احکام گناهان، بنا بر فتاوای حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی > احکام گناهان مربوط به «لهوولعب» (موسیقی حرام، رقص، قمار)
غِنا و موسیقی حرام
«غنا و موسیقی حرام»، در ثقلین
الف. در قرآن
<و مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَــــری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِـــــذَها هُزُواً أُولئِـکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ>[1]
و از مردم کسانی هستند که سخنان لهو و بیهوده را می‌خَرند [مانند غنای طرب‌آور، اشعار و گفتارهای رکیک، بهتان و غیبت‌سرایی، رمان‌ها و افسانه‌های فسادانگیز و غیره] تا جاهلانه (مردم را) از راه خداوند گمراه سازند و آن را به مسخره گیرند. آن‌ها عذابی خوارکننده خواهند داشت.
ب. در روایات
- «عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام}: بَیْتُ الْغِنَاءِ لَا تُؤْمَنُ فِیهِ الْفَجِیعَةُ وَ لَا تُجَابُ فِیهِ الدَّعْوَةُ وَ لَا یَدْخُلُهُ الْمَلَکُ.»[2]
«زید شحام گوید: امام صادق{علیه السلام} فرمود: خانۀ غنا (خانه‌‌ای که در آن موسیقی حرام باشد) در آن از مصیبت و بلا ایمن نمی‌باشند و دعا در آن مستجاب نمی‌شود و فرشته در آن وارد نمی‌شود.»
- «عن أبی عبدالله{علیه السلام}: الغِناءُ یورِثُ النِفاق وَ یَعقِبُ الفَقر.»[3]
«امام صادق{علیه السلام} می‌فرمایند: غنا، موجب نفاق و دورویی می‌گردد و فقر و نیازمندی به‌دنبال می‌آورد.»
معنا و حکم «غنا»
«غنا» حرام می‌باشد و آن عبارت است از سخنان لهوی –چه شعر، چه نثر- که با سبک‌ها و لحن‌ها و آوازهای مرسوم و معمول نزد اهل لهو خوانده می‌شود و فرقی بین غنای شاد و غنای غم‌انگیز و محزون نمی‌باشد و همین‌طور فرقی بین آواز غنایی زن و مرد، بین تک‌خوانی و جمع‌خوانی، خواندن با استفاده از دستگاه صوت وغیرآن نیست.[4]
معنا و حکم «موسیقی»
موسیقی، هنر و فنی است از هنرها و فنون بشری و آن صداها و آهنگ‌هایی است که از نواختن ابزار مخصوص موزیک ایجاد می‌شود. و آن ازنظر شرعی دونوع است:
- موسیقی حلال: آن است که با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد. ... 2. موسیقی حرام: به موسیقی‌ای گفته می‌شود که با مجالس لهو و لعب هماهنگی دارد.[5]
اقسام و مصادیق آن
دوقسم کلی غنای حرام
صداهایی که محتوا و متن غیرلهوی دارد، ولی سبک خواندن آن مناسب با مجالس لهو است، دوصورت دارد:
الف. آن محتوا قرآن، دعا و ذکر باشد؛ خواندن آن با لحن غنایی، حرام است.
