احکام گناهان، بنا بر فتاوای حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای > احکام گناهان مربوط به «باورهای اعتقادی»
شرک و کفر
«شرک و کفر»، در ثقلین
الف. در قرآن
<إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرى إِثْماً عَظیما>[1]
«مسلماً خدا اینکه به او شرک ورزیده شود را نمىآمرزد و غیر آن را براى هرکس که بخواهد مىآمرزد و هرکه به خدا شرک بیاورد، مسلماً گناه بزرگى را مرتکب شده‌است.»
ب. در روایات
«عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ{علیه السلام} قَالَ: وَ اللَّهِ إِنَّ الْکُفْرَ لَأَقْدَمُ مِنَ الشِّرْکِ وَ أَخْبَثُ وَ أَعْظَمُ. قَال: ثُمَّ ذَکَرَ کُفْرَ إِبْلِیسَ حِینَ قَالَ اللَّهُ لَهُ اسْجُدْ لآِدَمَ فَأَبَى أَنْ یَسْجُدَ فَالْکُفْرُ أَعْظَمُ مِنَ الشِّرْکِ فَمَنِ اخْتَارَ عَلَى اللَّهِ ؟عز؟ وَ أَبَى الطَّاعَةَ وَ أَقَامَ عَلَى الْکَبَائِرِ فَهُوَ کَافِرٌ وَ مَنْ نَصَبَ دِیناً غَیْرَ دِینِ الْمُؤْمِنِینَ فَهُوَ مُشْرِکٌ.»[2]
«زراره از امام باقر{علیه السلام} نقل میکند که حضرت فرمود: به خدا سوگند همانا کفر قطعاً از شرک مقدم‌تر و خبیث‌تر و بزرگ‌تر است. [همچنین زراره] گوید: حضرت سپس کفر ابلیس را ذکر کرد در آن زمان خداوند به او فرمود: که برای آدم سجده کنید، پس ابلیس ابا کرد که سجده کند. پس کفر از شرک عظیم‌تر است. پس هرکس را که [انسان] بر خداوند ؟عز؟ برگزیند و از اطاعت الهی سرباز زند و بر گناهان کبیره اقامه کند (مرتکب آن‌ها شود)، پس او کافر است و هرکس که دینی غیر از دین مؤمنین نصب کند، او مشرک است.»
تعریف فقهی «کافر»
کسی که توحید یا نبوت یا یکی از ضروریات دین اسلام، مانند نماز و روزه را انکار کند یا معتقد به نقصی در رسالت رسول اکرم{صلوات الله علیه} باشد، کافر و نجس است؛ مگر اهل‌کتاب باشد.[3]
اقسام و مصادیق «کفر»
منکر ضروری دین
پرسش: آیا اگر کسی بعضی از ضروریات دین، مانند روزه و غیرآن را انکار کند، حکم کافر را دارد یا خیر؟
پاسخ: اگر انکار هریک از ضروریات دین به انکار رسالت یا تکذیب پیامبر اکرم اسلام{صلوات الله علیه} یا واردکردن نقصی به شریعت منجر شود، باعث کفر و ارتداد است.[4]
دشنام و اهانت به به اهل‌بیت؟عهم؟، سبب کفر
پرسش: در اطراف منطقۀ ما و بعضی نواحی دیگر فرقه‌ای وجود دارد که خود را اسماعیلیه مینامند و اعتقاد به امامت شش‌امام دارند؛ ولی به هیچ‌یک از واجبات دینی و همچنین به ولایت فقیه معتقد نیستند. لذا امیدواریم جناب‌عالی روشن فرمایید که پیروان این فرقه نجس هستند یا پاک؟
پاسخ: مجرد عدم اعتقاد آنان به شش‌امام دیگر از ائمۀمعصومین؟عهم؟ و یا عدم اعتقادشان به واجبات دینى و احکام شرعى تا زمانى که به انکار اصل دین یا نبوت خاتم‌الانبیا{صلوات الله علیه} منجر نشود، موجب کفر و نجاست نمىشود؛ مگر اینکه از آن‌ها دشنام و اهانت به یکى از امامان معصوم؟عهم؟ صادر شود.[5]
فرقۀ «علی‌اللهی‌ها»
پرسش: فرقه‌ای وجود دارد که خود را «علی‌اللهی» مینامند؛ یعنی امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب{علیه السلام} را خدا دانسته و به دعا و طلب حاجت به‌جای نماز و روزه اعتقاد دارند. آیا این‌ها نجس هستند؟
پاسخ: اگر اعتقاد داشته باشند که امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب{علیه السلام} خداست «تعالی الله عن ذلک علواً کبیراً»، حکم آن‌ها مانند غیرمسلمان‌‌هایی است که اهل‌کتاب نباشند، یعنی کافر و نجس می‌باشند. [6]
بهائیت، مصداق کفر
تمام پیروان فرقۀ گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند.[7]
بدعت و خرافه‌پرستی
«بدعت»، در ثقلین
الف. در قرآن
<إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِى شَىْء إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا یَفْعَلُون>[8]
«کسانى که آیین خود را پراکنده ساختند و به دسته‌هاى گوناگون (و مذاهب مختلف) تقسیم شدند، تو هیچ‌گونه رابطه‌اى با آن‌ها ندارى، سر و کار آن‌ها تنها با خداست؛ سپس خدا آن‌ها را از آنچه انجام مى‌دهند، با خبر مى‌کند.»
