، نباید او را نگاه کند.[152]

پرسش: شغل این‌جانب پرستاری است و در بیمارستان کار می‌کنم؛ آیا معاینه و لمس بدن نا‌محرم اشکال شرعی دارد؟

پاسخ: بدون پوشش مانند دستکش، جایز نیست مگر اینکه نشود کار را انجام داد و بیمار مضطر به معالجه متوقف بر لمس باشد و مردی که این کار را بتواند انجام دهد، نباشد.[153]

لمس مولاژ

پرسش: آیا لمس و نگاه مولاژ (مجسمه‌هاى آموزشى که از جنس پلاستیک و شبیه اعضاى بدن انسان ساخته شده) براى دانشجویان یا اساتید غیر‌هم‌جنس، بدون قصد لذّت جایز است؟

پاسخ: اگر فراگیری تخصص پزشکی بر آن متوقف باشد و دانشجوی پزشکی بداند که با گرفتن تخصص در این رشته سبب حفظ جان مسلمانى –هرچند درآینده- گردد و یا اینکه پیشگیری از بیماری‌های خطرناک در جامعه اسلامى بر آن متوقف باشد، به‌مقدار ضرورت اشکال ندارد.[154]

لمس بدن کافر برای تشریح

پرسش: لمس بدن زن یا مرد کافر براى تشریح، یا نگاه به آن براى دانشجویان پزشکى چه حکمى دارد؟

پاسخ: همان پاسخ به سوال قبل.[155]

توبه از «لمس و مس حرام»

پرسش: اگر کسی مرتکب لمس و مسی شد که حرام است (مثل تماس بدنی با نا‌محرم، بوسیدن حرام و...)، چطور باید توبه کند؟

پاسخ: توبه و استغفار کند و هر‌گونه ارتباط با آن نا‌محرم را فوراً قطع کند.[156]

استشمام و عطرزدنِ حرام

«استشمام و عطرزدن حرام»، در روایات

«قَالَ{علیه السلام}:‏ أَیُّمَا امْرَأَةٍ تَطَیَّبَتْ لِغَیْرِ زَوْجِهَا لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّى تَغْتَسِلَ مِنْ طِیبِهَا کَغُسْلِهَا مِنْ جَنَابَتِهَا.»[157]

«حضرت صادق{علیه السلام} فرمود: هر زن‏ شوهردارى که براى غیر شوهر خویش، خود را معطّر سازد، هیچ‌نمازی از او پذیرفته نگردد تا اینکه مانند غسل‏ جنابت خود را بشوید و بوى آن عطر را از خود بزداید.»

برخی مصادیق

استشمام بوی عطر نا‌محرم

پرسش: استشمام بوی عطر نا‌محرم یا بوی طبیعی بدن یا بوی لباس‌های نا‌محرم (اعمّ از اینکه استشمام‌کننده زن باشد یا مرد) چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر از روی شهوت باشد، جایز نیست.[158]

عطرزدن بانوان برای تحریک نامحرم

زنان می‌توانند برای انجام کارهایی از خانه بیرون روند و از عطر برای خوش‌بو‌کردن بدن خود استفاده کنند؛ هر‌چند که ممکن است مردان نا‌محرم بو را استشمام کنند؛ به‌شرط آنکه چنان کاری، مردان بیگانه را تحریک نکند و یا قصد زنان، جلب توجه مردان و گرفتار‌کردن آنان نباشد.[159]

دوستی‌ و معاشرت‌های نا‌مشروع با نامحرم

«دوستی‌ و معاشرت‌های نا‌مشروع»، در ثقلین

الف. در قرآن

<قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتی‏ حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُون‏>[160]

 « بگو: بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده، بخوانم: اینکه چیزى را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکى کنید و فرزندانتان را از [ترسِ‏] تنگدستى نکشید –ما شما و آنان را روزى مى‏دهیم- و به کارهاى زشت، چه آشکار و چه پنهانش، نزدیک نشوید و انسانى را که خداوند محترم شمرده، جز به‌حق نکُشید؛ خداوند شما را به آن سفارش نموده، امید می‌رود که شما تعقّل کنید.»

(تذکر: در این آیۀ شریفه، خداوند متعال حتی از نزدیک‌شدن به «فواحش» هم نهی فرموده‌است. همچنین در تفسیر نورالثقلین ذیل عبارت <ما ظَهَرَ مِنها و ما بَطَنَ>، این روایت منسوب به امام باقر{علیه السلام} نقل شده‌است که فرمود: «إنَّ ما ظَهَرَ هو الزِّنا و ما بَطَنَ هو المَحَالَة.»[161] «منظور از فحشای آشکار، زناست و منظور از فحشای پنهان، گرفتن معشوقه‌های نامشروع و پنهانی است.»)