ب. سایر سخنان (غیرقرآن، دعا و ذکر) باشد که با سبک لهوی و لحن غنایی خوانده می‌شود، چه شعر باشد و چه نثر مثل قصیده، غزل اسلامی، مدیحه و مرثیه، کلمات حکمت‌آمیز و مانند آن؛ چنین خواندنی بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[6]
استماع موسیقی حرام به‌هرنحوی
گوش‌دادن به موسیقی حرام، حرام می‌باشد، چه اینکه شنونده در مجلس نواختن موسیقی حضور داشته باشد یا نه، موسیقی به‌صورت زنده و مستقیم پخش شود یا قبلا ضبط شده و از شبکه‌های تلویزیونی داخلی یا خارجی یا سایر دستگاه‌های پخش یا موبایل و مانند آن، پخش شود.[7]
برخی مصادیق محتوای حرام
اینکه محتوای خواندن خواننده، مطالب منفی و خلاف شرع، مثل دعوت به کفر و بی‌دینی، فحشا و ابتذال باشد. ...[8]
حکم آوازخوانی زن
برای مرد، آوازخوانی زن که با نازک و لطیف‌کردن صدا همراه است، جایز نیست.[9]
حکم مورد مشکوک
اگر فرد در موردی شک کند که آواز غناست یا نه یا موسیقی لهوی است یا غیرلهوی، برای کسی که تعریف غنا و لهو و موسیقی لهوی را می‌داند، شنیدن آن حرام نیست؛ ولی خلاف احتیاط می‌باشد.[10]
غنا در مجلس عروسی
پرسش: آیا بانوان در شب زفاف و عروسی می‌توانند با هر نوع آهنگی آوازخوانی کنند، حتی با آهنگ‌های متناسب مجالس لهو و لعب؟ و آیا آنان می‌توانند از آلات و ابزار موسیقی استفاده کنند؟ و آیا آن وضع را می‌توان در مجلس عقدخوانی، شب حنابندان و یا مناسبت‌های دیگر، تکرار کرد یا مخصوص شب عروسی است؟
پاسخ: بنابر احتیاط واجب، این‌چنین آوازخوانی‌ها حتی در شب زفاف و عروسی هم ترک شود تا چه رسد به شب‌ها و مناسبت‌های دیگر و حکم موسیقی و آوازخوانی حلال و حرام در مسائل قبل توضیح داده شد.[11]
حکم خواندن به سبک اهل فسق
پرسش: برخی خوانندگان و سرودخوانان، آهنگ و لحن مردمان فاسق و فاجر را تقلید می‌کنند و قصیده‌هایی در مدح امامان معصوم؟عهم؟ می‌خوانند؛ پس مضمون مخالف آن چیزی است که اهل فسق و فجور بدان مأنوس‌اند؛ لکن اصل لحن و آهنگ مربوط به آنان است. آیا چنین آوازخوانی‌ای جایز است و گوش‌دادن به آن چطور است؟
پاسخ: بنابر احتیاط، حرام است.[12]
دف‌زدن
دایره (دف) از آلات لهو است و دایره‌زدن –چه زنگ‌دار، چه بی‌زنگ- در مجالس عروسی و غیرآن جایز نیست.[13]
حکم مداحی توسط زن
مداحی یا مرثیه‌خوانی بانوان، چنانچه با تلطیف و ترقیق صدا یا مانند آن همراه است طوری که عادةً موجب تهییج شنونده می‌شود، لازم است از رساندن صدا به نامحرم پرهیز گردد.[14]
احکام فرعی آن
معیار برای حرمت
معیار حرام‌بودن موسیقی، همان‌طور که در مسائل قبل ذکر شد، تناسب آن با مجالس لهو می‌باشد. بنابراین، اگر کسی بگوید: «این نوع موسیقی حالت خاصی را در من ایجاد نمی‌کند» یا آنکه بگوید: «در من اثر ندارد»، این حرف او معیار حلال یا حرام‌بودن موسیقی نیست؛ البته گاه ایجاد حالت خاصی در شخص نشان می‌دهد که موسیقی با مجلس لهو تناسب دارد؛ ولی همیشه این‌طور نیست.[15]
منظور از «مجلس لهو»
منظور از «مجلس لهو» مجلسی است که برای هوسرانی، عیّاشی و خوشگذرانی تشکیل شده‌است، هرچند خوشگذرانی آن با ارتکاب امور حرام مثل شب خمر، اختلاط نامشروع زن و مرد همراه نباشد. بنابراین نواختن و گوش‌دادن به موسیقی مناسب با این نوع مجالس، حرام است، هرچند در مجلس عادی نواخته شده یا به‌صورت فردی گوش داده شود.[16]