ب. در روایات
«عَنْ عَبْد الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ{صلوات الله علیه}: کُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ وَ کُلُّ ضَلَالَةٍ فِی النَّارِ.»[9]
«عبدالرحیم‌القصیر از امام صادق{علیه السلام} حدیث میکند که فرمود: رسول خدا{صلوات الله علیه} فرمود: هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی در آتش است.»
برخی از مصادیق «بدعت و خرافه»
مراسم سیزده‌بدر
پرسش: نظر معظم‌له پیرامون مراسم سیزده‌بدر چیست؟
پاسخ: فی‌نفسه حرام نیست؛ هرچند چنین اموری نباید جزو دین شمرده شود.[10]
خرافه‌بودن صبر هنگام عطسه
پرسش: در برخی از عوام به موقع عطسه‌کردن می‌گویند باید صبرکنید. آیا این حرف صحیح است؟
پاسخ: در فرض مذکور، صبرکردن لازم نیست و وجه شرعی ندارد.[11]
نسبتدادن اموری مثل عَلم‌کشی به دین
پرسش: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهداء{علیه السلام} با قراردادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دستۀ عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی نباید این امور جزو دین شمرده شوند.[12]
به‌طورکلی برگزاری مراسم عزاداری برای آن حضرات؟عهم؟ و شرکت در این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ‌ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک میکند؛ ولی شایسته است عزاداری به شیوۀ مرسوم و سنتی برگزار گردد، بلکه مستحسن می‌باشد؛ ولی باید از هرگونه کاری که موجب وَهن مذهب می‌باشد، پرهیز شود. به‌هرحال، نباید این‌گونه امور جزو دین محسوب شود.[13]
برخی از احکام فرعی «بدعت»
لزوم نهی‌ازمنکرِ جاهل به بدعت
پرسش: کسی که بدعت میگذارد، اگر خودش نداند بدعت گذاشته است، چه حکمی دارد؟
پاسخ: در فرض سؤال، گناهی متوجه او نمی‌باشد و لکن با وجود شرایط، باید نهیازمنکر زبانی شود.[14]
قصد بدعت‌گذاری، لازمۀ تحقق آن
تحقق بدعت شرایطی دارد و صرف گفتن مطلبی بدون قصد بدعت، بدعت محسوب نمیشود.[15]
هتک و وهن مقدسات
«هتک و وهن مقدسات»، در ثقلین
الف. در قرآن
<ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب>[16]
«آن است (برنامههاى حج و حدود و مقرّرات خداوند) و هرکس شعایر خداوند را بزرگ شمارد، بدون تردید این بزرگ‌شمردن ناشى از تقواى دلهاست.»
ب. در روایات
«عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} عَنِ الْعِلَّةِ فِی تَعْظِیمِ الْمَسَاجِدِ، فَقَالَ: إِنَّمَا أُمِرَ بِتَعْظِیمِ الْمَسَاجِدِ لِأَنَّهَا بُیُوتُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ.»[17]
«ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق{علیه السلام} در مورد علت بزرگداشت مساجد سؤال کردم، آن حضرت{علیه السلام} فرمود: همانا به بزرگداشت مساجد امر شده؛ زیرا همانا آن خانه‌های خداوند در زمین است.»