ب. در روایات

«پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} در (فرازی از) آخرین خطبه‌شان فرمودند: ...وَ مَنْ صَافَحَ امْرَأَةً حَرَاماً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَغْلُولًا ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّارِ وَ مَنْ‏ فَاکَهَ‏ امْرَأَةً لَا یَمْلِکُهَا حُبِسَ بِکُلِّ کَلِمَةٍ کَلَّمَهَا فِی الدُّنْیَا أَلْفَ عَامٍ فِی النَّارِ وَ الْمَرْأَةُ إِذَا طَاوَعَتِ الرَّجُلَ فَالْتَزَمَهَا حَرَاماً أَوْ قَبَّلَهَا أَوْ بَاشَرَهَا حَرَاماً أَوْ فَاکَهَهَا وَ أَصَابَ مِنْهَا فَاحِشَةً فَعَلَیْهَا مِنَ الْوِزْرِ مَا عَلَى الرَّجُلِ فَإِنْ غَلَبَهَا عَلَى نَفْسِهَا کَانَ عَلَى الرَّجُلِ وِزْرُهَا و... .»[162]

«و هرکه با زن نامحرمى دست بدهد، در روز رستاخیز در حالى که دست‌هایش با زنجیر به گردنش بسته شده، محشور گردد و سپس حکم رفتن او به دوزخ صادر شود. و هرکه با زن نامحرمى شوخى و مزاح‏هاى شهوت‏آمیز کند، به ازاى هر کلمه‏اى که در دنیا با او مطرح ساخته، هزار سال حبس شود. و اگر آن زن به این کار اظهار تمایل نماید و آن مرد نامحرم او را در آغوش کشد یا ببوسد یا با او آمیزش کند، بر آن زن نیز همان کیفر و گناهى که بر آن مرد نوشته شده، نوشته مى‏شود. و اگر آن زن تمایلى از خود نشان ندهد و مرد او را مجبور به این گناهان نماید، گناه آن زن نیز بر عهدۀ مرد است و دو‌کیفر براى آن مرد خواهد بود... .»

حکم کلی آن

یکی از گناهان و محرّمات در شریعت اسلام عبارت‌ است از: دوستی و مرتبط‌شدن با نامحرم در موارد غیرمشروع.[163]

اقسام و مصادیق «دوستی‌ و معاشرت‌های نا‌مشروع با نامحرم»

اقسام کلی گفت‌وگوی حرام زن و مرد

صحبت کردن و گفت‌وگوی زن و مرد با رعایت شرایط ذیل جایز است:

الف. باشهوت و لذت جنسی –هرچند درجۀ خفیف احساس جنسی- همراه نباشد.

ب. این ترس و خوف وجود نداشته باشد که فرد با صحبت کردن به مبتلا به گناه شود.

ج. همراه با مطالب عاشقانه یا نکات غیراخلاقی و فسادانگیز نباشد.[164]

د. زن صدای خود را طوری رقیق و نارک کند که معمولاً برای شنونده تحریک‌کننده است.

(شایان ذکر است حکم مذکور شامل گفت‌وگو با محارم نیز می‌شود.)[165]

حکم مکالمۀ تلفنی و اینترنتی و چت‌کردن و... با نامحرم

حکم مسئلۀ قبل در مورد هرگونه صحبت یا ارتباط غیرحضوری با جنس مخالف، مانند تماس تلفنی، نامه‌نگاری، ارتباط ازطریق شبکه‌های اجتماعی، چت‌کردن، ارسال پیامک و ایمیل نیز می‌شود.[166]

منظور از «ترس ابتلا به گناه»

توضیح آنکه گاهی صحبت با نامحرم –هرچند بدون لذت باشد- باعث می‌شود انسان مرتکب گناهی گردد؛ مثل اینکه پس از این صحبت، وسوسه شده و مبتلا به گناه حرامی –همچون نگاه یا گفت‌وگوی با لذت با همان فرد یا فرد دیگر و مانند آن- شود؛ در چنین مواردی که فرد می‌ترسد سخن‌گفتنِ بدون لذت وی، موجب امر حرامی مانند موارد مذکور شود –هرچند به این امر مطمئن نباشد- نباید صحبت کند.[167]

شنیدن صدای زن نا‌محرم

اگر صدای زن نازک و زیبا باشد، به حدی که موجب تهییج است، شنیدن آن حرام است.[168]