مرجع برای تشخیص غنا و موسیقی حرام
تشخیص این موضوع (که آیا آواز و موسیقی عرفاً مناسب با مجالس اهل لهو هست یا نه و یا کدام سبک عرفاً در نزد اهل لهو مرسوم است و کدام نیست؟) به عهدۀ شخص مکلّف می‌باشد و مکلّف می‌تواند با مراجعه به عرف مردم بسیاری از موارد آن را تشخیص دهد.[17]
حرمت استماع، تعلیم، تعلّم و اجرت‌گرفتن بر غنا و موسیقی
گوش‌دادن به غنا، حرام است و اجرت‌گرفتن برای آن نیز حرام می‌باشد و گیرنده، مالک اجر نمی‌شود. همین‌طور یادگرفتن و یاددادن آن نیز جایز نیست.[18]
معامله، توزیع، تکثیر و ارسال غنا
خرید، فروش، توزیع و تکثیر سی‌دی موسیقی لهوی یا آواز غنایی و همین‌طور ارسال آن ازطریق فضای مجازی و غیرآن، که نوعی ترویج و اشاعۀ حرام (گوش‌دادن به صدای حرام) یا سبب ارتکاب آن یا ایجاد انگیزه برای ارتکاب این گناه توسط دیگران می‌شود، جایز نیست.[19]
حکم شرکت در جشن‌ها و مجالس عروسی (به‌بیان تفصیلی)
شرکت در مجالس عروسی یا جشن‌هایی که در آن برنامه‌های موسیقی لهوی اجرا می‌گردد یا شامل امور حرام دیگری است، چنانچه فرد بداند یا بترسد که خودش به حرام خواهد افتاد، جایز نیست و واجب است فرد درصورت اطلاع یا حضور در چنین مجالسی، به وظیفۀ امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر حسب شرایط آن عمل کند و گاه ممکن است ترک مجلس یا حاضرنشدن در آن، از مصادیق نهی‌ازمنکر باشد.
همچنین درصورتیکه احتمال اثر نمی‌دهد و مطمئن است که نهی‌ازمنکر بی‌تأثیر است، بنابر احتیاط واجب، لازم است کراهت و ناراحتی خود از گناه را به‌گونه‌ای اظهار نماید، بلکه اگر توانایی نهی‌ازمنکر ندارد و حضور او عرفاً موجب تأیید یا تشویق آنان بر گناه و امضای کار آنان محسوب می‌شود، حضور جایز نیست، هرچند صدای غنا و موسیقی لهوی را گوش نکند.[20]
حکم شنیدن بی‌اختیار و پرت‌کردن حواس خود
اگر فرد موسیقی حرام یا غنا گوش ندهد، ولی آن صدا به گوشش بخورد، مرتکب حرام نشده است. بنابراین، به گوش خوردن صدای موسیقی حرام یا غنا، به‌خودی خود، حرام نیست و چنانچه برای آنکه بخواهد خود را از گوش‌فرادادن به آن صدا باز دارد، لازم باشد مشغول امر دیگری مثل کتاب‌خواندن یا گفتن ذکر و مانند آن باشد، باید این کار را انجام دهد و وظیفۀ امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نیز با تحقق شرایط آن واجب است.[21]
یادگیری موسیقی حلال و رفتن به آموزشگاه
موسیقی حلال را در آموزشگاه‌های ویژه و یا دیگر جاهای مناسب می‌توان آموخت؛ اعم از آنکه یادگیرنده بزرگسال باشد یا کوچک؛ به‌شرط آنکه آمدورفت به آن مکان در تربیت و بنیاد دینی او اثر منفی نگذارد.[22]
تشویق و تجلیل و دعوت از خوانندگان و...
یاددادن و یادگرفتن موسیقی لهوی و تشویق و تجلیل از کسانی که موسیقی لهوی می‌نوازند و همین‌طور دعوت از گروه‌های مطرِب و ارکستِر در مجالس عروسی یا جشن و غیرآن درصورتیکه به نواختن موسیقی لهوی می‌پردازند، جایز نیست و ترویج باطل محسوب می‌شود.[23]
معاملۀ آلات موسیقی و معیار آن
خریدوفروش ابزار مخصوص موسیقی حرام، حرام است و معیار در آلات مخصوص موسیقی حرام، نظر عرف مردم است.