الف. مصادیق وهن مذهب در عزاداری
لطمه‌زدن به بدن و برخی مراسم اینچنینی در عزاداری
پرسش: در روز عاشورا مراسمی مانند قمه‌زنی و پابرهنه وارد آتش و ذغالِ روشن شدن برگزار میشود که علاوه بر اینکه باعث بدنام‌شدن مذهب شیعۀ اثنی‌عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان میشود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد میکند و همچنین موجب توهین به مذهب میگردد. نظر شریف حضرت‌عالی در این‌باره چیست؟
پاسخ: هر کاری که برای انسان ضرر قابل توجه داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد، حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل‌بیت؟عهم؟ میشود و این از بزرگ‌ترین ضررها و خسارت‌هاست.[18]
قمه‌زنی درخفا
پرسش: آیا قمه‌زدن به‌طور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت‌عالی عمومیت دارد؟
پاسخ: قمه‌زنی علاوه بر اینکه ازنظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقه‌ای در عصر ائمه؟عهم؟ و زمان‌های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم{علیه السلام} درمورد آن نرسیده‌است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام‌شدن مذهب میشود؛ بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست.[19]
حکم زنجیرزنی زنان و حضورشان در دسته
پرسش: آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
پاسخ: شرکت زنان در دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی شایسته نیست.[20]
حکم دست‌زدن در مولودی‌ها و أعیاد
به‌طورکلی کف‌زدن فی‌نفسه به‌نحو متعارف در جشن‌های أعیاد یا برای تشویق و تأیید و مانند آن اشکال ندارد؛ ولی بهتر است فضای مجالس دینی به خصوص مراسمی که در مساجد و حسینیهها و نمازخانه‌ها برگزار میشود، به ذکر صلوات و تکبیر معطّر گردد تا انسان به ثواب آن‌ها برسد.[21]
حکم مراسم شبیه‌‌خوانی
پرسش: در حسینیهها و مساجد بیشتر مناطق به خصوص روستاها مراسم شبیه‌‌خوانی به اعتبار اینکه از سنت‌های قدیمی است، برگزار میشود که گاهی اثر مثبتی در نفوس مردم دارد. این مراسم چه حکمی دارند؟
پاسخ: اگر مراسم شبیه‌‌خوانی مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و باتوجهبه مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند؛ ولی در عین حال بهتر است که به‌جای آن‌ها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی{علیه السلام} و مرثیه‌خوانی برپا شود.[22]
حکم استفاده از آلات موسیقی در عزاداری
پرسش: استفاده از آلات موسیقی، مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آن‌ها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده، برگزار شود.[23]
حکم مراسم نخل‌برداری و بلندکردن الوار
پرسش: مراسم نخل‌بردارى (شبیه‌سازى تابوت ائمّۀ اطهار؟عهم؟) طبق چه مستندات دینى و اسلامى انجام مى‌گیرد؟ و چه حکمى دارد؟ و همچنین نظر معظم‌له در خصوص بلندکردن الوار چیست؟[24]
پاسخ: به‌طورکلی برگزاری مراسم عزاداری برای آن حضرات؟عهم؟ و شرکت در این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ‌ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک میکند؛ ولی شایسته است عزاداری به شیوۀ مرسوم و سنتی برگزار گردد، بلکه مستحسن می‌باشد؛ ولی باید از هرگونه کاری که موجب وَهن مذهب می‌باشد، پرهیز شود. به‌هرحال، نباید این‌گونه امور جزو دین محسوب شود.[25]
هروله‌کردن و تند ذکرگفتن
پرسش: هروله‌کردن و گفتن ذکر ائمه به‌صورت تند و پشت سر هم (شور) جایز است؟
پاسخ: اگر موجب وهن مذهب یا مراسم عزاداری معصومین؟عهم؟ نباشد، فی‌نفسه اشکال ندارد.[26]
به زمین‌کشیدن خود در زیارتگاه‌ها
پرسش: اگر انسان در زیارتگاه‌های ائمه؟عهم؟خود را به زمین بیندازد و همانند بعضی از مردم که صورت و سینه خود را بر زمین میمالند تا از آن خون جاری شود و به همان حالت وارد حرم می‌شوند، عمل کند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: این اعمال که به‌عنوان اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه؟عهم؟ محسوب نمیشوند، ازنظر شرعی اعتباری ندارند؛ بلکه اگر منجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست.[27]
ب. مصادیق متفرقۀ «وهن مقدسات»
بی‌حرمتی به اسامی متبرکه
اگر انداختن چیزی که مشتمل بر نام‌های خداوند است در نهرها و جویبارها ازنظر عرف اهانت محسوب نشود، اشکال ندارد.[28]
پرسش:
1. استفاده از متن لاتین اسامى متبرکى که احترام آن‌ها لازم است، براى شرکت یا مؤسسه چه حکمى دارد؟
2. استفاده از نام این مؤسسه به‌صورت فارسى و لاتین بر روى اجناس و کالاهایى که یک‌بار مصرف مى‌‌باشد، چه حکمى دارد؟
پاسخ:
1 استفاده از عبارت و آرم مذکور، درمورد سؤال، به‌گونه‌اى که بى‌احترامى و هتک حرمت محسوب نشود، اشکال ندارد.