دوست‌شدن با نامحرم

پرسش: رابطه با یک‌دختر نامحرم، اگر یک‌رابطۀ سالم و بدون سوء‌ظن باشد و تصمیم به ازدواج داشته باشند، آیا اذن پدر لازم است؟

پاسخ: این‌گونه روابط که همواره با بیم افتادن به گناه –هرچند به‌صورت تدریجی- همراه است، جایز نمی‌باشد؛ همچنان‌که شوخی‌کردن و وارد‌شدن در گفته‌های غیراخلاقی و عاشقانه قبل از عقد، جایز نمی‌باشد و برای ازدواج اذن پدر یا جد پدری دختر (حتی به احتیاط واجب نسبت به دختری که در شئون زندگانی خود از پدر و مادر مستقل است)، لازم است.[169]

پرسش: اسلام برای دوستی با دختران چه محدودیتی برای پسران قرار داده‌است؟

پاسخ: چون خوف وقوع در حرام موجود است، جایز نیست.[170]

خنده و شوخی با نا‌محرم

خنده، مزاح و شوخی با نامحرم درصورتی‌که همراه با لذت و شهوت جنسی –هرچند درجۀ خفیف آن- یا ترس مبتلاشدن به حرام باشد، جایز نیست؛ در غیراین‌صورت نیز چنانچه طوری باشد که در عرف افراد متدین نامناسب و ناشایست شمرده شود، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[171]

شوخی یا معاشقه با نا‌محرم در فیلم

پرسش: فیلم‌هایی ساخته می‌شود که زن و مرد نا‌محرم در آن بازی می‌کنند و به مقتضای نقش محوله با هم شوخی کرده و به یکدیگر نگاه‌های عاشقانه دارند؛ بازی‌کردن آن‌ها در چنین فیلم‌هایی چه حکمی دارد؟

پاسخ: جایز نیست.[172]

خلوت زن و مرد نا‌محرم

ماندن مرد و زن نامحرم در مکان خلوتی که کسی در آنجا نیست، چنانچه احتمال مبتلاشدن به گناه وجود داشته باشد، حرام است، هرچند شخص دیگری نیز بتواند وارد شود؛ درغیراین‌صورت، اشکال ندارد.[173]

اختلاط نامشروع زنان و مردان

اختلاط بین زنان ومردان به‌گونه‌ای که در کشورهای غیراسلامی متعارف است و همین‌طور در بعضی از کشورهای اسلامی که احکام الهی مربوط به پوشش، حجاب، نگاه، تماس بدنی، کیفیت صحبت زن با مرد نامحرم و... نادیده گرفته می‌شود، رواج دارد و جامعه را در معرض فساد و انحطاط اخلاقی و شیوع بی‌عفتی قرار می‌دهد، جایز نیست.[174]

ادامه تحصیل همراه با اختلاط حرام

تحصیل در رشته‌های حلال اشکال ندارد؛ ولی خودداری از اختلاط حرام بین زن ومرد و نیز رعایت حجاب اسلامی توسط بانوان دربرابر نامحرم لازم است و اگر ادامه تحصیل همراه با اختلاط حرام بین زن و مرد بوده یا مفاسد دینی و اخلاقی دربرداشته باشد، باید ترک شود.[175]

احکام فرعیِ «معاشرت نامشروع با نامحرم»

حکم صحبت‌کردن بانوان در حضور افراد نامحرم

صحبت کردن بانوان در حضور افراد نامحرم در مجامع عمومی و غیرآن با رعایت شرایط ذکرشده در مسئلۀ «42» جایز است؛ البته از مجموع دستورات دینی معلوم می‌شود که شرع مقدس توصیه دارد بانوان تاحد امکان در صحبت و معاشرت با نامحرم به‌مقداری که عرفاً ضروری محسوب شود، اکتفا نمایند.[176]

حکم سلام‌ به نا‌محرم و پاسخ آن

پرسش: سلام‌کردن به نا‌محرم و پاسخ‌دادن به آن چه حکمی دارد؟

پاسخ: سلام‌کردن بر زن جوان فى‌حدذاته-مکروه است؛ ولى ممکن است در شرایط خاصى کراهت برطرف شود؛ بلکه ممکن است مستحب باشد.[177]

حکم نشستن با نا‌محرم بر سر یک‌سفره

پرسش: نشستن افراد نامحرم فامیل بر سر یک‌سفره چه حکمى دارد؟

پاسخ: به خودی خود، اشکال ندارد[178].