بنابراین، وسیله‌ای که کیفیت ساخت آن به‌گونه‌ای است که معمولاً در نزد مردم ارزش و علت نگهداری آن، استفاده در موسیقی حرام است، از آلات مخصوص موسیقی لهوی محسوب می‌شود، هرچند فرد آن را برای نواختن موسیقی حرام تهیه نکرده باشد.[24]
ساخت آلات موسیقی
اگر از آلات موسیقی حرام باشد، ساخت و استفاده و آموزش و معامله با آن حرام است و اگر مشترک باشد، ساخت و معامله با آن اشکال ندارد. ...[25]
بازداشتن کودکان از نواختن و استماع موسیقی لهوی
بنابر احتیاط واجب، بر کسی که سرپرستی و تربیت بچۀ نابالغ بر عهدۀ اوست، لازم است او را از نواختن و گوش‌دادن به غنا و موسیقی لهوی باز دارد.[26]
رقص
«رقص»، در روایات
«عَنِ السَّکُونِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه}: أَنْهَاکُمْ عَنِ الزَّفْنِ وَ… .»[27]
«از سکونی نقل است حضرت صادق{علیه السلام} در روایتی از پیامبر{صلوات الله علیه} نقل می‌کند که: آن حضرت{صلوات الله علیه} فرمود: من شما را از رقص و... نهی می‌کنم.»
اقسام و مصادیق آن
رقص مرد برای مرد و زن برای زن
رقصیدن زن در برابر مرد نامحرم و همین‌طور رقصیدن مرد در برابر زن نامحرم، حرام است و رقص زنان برای زنان یا رقص مردان برای مردان، همین‌طور رقصیدن زن در برابر مرد محرم و نیز رقص مرد در برابر زن محرم، محلّ اشکال می‌باشد و احتیاط واجب در ترک این موارد است؛ هرچند همراه با عمل حرام دیگری –همچون نواختن یا پخش موسیقی لهوی یا اختلاط زن و مرد- نباشد و رقص زن برای شوهرش و همین‌طور بر عکس، به تنهایی در جایی که دیگری نباشد، جایز است.[28]
پرسش: می‌خواستم حکم رقص زن برای زن را در مجالس عروسی اگر صرفا برای ابراز شادی عروسی باشد را بدانم؟
پاسخ: بنابر احتیاط لازم، جایز نیست.[29]
حکم رقص زوجین برای یکدیگر
رقص زن برای شوهرش به‌تنهایی در جایی که دیگری نباشد و توأم با امر حرام دیگری نباشد، جایز است؛ اما رقص شوهر برای زن بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[30]
عدم تفاوت بین نوع رقص
پرسش: آیا رقصیدن سنتی با رقص‌های نوین و غربی در حکم متفاوتند؟
پاسخ: اگر رقص باشد، اشکال دارد.[31]
احکام فرعی آن
آموزش رقاصی و ایجاد مراکز آن
پرسش: آیا یادگیری هنر رقص، جایز است؟
پاسخ: بنابر احتیاط، به‌طور مطلق، جایز نمی‌باشد.[32]
پرسش: در برخی مدارس رسمی انگلستان برای دانش‌آموزان رقص یاد می‌دهند و آن را روی آهنگ موزیکی تنظیم و همراه می‌کنند که حرکت رقص‌کننده را به هنگام رقص توجیه می‌کند. آیا در چنین کلاس درسی می‌توان حاضر شد؟ و اگر دختر و یا پسر جوان برای شرکت در چنان کلاسی، شوق و رغبت نشان دهند بر پدر و مادر واجب است که آنان را منع کنند؟
جواب: حضور دانش‌آموزان نوجوان، در چنین کلاس‌هایی اگر بر تربیت دینی آنان اثر منفی باقی بگذارد که غالباً چنین است، جایز نمی‌باشد؛ بلکه بنابر احتیاط، به‌طور مطلق جایز نیست.[33]
حکم رقص برای ورزش و...