2 اگر دور ریخته مى‌‌شود و درنتیجه بى‌احترامى و هتک محقق مى‌‌گردد، جایز نیست.[29]
توهین به پیامبران و امامان؟عهم؟
پرسش: تهیه و فروش تصاویر منسوب به پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} و امیرالمومنین{علیه السلام} و امام حسین{علیه السلام} چه حکمی دارد؟
پاسخ: این کار فىنفسه ازنظر شرعى اشکال ندارد؛ به‌شرط اینکه مشتمل بر امورى که ازنظر عرف، اهانت و بى‌احترامى محسوب مى‌‌شود، نبوده و با شأن آن بزرگان منافات نداشته باشد.[30]
سبک‌شمردن نماز
پرسش: خارج‌شدن از مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی{صلوات الله علیه} هنگام اذان و اقامه چه حکمی دارد؟ (باتوجهبه اینکه اهل‌سنت در آن هنگام به‌سوی مسجد می‌‌روند و درمورد خارج‌شدن ما در آن اوقات، گفت‌وگو میکنند و بر ما عیب می‌گیرند.)
پاسخ: این کار اگر ازنظر دیگران، سبک‌شمردن نماز اول وقت به شمار آید و به‌خصوص موجب وهن مذهب باشد، جایز نیست.[31]
ورود کفار به مسجد
پرسش: آیا به‌طور مطلق جایز است که کفّار داخل مساجد مسلمانان شوند، هرچند برای مشاهدۀ آثار تاریخی باشد؟
پاسخ: ورود آنان به مسجد‌الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد هم، اگر هتک و بىحرمتى مسجد شمرده شود، جایز نیست؛ بلکه در سایر مساجد هم مطلقاً وارد نشوند.[32]
تضعیف نماز جماعت
پرسش: اداى نماز در مساجد به‌صورت فرادا در هنگامى که نماز جماعت یومیه در آن توسط روحانى مسجد در حال برگزارى است، چه حکمى دارد؟
پاسخ: این عمل اگر تضعیف نماز جماعت و اهانت و بى‌احترامى به امام جماعت محسوب شود، جایز نیست.[33]
ج. وهن نظام و حکومت اسلامی
مشاهدۀ فیلم‌های توهین‌کننده به نظام
پرسش: مشاهدۀ فیلم‌هایی که گاهی در بردارندۀ اهانت به مقدسات جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری هستند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: واجب است از آن‌ها اجتناب شود.[34]
حکم تغیر تابعیت برای اتباع دولت اسلامی
پرسش: در بعضی از کشورهای خارجی، در‌صورتی‌که دانشجویان خارجی دانشگاه درخواست کنند که تابعیت اصلی آنان به تابعیت آن کشور تغییر کند، دانشجو از همۀ مزایا و امتیازاتی که هنگام تحصیل به دانشجویان آنجا داده میشود، برخوردار میگردد و براساس قوانین آن دولت، فرد میتواند تابعیت خود را تغییر دهد و دوباره به تابعیت اصلی که قبلاً داشته است، برگردد؛ حکم شرعی این کار چیست؟
پاسخ: تغییر تابعیت برای اتباع دولت اسلامی، تا زمانی که برخلاف قوانین لازمالاتباع نباشد و مفسده‌ای بر آن مترتّب نشود و موجب وهن دولت اسلامی هم نباشد، اشکال ندارد.[35]
سحر و ملحقات آن (کِهانت، فال‌گیری، دعانویسی، احضار جن و...)
«سحر و ملحقات آن»، در ثقلین
الف. در قرآن
<وَ اتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّیَاطِینُ عَلىَ مُلْکِ سُلَیْمَنَ وَ مَا کَفَرَ سُلَیْمَنُ وَ لَاکِنَّ الشَّیَطِینَ کَفَرُواْ یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ مَا أُنزِلَ عَلىَ الْمَلَکَینْ بِبَابِلَ هَرُوتَ وَ مَرُوتَ وَ مَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتىَ یَقُولَا إِنَّمَا نحَنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا یُفَرِّقُونَ بِهِ بَینْ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ مَا هُم بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ یَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَ لَا یَنفَعُهُمْ وَ لَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْترَئهُ مَا لَهُ فىِ الاَخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَ لَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمُون>[36]
«و [یهودیان] از آنچه شیاطین در زمان پادشاهى سلیمان{علیه السلام} [از علم سحر بر مردم] مىخواندند، پیروى‌کردند و سلیمان{علیه السلام} کافر نشد و [نیز یهودیان] از آنچه بر دوفرشته هاروت و ماروت در شهر بابل نازل شد [پیروى‌کردند] و حال آنکه آن دوفرشته به هیچ‌کس نمىآموختند؛ مگر آنکه مىگفتند: ما فقط مایۀ آزمایش هستیم [و علم سحر را براى مبارزه با ساحران و باطل‌کردن سحرشان به تو تعلیم مىدهیم.] پس کافر نشو؛ امّا آنان از آن دوفرشته مطالبى [از سحر] مىآموختند که با آن میان مرد و همسرش جدایى مىانداختند؛ درحالى‌که آنان به‌وسیلۀ آن سحر جز به اذن خدا قدرت آسیب‌رساندن به کسى را نداشتند و همواره چیزى را مىآموختند که به آنان آسیب مىرسانید و سودى نمىبخشید و یقیناً (یهود) مىدانستند که هرکس خریدار سحر باشد، در آخرت هیچ بهرهاى ندارد و همانا بد چیزى است آنچه خود را به آن فروختند، اگر معرفت مىداشتند.»