حکم کنفرانس دختران در میان دانشجویان پسر

پرسش: آیا خواهران دانشجو مى‌توانند در مورد امور کلاس یا مسائل علمى در میان برادران دانشجو کنفرانس ارائه نمایند؟

پاسخ: با رعایت ضوابط شرعی، اشکال ندارد.[179]

نمازخواندن مرد و زن نامحرم در محل خلوت

پرسش: نمازخواندن مرد و زن نامحرم در جای خلوتی که کسی نیست، چه حکمی دارد؟

پاسخ: به خودی خود، اشکال ندارد.[180]

استمنا

«استمنا»، در ثقلین

الف. در قرآن

<وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُون 5 إِلَّا عَلىَ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانهُُمْ فَإِنهَّمْ غَیرمَلُومِین 6 فَمَنِ ابْتَغى‏ وَراءَ ذلِکَ فَاولئِکَ هُمُ الْعادُون>[181]

«و(مؤمنان) آنان که نگهدارندۀ دامنشان [از شهوت‏هاى حرام‏]اند؛ (5) مگر در همسران یا کنیزانشان که آنان مورد سرزنش نیستند. (6) پس کسانى [که در بهره‏گیرى جنسى، راهى‏] غیر‌از‌این جویند، تجاوزکار [از حدود حق‏] هستند.»

ب. در روایات

«أَحْمَدُ بْنُ‌ مُحَمَّدِ‌ بْنِ ‌عِیسَى فِی نَوَادِرِهِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سُئِلَ الصَّادِقُ{علیه السلام} عَنِ الْخَضْخَضَةِ فَقَالَ: إِثْمٌ عَظِیمٌ‏. قَدْ نَهَى‏ اللَّهُ عَنْهُ فِی کِتَابِهِ وَ فَاعِلُهُ کَنَاکِحِ نَفْسِهِ وَ لَوْ عَلِمْتَ بِمَا یَفْعَلُهُ مَا أَکَلْتَ مَعَه‏... .»[182]

«از امام صادق{علیه السلام} در مورد «استمنا» سوال شد؛ پس حضرت فرمود: گناه بزرگی است که خداوند در کتابش از آن نهی فرموده‌است و انجام دهندۀ آن، مثل نکاح کنندۀ با خود است و اگر من به آنچه آن شخص انجام می‌دهد، علم پیدا کنم، با او هم‌غذا نمی‌شوم... .»

معنای «استمنا»

استمنا آن است که مرد با خود یا به‌وسیلۀ دیگری بدون جماع، کاری کند که منی از او بیرون آید.[183]

حکم آن

استمنا و خودارضایی حرام است.[184]

اقسام و مصادیق «استمنا»

مصادیق مختلف «خودارضایی» و ملحقات آن

استمنا و خودارضایی حرام است، چه با دست باشد یا با نگاه به فیلم یا عکس یا تخیّل و مانند آن و فرقی بین زن و مرد نیست. همین‌طور اقدام به لذت‌های جنسی دیگر -هرچند به‌حد انزال منی نرسد- که ازطریق اموری همچون نگاه به نامحرم یا تصاویر مهیّج شهوت حاصل می‌شود، حرام می‌باشد.[185]

برخی اقسام کلی آن و حکم هریک (در احرام)

استمنا اقسامی دارد :

1. استمنا به وسیلۀ مالیدن عضو تناسلی –چه با دست و چه با غیرآن- و این کار مطلقاً حرام است و حکم آن در حج، حکم جماع است، و بنابر احتیاط، حکم آن در عمرۀ مفرده نیز حکم جماع است؛ پس اگر این کار را به‌طوری که ذکر شد در احرام حج و قبل از وقوف در مشعر انجام داد، باید کفاره بدهد و آن حج را تمام کند و در سال آینده اعاده نماید. و اگر در عمرۀ مفرده قبل از فارغ‌شدن از سعی انجام داد، بنابر احتیاط باید کفاره بدهد و آن عمره را تمام کند و در ماه آینده دوباره انجام دهد.

2. استمنا به‌وسیلۀ بوسیدن زن خود و یا دست‌زدن به او و یا بازی شهوت‌انگیز نمودن با او و یا نگاه‌کردن به او.