پرسش: آیا رقص برای ورزش و ایجاد شادی با خواهر یا مادر اشکال دارد؟
پاسخ: به احتیاط واجب، جایز نیست.[34]
قِمار و شرط‌بندی
«قمار»، در ثقلین
الف. در قرآن
<إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُون>[35]
منحصراً شیطان مىخواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنى و کینه [سخت] اندازد و از یاد خدا و نماز بازتان دارد. آیا شما خوددارى خواهید کرد؟
ب. در روایات
«عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ{علیه السلام} قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: <الْمَیْسِرُ> هُوَ الْقِمَارُ.»[36]
«وشّاء می‌گوید: از امام رضا{علیه السلام} شنیدم که می‌فرمود: «مَیسر» همان قمار است.»
معنا و حکم آن‌ها
حکم «شرط‌بندی»
شرط‌بندی بین دو یا چند طرف در مسابقات و بازی‌ها و مواردی که در آن بردوباخت و رقابت مطرح است، حرام می‌باشد.[37]
معنای «شرط‌بندی»
منظور از «شرط‌بندی»، این است که قرار بگذارند برنده از بازنده چیزی بگیرد؛ چه پول باشد یا شیء دیگری که دارای ارزش مالی است یا آنکه بازنده، عملی که ارزش مالی دارد را برای برنده، به‌طور مجانی انجام دهد.[38]
منظور از «آلات قمار»
پرسش: ملاک اطلاق «آلات قمار» چه می‌باشد؟
پاسخ: وسایلی که غالب بازی‌کنندگان در محل، برای شرط‌بندی و بردوباخت با آن بازی می‌کنند.[39]
اقسام ومصادیق «قمار و شرط‌بندی و...»
شطرنج و نرد
بازی با «شطرنج» و همچنین «تخته‌نرد»، حرام است؛ چه اینکه همراه با شرط‌بندی باشد یا بدون آن؛ مثل اینکه برای تفریح، سرگرمی، افزایش هوش و دقت، ورزش فکری، بازی کنند.[40]
بازی با بقیۀ آلات قمار (پاسور و ورق و...)
غیر از شطرنج و تخته‌نرد، بازی با وسایل دیگر قمار مثل ورق و پاسور با شرط‌بندی، حرام است و بدون شرط‌بندی، بنابر احتیاط لازم، جایز نیست.[41]
بازی با غیرآلات قمار
بازی با غیر‌وسایل قمار درصورتیکه با شرط‌بندی بازی کنند، حرام است و بدون شرط‌بندی، به‌خودی‌خود اشکال ندارد.[42]
بازی با آلات قمار ازطریق کامپیوتر
بازی با شطرنج و تخته‌نرد و بازی با سایر وسایل قمار با کامپیوتر بدون شرط‌بندی، چنانچه در مقابل، طرف دیگری هست که با او بازی کند، مثل بازی با خود آن وسایل می‌باشد و اگر طرف مقابل، خودِ دستگاه است، بنابراحتیاط لازم، جایز نیست.[43]
برخی مصادیق شرط‌بندی حرام
الف) اگر در مسابقات ورزشی مثل فوتبال، والیبال یا بازی‌های خانگی و مانند آن، هر کدام مبلغی بگذارند تا فرد یا تیم برنده با آن پول برای خودشان، خوراکی یا چیز دیگر تهیه کنند یا با پول جمع‌شده، جایزه و مانند آن تهیّه شود و به فرد یا تیم برنده داده شود، حکم قمار را داشته و جایز نیست.[44]
ب) اگر دونفر در مسابقۀ ورزشی یا بازی‌های خانگی دیگر، شرط کنند که بازنده مبلغی را به برنده بدهد یا آنکه در بازی با دستگاه‌ها و نرم افزار‌های بازی شرط کنند هر کدام بازی را ببازد، مبلغی را به برنده بدهد یا آنکه کل مخارج بازی یا بیشتر از سهم خویش را حساب کند، حکم قمار را داشته و جایز نیست.[45]
ج) شرط‌بندیِ تماشاگران بر روی بردوباخت بازیکنان یا تیم‌ها در مسابقات ورزشی –حتی در «سَبق» و «رِمایه»[46] حرام می‌باشد.[47]