ب. در روایات
«عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً{علیه السلام} قَالَ: مَنْ تَعَلَّمَ شَیْئاً مِنَ السِّحْرِ قَلِیلًا أَوْ کَثِیراً فَقَدْ کَفَرَ وَ کَانَ آخِرَ عَهْدِهِ بِرَبِّهِ وَ حَدُّهُ أَنْ یُقْتَلَ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ.»[37]
«امام صادق{علیه السلام} از امام علی{علیه السلام} نقل میکنند که ایشان می‌فرماید: هرکس چیزی از سحر را یاد بگیرد، چه کم یا زیاد؛ پس قطعا کفر ورزیده‌است و پایان عهدش با پروردگار است و حد او آن است که کشته شود؛ مگر اینکه توبه نماید.»
معنا و حکم آن
سحر عملی است که بر چشم، ذهن و خیال مخاطب یا مسحور (سحرشده) اثر میگذارد؛ ولی در واقعیت خارج هیچ تأثیری ندارد؛ بنابراین اگر کارهایی انجام گیرد که واقعیت دارد، سحر نیست. یکی از ویژگی‌‌هایی که سحر را از کارهای مشابه به سحر جدا میکند، این است که منشأ سحر شیطانی است.[38]
سحر مطلقاً حرام است؛ چه ملازم با ادعای غیرحق، اضلال یا ضررزدن به دیگری باشد و چه نباشد.[39]
مصادیق و احکام فرعی «سحر و ملحقت آن»
حکم احضار ارواح و ملائکه و جن
پرسش: آیا احضار ارواح و ملائکه و جن جایز است؟
پاسخ: احضار ارواح و ملائکه و جن، برحسب اختلاف موارد و وسائل و اغراض، احکام مختلفى دارد.[40]
حکم شعبده
پرسش: یادگرفتن و یاددادن و دیدن شعبده و اقدام به بازی‌هایی که همراه با تردستی هستند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: یاددادن و یادگرفتن شعبده‌ای که از انواع سحر باشد، حرام است؛ ولی بازی‌هایی که همراه با سرعت حرکت و تردستی هستند و از انواع سحر محسوب نمیشوند، اشکال ندارد.[41]
حکم هیپنوتیزم یا خواب مغناطیسی
پرسش: عدّهای نه به‌قصد درمان بلکه به منظور نشان‌دادن قدرت روحی انسان مبادرت به هیپنوتیزم میکنند؛ آیا این عمل جایز است؟ آیا افرادی که در این زمینه صاحب تجربه هستند؛ ولی متخصّص آن نیستند، جایز است اقدام به این کار کنند؟
پاسخ: به‌طورکلى یادگیرى هیپنوتیزم و استفاده از آن به غرض عقلایى حلال و قابل ملاحظه اشکال ندارد، به‌شرط اینکه با رضایت و موافقت کسى باشد که مىخواهد به خواب مصنوعى برود و ضرر معتنابهى هم براى او نداشته باشد.[42]
فال‌گیری
پرسش: آیا فال‌گیری ازطریق سنگریزه و کسب درآمد با آن جایز است؟
پاسخ: اِخبار (خبردادن) به کذب جایز نیست.[43]
آموزش و یادگیری علوم غریبه (جفر و رمل و ...)