3. استمنا به‌وسیلۀ شنیدن صحبت زن و یا شنیدن اوصاف و مشخصات او و یا به‌وسیلۀ تصور او در خیال خود و مانند آن. این نیز بر محرم حرام است؛ ولی اظهر این است که موجب کفاره نیست.[186]

حرمت استمنا درهرحال

پرسش: کسانی که قادر به ازدواج دائم و موقت نیستند، آیا می‌توانند به استمنا ارضا کنند؟

پاسخ: استمنا، حرام و گناه است و تنها راه مشروع برای ارضای غریزۀ جنسی، ازدواج است.[187]

احکام فرعی «استمنا»

حکم استمنا توسط همسر

پرسش: آیا استمنا با بدن، با دست همسر، جایز است؟

پاسخ: اشکال ندارد.[188]

کفاره‌نداشتن استمنا، در ایام عادی

حرام و گناه کبیره است؛ ولی کفاره ندارد... .[189]

استمنا، مبطل اعتکاف

کسی که در حالِ‌ اعتکاف ‌می‌باشد، باید از محرّمات اعتکاف که در ذیل می‌آید، اجتناب نماید و ارتکاب آن‌ها اعتکاف را باطل می‌کند، ولی وجوب اجتناب از آن‌ها در اعتکافی که واجبِ معیّن نیست، در غیرجماع بنا‌بر احتیاط است:

3. استمنا و لمس و بوسیدن از روی شهوت (بنا‌بر احتیاط واجب).[190]

استمنا، مبطل روزه

‌هشت‌چیز روزه را باطل می‌کند: ...سوم: استمنا.[191]

پرسش: در ماه رمضان استمنا کردم؛ البته به‌قصد بیرون‌آوردن منی نبود؛ ولی منی از من خارج شد و می‌دانستم که به‌واسطۀ بیرون آمدن منی روزه‌ام باطل می‌شود. حالا چه باید بکنم؟ آیا باید شصت‌روز یا شصت‌نفر را سیر کنم یا نه؟

پاسخ: اگر کسى استمنا کند، در حالى که جاهل باشد به اینکه استمنا روزه را باطل می‌کند، چنانچه در جهل خود معذور باشد، روزه‌اش صحیح است. و همچنین اگر با خود کارى کند در حالى که از خود مطمئن بوده منی از او خارج نمی‌شود و اتفاقا و بدون قصد منی خارج شود، روزه صحیح است. وگرنه در صورتى که بداند آن کار روزه را باطل مى‌کند، اضافه بر قضا، کفاره هم بر او واجب می‌شود. وهمچنین است بنا‌بر احتیاط واجب کسى که جاهل به حکم است؛ ولى در جهل خود معذور نیست و مطمئن هم نیست؛ یعنى احتمال مى دهد که مبطل باشد.[192]

حرمت خاص استمنا در احرام

بیست‌وپنج‌چیز بر محرم حرام می‌شود که آنها را تروک احرام می‌نامند و ذیلاً بیان می‌شوند:

1. نزدیکی با زن؛

2. بوسیدن زن؛

3. دست‌زدن به زن؛

4. نگاه‌کردن و بازی شهوت‌آمیز نمودن با زن؛

5. استمنا و... .[193]

راه ترک استمنا

پرسش: بهترین راه ترک استمنا چیست؟

پاسخ: بهترین علاج ازدواج است؛ گرچه شرائط ازدواج مهیا نباشد. زیرا کسی که از ترک ازدواج در حرام می‌افتد، واجب است به هر نحو ممکن ازدواج کند و منتظر شرایط مساعد نباشد و اگر به هیچ‌نحو ازدواج ممکن نباشد، روزه بگیرد؛ چون در حدیث آمده‌است که روزه سپر است و سعی کند همیشه در اجتماع باشد و تنها در جایی نماند و از دیدن مناظر و فیلم‌های شهوت‌برانگیز خودداری کند و خداوند را حاضر و ناظر بر اعمال خود بداند و به توسل و دعا و ذکر ادامه دهد و مأیوس نشود.[194]

استثنای «استمنا»

ضرورت و اضطرار در امور پزشکی

استمنا حرام است؛ ولی اگر ضرورت معالجه ایجاب کند که مرد منی خود را خارج نماید و واقعا راهی غیر از استمنا وجود نداشته باشد، (مثلا استمنا توسط همسر) به‌مقدار ضرورت، جایز است.[195]

توبه از آن

حکم آن این است که باید برای نماز و مانند آن غسل نماید و واجب است که توبه نماید و از این کار دست بردارد.[196]

زنا

«زنا»، در ثقلین

الف. در قرآن

<وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى‏ إِنَّهُ کانَ فاحِشَةً وَ ساءَ سَبیلاً>[197]

«و نزد‌یک ‌زنا نشوید که کارى بسیار زشت و راهى بد است‏.»