د) در برخی از اماکن تفریحی، دستگاه‌هایی قرار داده می‌شود که افراد با پرداخت مبلغی می‌توانند از دستگاه استفاده کرده و شانس خود را امتحان کنند و برندۀ جایزه‌ای شوند که ارزش آن جایزه ممکن است کمتر یا بیشتر یا برابر با مبلغ پرداختی باشد؛ دراین‌گونه موارد، چنانچه پرداخت مبلغ به‌عنوان امتحان شانس و برنده‌شدن جایزه باشد، حکم بردوباخت مالی را دارد و جایز نیست. ...[48]
عدم تفاوت (در حرمت شرط‌بندی) میان اشخاص
در حرام‌بودن شرط‌بندی، فرقی بین افراد نیست؛ بنابراین شرط‌بندی بین زن و شوهر، پدر و فرزند، برادر و خواهر، خویشاوندان، نیز جایز نیست.[49]
عدم تفاوت (در حرمت شرط‌بندی) بین انواع مسابقات
در حرام‌بودن شرط‌بندی، بین انواع مختلف مسابقات فرقی نیست و شامل مسابقاتی مثل شنا، فوتبال، والیبال، بسکتبال، تنیس، تنیس روی میز، کشتی، دو، پرش، قایقرانی، وزنه‌برداری، دوچرخه‌سواری، کوهنوردی و ... می‌شود. ...[50]
حکم بازی با وسیلۀ مشکوک به قماربودن
بازی با وسیله‌ای که فرد نمی‌داند، الآن وسیلۀ قمارهست یا نه و قبلاً هم وسیلۀ قمار نبوده، بدون شرط‌بندی به خودی خود اشکال ندارد و اگر قبلاً وسیلۀ قمار بوده و حالا شک دارد که در بین مردم از «وسیلۀ قمار بودن»، خارج شده یا نه، بازی با آن جایز نیست.[51]
بازی مهیّج شهوت یا مروّج باطل و...
اگر محتوای بازی –چه آنلاین و چه آفلاین- دارای تصاویر محرّک و مهیّج جنسی بوده یا موجب سستی در اعتقادات یا ترک واجبات شرعی کاربر گردد یا بازی با آن عرفاً مصداق ترویج باطل یا هتک مقدّسات محسوب گردد، انجام این‌گونه بازی‌ها جایز نیست و تشخیص موارد آن با مکلّف می‌باشد.[52]
احکام فرعی قمار
معامله و ساخت آلات قمار
تجارت و خریدوفروش وسایل قمار و نیز ساخت و مزد ساخت آن‌ها هم حرام می‌باشد.[53]
اجاره‌دادن مکان برای قماربازی
اجاره‌دادن مکان به‌عنوان بازی با وسایل قمار، حرام و باطل است؛ بلکه اگر نهی‌ازمنکر و جلوگیری از بازی با قمار، راهی جز ازبینبردن وسیلۀ قمار –هرچند با تغییردادن شکل و هیئتش- نداشته باشد، ازبینبردن آن واجب می‌باشد؛ البته اگر وسیلۀ قمار ملک دیگری باشد، بنابر احتیاط واجب برای ازبینبردن آن، باید از حاکم شرع، اجازه گرفته شود.[54]
گرفتن و دادن پول برای برگزاری مسابقه
اگر فرد یا تشکلی، مسابقات ورزشی را به‌این‌صورت برگزار می‌کند که از مسابقه‌دهندگان، مبلغی گرفته و در انتها به تیم یا نفر برنده جایزه دهد، چنانچه فرد یا افرادی که پول می‌دهند، آن را در مقابل جایزۀ احتمالی بدهند، این کار جایز نیست؛ امّا اگر مبلغ را مجّانی بدهند یا درمقابل امکانات مشخصی که ارائه می‌شود، بدهند –نه جایزۀ احتمالی- اشکال ندارد و فرقی ندارد که جایزه‌دهنده، جایزه را از پول آن‌ها تهیه کند یا از مال دیگر.[55]
استثنائات آن
در حرام‌بودن شرط‌بندی، بین انواع مختلف مسابقات فرقی نیست... و تنها دومسابقه به نام «سَبْق» و «رِمایه» استثناء می‌شود:[56]
«سَبق»:
مسابقۀ اسب‌دوانی یا شترسواری و مسابقه با حیواناتی مانند آن است و شامل مسابقه با انواع ماشین‌هایی که در جنگ کاربرد دارد، هواپیماهای جنگی، تانک‌ها و مانند این‌ها نیز می‌شود.[57]
«رِمایه»:
مسابقۀ تیراندازی است که شامل تیراندازی با انواع مختلف اسلحه و ادوات جنگی معمول و متداول در جنگ و نیز پرتاب نیزه و سرنیزه و شمشیربازی می‌شود. شرط‌بندی دوطرفه در این دومسابقه با رعایت شرایط و احکام شرعی ویژۀ آن‌دو، جایز است و پول یا چیزی که بر آن شرط بسته‌شده، حلال می‌باشد.[58]
[1]. لقمان، 6.