پرسش: آیا آموختن علم جفر و رمل و زیجها و علوم دیگری که از امور غیبی خبر می‌دهند، جایز است؟
پاسخ: آنچه از این علوم در حال حاضر نزد مردم است، غالباً تا این حد که موجب یقین و اطمینان به کشف امور غیبى و خبردادن از آن‌ها شوند، قابل اعتماد نیستند؛ ولى آموختن علومى، مانند جفر و رمل به‌طور صحیح اشکال ندارد؛ به شرطى که مفسدهاى بر آن‌ها مترتّب نشود.[44]
حکم «تنجیم»
نجوم (تنجیم) با انگیزه‌های مختلفی انجام می‌گیرد؛ بعضی قصد شناخت نجوم و مسیرهای آن‌ها را دارند و می‌خواهند مطالع و مغاربشان را بشناسند؛ (مثلا مشتری از کجا طلوع و در کجا غروب میکند؟ و...) ولی با قطع نظر از اینکه در زندگیشان آثاری دارد یا ندارد؛ اما گاهی برای این است که آثار آن را بر زندگی بشر کشف کنند آنچه در اینجا از آن بحث میشود، علم نجوم باتوجهبه آثارش در زندگی انسان‌‌هاست.[45]
کهانت
«کهانت» یعنی خبردادن از آینده، گذشته یا چیزهایی که از چشم افراد پوشیده‌است؛ مانند اِخبار از شیء دزدیده‌شده یا گمشده... .[46]
کهانت مطلقاً حرام است؛ خواه از گذشته، حال و آینده خبر دهد یا هر امر غیبی دیگر، خواه به‌طور احتمالی خبر دهد یا قطع و یقین، خواه اِخبار او همراه با ادعا باشد یا بدون ادعا؛ همچنین تعلیم و تعلم آن نیز حرام است.[47]
خبردادن غیبی از غیر طریق کهانت، در‌صورتی‌که موجب حرامی؛ مثل اغرا به جهل یا کذب شود، حرام است.[48]
کسب درآمد از علوم غریبه (فال‌گیری، سحر، پیشگویی و ...)
چنانچه کسی ازطرق مذکور، چیزی را کشف کند و آن را وسیلۀ درآمد خود قرار دهد، در‌صورتی‌که با نوع حلالش معامله کند و عنوان إغواگری، دروغ‌گویی، اخّاذی و دیگر عناوین حرام بر عملش صدق نکند، معامله‌اش اشکال ندارد؛ اما نوع تنجیم حرام، هم حرمت تکلیفی دارد و هم حرمت وضعی؛ هم اصل اِخبار حرام است و هم معاملۀ از این طریق حرام و باطل است.[49]
تعلیم و تعلم سحر
اگر تعلم سحر به‌قصد انجام‌دادن آن باشد، حرام است. تعلیم هم چنانچه به این قصد باشد که این شخص پس از آموزش، سحر کند، حرام است. در غیراین‌صورت، تعلیم و تعلم سحر حرام نیست.[50]
استثنائات «یادگیری سحر»
مثلا اگر سحر را از آن جهت که دانایی و معرفت است و میخواهد بر معلوماتش بیفزاید، یاد بگیرد، نه به‌قصد عمل به سحر، این تعلم اشکال ندارد یا در‌صورتی‌که دشمنان ساحر دارد و احتمال میدهد که او یا دیگری را سحر کنند، آن را یاد بگیرد یا اگر کسی پیدا شود که افکار مردم را به‌وسیلۀ سحر متوجه خود کند، انسان سحر را بیاموزد برای اینکه ادعای او را باطل کند، این هم اشکال ندارد.[51]
تعرب پس از هجرت
«تعرّب پس از هجرت»، در روایات
«عن مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: الْکَبَائِرُ سَبْعٌ قَتْلُ الْمُؤْمِنِ مُتَعَمِّداً وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَةِ وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ وَ التَّعَرُّبُ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ أَکْلُ مَالِ الْیَتِیمِ ظُلْماً وَ أَکْلُ الرِّبَا بَعْدَ الْبَیِّنَةِ وَ کُلُّ مَا أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِ النَّارَ.»[52]
«محمد‌بن‌مسلم گوید: از امام صادق{علیه السلام} شنیدم مىفرمود: کبائر هفت موردند: 1. قتل مؤمن به عمد؛ 2. متّهم‌کردن زن عفیفه به زنا؛ 3. گریختن از جبهۀ جهاد؛ 4. تعرّب پس از هجرت؛ 5. خوردن مال یتیم به ناحق؛ 6. خوردن ربا بعد از علم به حرمت آن؛ 7. هر خلافى که خدا آتش را بر آن واجب و مقرّر کرده‌است.»
برخی از مصادیق آن
مهاجرت مسلمان به کشورهای غیراسلامی و وظیفۀ او
پرسش: آیا برای یک‌شخص مسلمان مهاجرت به کشورهای غیراسلامی، جایز است؟
پاسخ: اگر خوف انحراف از دین وجود نداشته باشد، این کار اشکال ندارد و واجب است در آنجا بعد از رعایت احتیاط و مواظبت نسبت به دین و مذهب به مقداری که توانایی دارد، مبادرت به دفاع از اسلام و مسلمین نماید.[53]
پناهندگی سیاسی، درصورت ایجاد مفسده
پرسش: پناهندگی سیاسی به کشورهای خارجی چه حکمی دارد؟ آیا جعل داستان غیرواقعی برای دستیابی به پناهندگی سیاسی، جایز است؟
پاسخ: پناهندگی سیاسی به دولت غیرمسلمان تا زمانی که مفسده‌ای بر آن مترتّب نشود، فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی برای دستیابی به آن، توسل به دروغ و جعل چیزی که واقعیت ندارد، جایز نیست.[54]
دوستی و معاشرت با دشمنان دین و منحرفان و...