ب. در روایات

«الأمالی للصدوق فِی مَنَاهِی النَّبِیِّ{صلوات الله علیه} أَنَّهُ قَالَ: أَلَا وَ مَنْ‏ زَنَى‏ بِامْرَأَةٍ مُسْلِمَةٍ أَوْ یَهُودِیَّةٍ أَوْ مَجُوسِیَّةٍ حُرَّةٍ أَوْ أَمَةٍ ثُمَّ لَمْ یَتُبْ وَ مَاتَ مُصِرّاً عَلَیْهِ فَتَحَ اللَّهُ لَهُ فِی قَبْرِهِ ثَلَاثَ مِائَةِ بَابٍ تَخْرُجُ مِنْهُ حَیَّاتٌ وَ عَقَارِبُ وَ ثُعْبَانُ النَّارِ فَهُوَ یَحْتَرِقُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَإِذَا بُعِثَ مِنْ قَبْرِهِ تَأَذَّى النَّاسُ مِنْ نَتْنِ رِیحِهِ فَیُعْرَفُ بِذَلِکَ وَ بِمَا کَانَ یَعْمَلُ فِی دَارِ الدُّنْیَا حَتَّى یُؤْمَرَ بِهِ إِلَى النَّارِ وَ إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْحَرَامَ وَ حَدَّ الْحُدُودَ وَ مَا أَحَدٌ أَغْیَرَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِش‏.»[198]

«پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} فرمود: آگاه باشید! و هر‌کس با زنی مسلمان یا یهودی یا مجوسی -چه آزاد و چه کنیز- زنا کند؛ سپس توبه نکند و در‌حالی‌که بر آن گناه اصرار دارد، بمیرد، خداوند برای او در قبرش سیصددر باز می‌کند که از آن مار‌ها و عقرب‌ها و اژدهای آتش خارج می‌شود؛ پس او تا روز قیامت بسوزد و هنگامی که از قبرش برانگیخته شود، مردم از بوی گندش اذیت شوند؛ در نتیجه او به‌خاطر آن بو و به‌خاطر آنچه در سرای دنیا انجام می‌داد، شناخته شود تا اینکه امر شود او را به‌سوی آتش (ببرند) و همانا خداوند حرام را حرام کرد و حدود را مشخص کرد؛ در‌حالی‌که هیچ‌کس غیور‌تر از خداوند نیست و از غیرتش فواحش را حرام کرد.»

برخی از احکام فرعی آن

سقط جنین ناشی از زنا و برخی احکامش

زنی که از زنا حامله شده، حکم جنین وی در جایزبودن یا جایزنبودن سقط آن، همانند جنین حلال‌زاده است؛ بنابراین، زن جایز نیست آن را سقط نماید. (مگر آنکه از مواردی باشد که در «استثنائات» سقط جنین ذکر خواهد شد.)[199]

حکم بچۀ متولدشدۀ مشکوک

اگر کسی با زنی که شوهر ندارد و در عدّه غیرهم نیست، زنا کند، چنانچه بعد او را عقد کند و بچه‌ای از آنان پیدا شود، در‌صورتی‌که ندانند از نطفه حلال است یا حرام، آن بچه حلال‌زاده است.[200]

حلال‌زادگی فرزند ولدالزنا

کسی که از زنا به دنیا آمده‌است، اگر ازدواج کند، بچۀ آن‌ها حلال‌‌زاده است.[201]

احکام شوهر زانیه

پرسش: زنی شوهردار با مردی رابطه داشته، شوهرش او را طلاق می‌دهد. آیا اکنون می‌تواند به عقد آن مردی که با او رابطه داشته، در‌آید؟

پاسخ: زن شوهردار اگر زنا کند، بر مرد زناکننده –بنا‌بر احتیاط واجب– حرام ابدی می‌شود؛ ولی بر شوهر خود حرام نمی‌شود و چنانچه توبه نکند و بر عمل خود باقی باشد، بهتر است که شوهر او را طلاق دهد، ولی باید مهرش را بدهد.[202]

پرسش: شخصی با خانمی ازدواج کرده‌است که قبلاً آن خانم مرتکب زنا شده؛ مرد قبل از ازدواج از ارتکاب زنا توسط آن خانم مطلع بوده و علی‌رغم آن با او ازدواج کرده‌است. زن به‌شدّت پشیمان است. در‌این‌صورت تکلیف شوهر نسبت به مردی که با زنش مرتکب زنا شده‌است، چیست؟

پاسخ: تکلیفی بر ایشان نیست.[203]

حکم ازدواج با زناکار

بنابر احتیاط واجب انسان با کسی که به زنا مشهور است، ازدواج نکند، مگر پس از توبۀ او. همچنان‌که بنا‌بر احتیاط واجب مرد زناکار با زنی که با او زنا کرده، ازدواج ننماید، مگر بعد از توبۀ آن زن.[204]