[2]. وسائل‌الشیعة، ج17، ص303.
[3]. همان، ص309.
[4]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 397.
[5]. فقه برای غرب‌نشینان، مسئلۀ 539-542 و رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 399.
[6]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 397.
[7]. همان، مسئلۀ 400.
[8]. همان، مسئلۀ 402.
[9]. همان.
[10]. همان، مسئلۀ 404.
[11]. فقه برای غرب‌نشینان، مسئلۀ 555.
[12]. همان، مسئلۀ 554.
[13]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 413.
[14]. همان، مسئلۀ 534.
[15]. همان، مسئلۀ 405.
[16]. همان، مسئلۀ 401.
[17]. همان، مسئلۀ 396 و 399.
[18]. همان، مسئلۀ 398 و 403.
[19]. همان، مسئلۀ 411.
[20]. همان، مسئلۀ 408.
[21]. همان، مسئلۀ 406.
[22]. فقه برای غرب‌نشینان، مسئلۀ 544.
[23]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 409.
[24]. همان، مسئلۀ 412.
[25]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش‌و‌پاسخ.
[26]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 414.
[27]. الکافی، ج6، ص432.
[28]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ ۲۲۴.
[29]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش‌و‌پاسخ.
[30]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 417.
[31]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی.
[32]. فقه برای غرب‌نشینان، سؤال 563.
[33]. همان، سؤال 562.
[34]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش‌و‌پاسخ.
[35]. المائدة، 91.
[36]. الکافی، ج5، ص124.
[37]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 433.
[38]. همان.
[39]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش‌و‌پاسخ.
[40]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 450.
[41]. همان، مسئلۀ 451.
[42]. همان، مسئلۀ 452.
[43]. همان، مسئلۀ 454.
[44]. همین‌طور اگر در این موارد با هم شرط کنند که هرکس بازنده شد، فلان مبلغ به دیگری بدهد، این کار قمار محسوب شده و جایز نمی‌باشد؛ مگر اینکه التزام و إلزامی در بین نباشد و قرارداد عوض در مقابل بردوباخت، صادق نباشد. (همان، مسئلۀ 434)
[45]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 435.
[46]. توضیح «سبق» و «رمایه» جلوتر در بخش «استثنائات» ذکر می‌شود.
[47]. پس اگر مرکز ورزشی یا سایر مؤسسات و اشخاص، پیش‌بینی نتیجۀ مسابقا را همراه با مبلغی پول از مردم دریافت نموده و به برندگان جایزه دهند، چنین فعالیتی قمار محسوب شده و برای هر دوطرف حرام می‌باشد. (رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 443)
[48]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، ج2، مسئلۀ 444.
[49]. همان، مسئلۀ 437.
[50]. همان، مسئلۀ 438.
[51]. همان، مسئلۀ 455.
[52]. همان، مسئلۀ 449.
[53]. همان، مسئلۀ 453.
[54]. همان.
[55]. همان، مسئلۀ 442.
[56]. همان، مسئلۀ 428.
[57]. همان، مسئلۀ 439.
[58]. همان.