«دوستی و معاشرت با دشمنان دین و منحرفان»، در ثقلین
الف. در قرآن
<یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ>[55]
«اى مؤمنان! با قومى که خدا بر آنان خشم گرفته دوستى نکنید. آنان به یقین از آخرت مأیوسند، همانگونه که کافران مدفون در قبرها مأیوسند.»
ب. در روایات
«عَنْ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یُوَاخِیَ الْفَاجِرَ وَ لَا الْأَحْمَقَ وَ لَا الْکَذَّابَ.»[56]
«میسِّر از امام صادق{علیه السلام} نقل میکند که حضرت{علیه السلام} فرمود: سزاوار نیست که انسان مسلمان با بدکار و احمق و بسیار دروغ‌گو رفاقت نماید.»
اقسام و مصادیق آن
دوستی و رفاقت با افراد ناسالم و اهل معصیت
پرسش: آیا رفاقت و مطلق ارتباط با افراد گمراه و ناباب (مثل تارک‌الصلاة یا شارب‌الخمر یا فحاش و بددهان یا هیز و شهوتران و...، ازنظر شرعی حرام است؟ (چه از اقوام باشند چه نباشند.)
پاسخ: چنانچه خوف انحراف و اثرپذیری از آن‌ها باشد، ارتباط با افراد یاد شده جایز نیست. همچنین اگر نهیازمنکر مستلزم ترک رابطه باشد، از باب نهیازمنکر واجب است.[57]
تعامل و معاشرت با بهائیان
پرسش: گاهی بعضی از پیروان فرقۀ گمراه بهائیت برای ما غذا یا چیز دیگری میآورند؛ آیا استفاده از آن‌ها برای ما جایز است؟
پاسخ: از هرگونه معاشرت با این فرقۀ ضالّۀ مضلّه، اجتناب نمایید.[58]
همۀ پیروان فرقۀ گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند و درصورت تماس آن‌ها با چیزى، مراعات مسائل طهارت در رابطه با آن‌ها، نسبت به امورى که مشروط به طهارت است، واجب است.[59]
شرط جواز ارتباط با غیرمسلمان
پرسش: اگر همۀ مخارج و هزینههای فرد مسلمانی که در سایۀ حکومت اسلامی زندگی میکند، با کار برای شخص غیرمسلمانی که روابط صمیمی با او دارد، تأمین شود، آیا جایز است با این فرد مسلمان روابط محکم و خانوادگی برقرار کرد و گاهی از غذای او استفاده نمود؟
پاسخ: روابط مسلمانان با مسلمان مذکور اشکال ندارد؛ ولی اگر شخص مسلمان در اثر کار برای غیرمسلمان و ارتباط با وی خوف انحراف عقیدتی خود را داشته باشد، واجب است که این کار را ترک کند. دیگران هم باید او را نهیازمنکر کنند.[60]
صَد و اِضلال عن سبیل الله (بازداری و گمراه‌کردن از راه حق)[61]
«صد و اضلال عن سبیل الله»، در ثقلین
الف. در قرآن
1. <... أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ 18 الَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون>[62]
«... آگاه باشید! لعنت خدا بر ستمکاران باد! (18) هم آنان که مردم را از راه خدا باز مىدارند و مىخواهند آن را کج نشان دهند و به آخرت کافر هستند.»
2. <قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ لا تَغْلُوا فی دینِکُمْ غَیْرَ الْحَقِّ وَ لا تَتَّبِعُوا أَهْواءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثیراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبیل>[63]
«بگو: اى اهل کتاب! به ناحق در دینتان غلوّ نکنید و از امیال و هوسهاى گروهى که یقیناً پیش از این گمراه شدند و بسیارى را گمراه‌کردند و از راه راست دور شدند، پیروى مکنید.»
ب. در روایات
«السرائر مِنْ کِتَابِ عَبْدِ اللَّه بْنِ بُکَیْرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ{علیه السلام} قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه}: مَنْ دَعَا إِلَى ضَلَالٍ لَمْ یَزَلْ فِی سَخَطِ اللَّهِ حَتَّى یَرْجِعَ مِنْهُ.»[64]
«امام صادق{علیه السلام} از پدرشان امام باقر{علیه السلام} نقل میکنند که رسول خدا{صلوات الله علیه} فرمود: هرکس به گمراهی دعوت نماید، همواره در خشم خداوند است، تا اینکه از آن برگردد.»