توبه از آن

عدم لزوم معرفی خود در زنا و امثال آن

پرسش: آیا کسی که گناهی انجام داده که مستحق حد است مانند زنای محصنه، آیا باید خود را معرفی کند تا حدّ در موردش اجرا شود، یا استغفار کافی است؟

پاسخ: نباید گناه خود را برای کسی بازگو کند و بداند که خداوند حاضر و ناظر به همه چیز می‌باشد و هیچ چیزی بر او پوشیده نیست. و زناکار را به عذاب دردناک وعده داده‌است؛ پس توبه و استغفار کند و از رحمت خداوند مأیوس نشود و اگر توبه کند خداوند توبه او را می‌پذیرد و خداوند توبه کنندگان را دوست دارد.[205]

قیادت (واسطه‌گری برای فحشا) و دیاثت

«قیادت و دیاثت»، درروایات

1. «عَنْ عَبْدِ اللَّه ‌بْنِ ‌سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} أَخْبِرْنِی عَنِ الْقَوَّادِ مَا حَدُّهُ قَالَ لَا حَدَّ عَلَى الْقَوَّادِ أَ لَیْسَ إِنَّمَا یُعْطَى الْأَجْرَ عَلَى أَنْ یَقُودَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّمَا یَجْمَعُ بَیْنَ الذَّکَرِ وَ الْأُنْثَى حَرَاماً قَالَ ذَاکَ الْمُؤَلِّفُ بَیْنَ الذَّکَرِ وَ الْأُنْثَى حَرَاماً فَقُلْتُ هُوَ ذَاکَ قَالَ یُضْرَبُ ثَلَاثَةَ أَرْبَاعِ حَدِّ الزَّانِی خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ سَوْطاً وَ یُنْفَى مِنَ الْمِصْرِ الَّذِی هُوَ فِیهِ... الْحَدِیثَ.»[206]

«عبداللَّه‌بن‌سنان گوید: به امام صادق{علیه السلام} عرض کردم: بفرمایید حدّ واسطۀ زنا چیست؟ فرمود: حد بر او نیست. آیا اجرت نمى‏گیرد واسطه‏گرى کند؟ عرض کردم: فدایت شوم، میان دو‌تن را به حرامى جمع مى‏کند. فرمود: کسى که میان دو‌تن را به حرامى جمع مى‏کند؟ عرض کردم: آرى؛ فدایت شوم. فرمود: سه‌چهارم حدّ زانى که هفتادوپنج‌تازیانه باشد، حدّ می‌خورد و از شهرى که در آن زندگى مى‏کند، تبعید مى‏شود... .»

2. قَالَ{صلوات الله علیه}‏: إِنَّ الْجَنَّةَ لَتُوجَدُ رِیحُهَا مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ وَ لَا یَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا دَیُّوثٌ‏. قِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَا الدَّیُّوثُ؟ قَالَ: الَّذِی تَزْنِی امْرَأَتُهُ وَ هُوَ یَعْلَمُ بِهَا.»[207]

«پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} می‌فرماید: همانا بهشت بویش از مسیر پانصدسال یافت می‌شود؛ ولی آن را «عاق» (کسی که مرتکب عاق والدین شده) و «دیوث» (مرد بی‌غیرت) در نمی‌یابد. گفته‌شد: ای رسول خدا! «دیوث» کیست؟ فرمود: کسی که همسرش زنا می‌کند و او به آن آگاهی دارد (راضی است).

معنا و حکم «قیادت»

یکی از گناهان و محرّمات در شریعت اسلام عبارت ‌است از: قیادت (جمع‌کردن بین مرد و زن به زنا یا دومرد به لواط).[208]

جمع‌کردن افراد برای مقدمات زنا و لواط

پرسش: لطفاً حکم جمع‌کردن افراد برای مقدمات زنا و لواط را بفرمایید؟

پاسخ: حرام است.[209]

پیرامون «دیاثت» و بی‌غیرتی مرد نسبت به همسرش فتوایی در آثار معظّم‌له یافت نشد.

لِواط و ملحقاتش (شامل «مساحقه» و...)

«لواط و ملحقاتش»، درثقلین

الف. در قرآن

<لَعَمْرُکَ إِنهَّمْ لَفِى سَکْرَتهِمْ یَعْمَهُونَ فَأَخَذَتهْمُ الصَّیْحَةُ مُشْرِقِینَ فَجَعَلْنَا عَالِیهَا سَافِلَهَا وَ أَمْطَرْنَا عَلَیهْمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ>[210]

«[اى پیامبر!] به جان تو سوگند، آنان (قوم لوط) در مستى خود فرو رفته و سرگردان بودند؛ پس به هنگام طلوع آفتاب، صدایى [مرگبار و وحشتناک و غرّشى سهمگین‏] آنان را فرا گرفت. در نتیجه آن شهر را زیر ‌و رو کردیم و بر آنان سنگ‏هایى از جنس سنگِ گل باراندیم.»

ب. در روایات

1. «عَنْ إِسْمَاعِیلَ ‌بْنِ ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌ عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه}: ‏لَمَّا عَمِلَ قَوْمُ لُوطٍ مَا عَمِلُوا بَکَتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا حَتَّى بَلَغَتْ دُمُوعُهَا إِلَى السَّمَاءِ وَ بَکَتِ السَّمَاءُ حَتَّى بَلَغَتْ دُمُوعُهَا إِلَى الْعَرْشِ فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى السَّمَاءِ أَنِ احْصِبِیهِمْ وَ أَوْحَى إِلَى الْأَرْضِ أَنِ اخْسِفِی بِهِمْ.»[211]

«اسماعیل‌بن‌مسلم سکونىّ از امام صادق{علیه السلام} نقل کرده که فرمود: رسول خدا{صلوات الله علیه} فرموده‌است: هنگامى که از قوم لوط آن رفتار زشت صادر شد، زمین به خداى خود نالید چندان که گریه‏اش به آسمان رسید، و آسمان چنان نالید که گریه‏اش به عرش پروردگار رسید؛ پس خداوند آسمان را فرمان داد برایشان سنگ ببار، و زمین را امر فرمود آنان را فرو بر.»

2. «عَنْ هِشَامِ ‌بْنِ‌ سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌ عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: دَخَلَتْ عَلَیْهِ نِسْوَةٌ فَسَأَلَتْهُ امْرَأَةٌ عَنِ السَّحْقِ‏ فَقَالَ حَدُّهَا حَدُّ الزَّانِی فَقَالَتِ الْمَرْأَةُ مَا ذَکَرَ اللَّهُ ذَلِکَ فِی الْقُرْآنِ قَالَ بَلَى قَالَتْ وَ أَیْنَ هُوَ قَالَ هُمْ‏ أَصْحابَ الرَّس‏.»[212]

«هشام‌بن‌سالم از امام صادق{علیه السلام} حدیث کند که: برایشان زنانی وارد شدند؛ پس زنی از «سحق» [عمل منافی عفت زن با زن] سوال کرد؟ پس حضرت فرمود: حد آن حد زناکننده است؛ زن گفت: خداوند آن را در قرآن ذکر نکرده‌است؟ حضرت فرمود: آری. (ذکر کرده‌است.) زن گفت: و آن کجاست؟ فرمود: ‌آن‌ها «اصحاب الرس» هستند.»

معنا و حکم آن‌ها

لواط و هم‌جنس‌بازی حرام است؛ چنان‌که مساحقه که هم‌جنس‌بازی زنان است، حرام می‌باشد.[213]

برخی از احکام فرعی «لواط»

ازدواج قبل از عمل شنیئ لواط

پرسش: اگر با «مادر» یا «خواهر» یا «دختر» کسى ازدواج نماید و بعد از ازدواج با آن شخص لواط کند، ‌آن‌ها بر او حرام نمى‌شوند؟

پاسخ: بله، به احتیاط لازم.[214]

ازدواج با خواهر مفعول

اگر با پسر نابالغی لواط کند، نمی‌تواند دختر و خواهر و مادر و مادربزرگ آن پسر را که رضاعی هستند ـ‌یعنی به‌واسطۀ شیرخوردن، دختر و خواهر و مادر او شده‌اندـ برای خود عقد کند، و این حکم ـ بنا‌بر احتیاط واجب ـ در موردی که لواط‌کننده بالغ نباشد و یا لواط‌دهنده بالغ باشد، نیز جاری است.[215]

توبه از آن‌ها

پرسش: اگر کسی -العیاذ بالله- مرتکب لواط یا مساحقه شد یا نزدیکی با حیوان کرد، چطور باید توبه کند؟ و آیا لازم است که اقرار کند تا حد یا تعزیرش جاری شود؟ و یا در‌صورتی‌که به انسانی تجاوز کرده، واجب است از او حلالیت بطلبد؟

پاسخ: کافى است که توبه کند و اگر تجاوز بوده‌است، باید رضایت او را جلب کند.[216]