معنا و حکم «اِضلال»
«اضلال» از گناهان کبیره است. [65]
ایجاد، نشر، حفظ و ترویج هر چیزی که موجب ضلالت و گمراهی انسان شود، حرام است؛ (خواه بالفعل موجب ضلالت باشد و خواه در آینده موجب ضلالت شود.)[66]
مقصود از ضلالت
ضلالت به معنای گمراه‌شدن در مقابل اهتدا (هدایت‌شدن) است.[67]
مقصود از حرمت حفظ اشیای گمراهکننده
معنای حرمتِ حفظ، وجوب حفظ‌نکردن این اشیای ضالّه است و این حفظ‌نکردن، ملازم با اِفنا (نابود‌کردن) است؛ زیرا نابود‌نکردن، مرتبه‌‌ای از حفظ‌کردن است.
البته مراتب حفظ مختلف است: گاهی در گاوصندوق حفظ میکنند و گاهی هم آن را از بین نمی‌‌برند؛ اگر چه در حفظ آن هم کوشا نیستند؛ این هم مرحله‌‌ای از حفظ است؛ بنابراین تا جایی‌‌که میسر است، باید این اشیا را ازبین‌برد.[68]
اقسام و مصادیق «اضلال»
انحاء کلی «اضلال»
فرقی نمی‌‌کند که با مباشرت انجام گیرد یا به سببیت[69] یا منع‌نکردن از اضلال؛ مثل اینکه از زیرِ دست فردی، کتاب، فیلم یا نمایش‌‌نامۀ گمراه‌‌کننده‌‌ای عبور کند و او مانع نشود و در اختیار مردم قرار گیرد؛ چنین فردی هم موجب اضلال مردم شده‌است.[70]
کتُب ضلال
کتاب ضلال کتابی است که نتیجۀ آن گمراه‌شدن است.[71]
فرستادن فرزندان به مدارس دارای عقاید فاسد
فرستادن فرزندان به مدرسه‌‌هایی که بعضی از عقاید فاسد در آن‌ها تدریس میشود، در‌صورتی‌که نسبت به عقاید دینی آنان خوفی وجود نداشته باشد و ترویج باطل هم نباشد و آنان بتوانند از یادگیری مطالب باطل و فاسد و گمراهکننده دوری کنند، اشکال ندارد و در غیراین‌صورت، جایز نیست.[72]
مصادیق حفظ اشیای گمراهکننده
حفظ و نگهداری کتاب، فیلم و امثال آن، گاهی به این صورت است که آن را از تلف یا معیوب‌شدن حفظ میکند.[73]گاهی هم نگهداری به این است که آن را اصلاح و تعمیر کند.[74] همچنین فرض کنید نوار پر از پارازیت را با وسایل امروزی اصلاح کند؛ درحالی‌‌که اگر پارازیت داشت، اصلاً گمراهکننده نبود. همۀ این‌ها از مصادیق حفظ و نگهداری است.[75]
عدم اختصاص ضلالت به امور اعتقادی
ضلالت فقط در حوزۀ اعتقادی نیست؛ بلکه شامل فهم فقهی و شریعت و همچنین سلوک عملی و اخلاقی نیز میشود؛ مثلاً اگر فیلمی عقیدۀ کسی را خراب نکند؛ امّا اخلاق او را فاسد کند، ساخت، حفظ و پخش چنین فیلمی حرام است.[76]
احکام فرعی «اضلال»
حکم معاملۀ چیز‌های مُضل
معاملۀ آن نیز حرام و باطل است.
مثال: اگر کسی را برای حفظ کتاب یا فیلم ضلال یا ترویج آن اجیر کنند (مثلاً به روزنامه آگهی دهند و روزنامه آن را ترویج کند یا بــه صداو‌سیما آگهی دهند که آن را ترویج کند)، این اجاره هم برای آن مستأجر -یعنی آن کسی که این شخص را برای حفظ یا ترویج اجیر میکند- و هم برای خود آن اجیر، حرام و باطل است.[77]
عدم دخالت قصد در اضلال
کتاب ضلال کتابی است که نتیجۀ آن گمراه‌شدن است، حتی ممکن است کتابی باشد که مؤلّف به‌قصد اضلال آن را ننوشته باشد؛ اما کسی که آن را می‌‌خواند، گمراه شود. همچنین فیلم ضلال یعنی آن فیلمی که موجب گمراهی بیننده میشود؛ حال سازندۀ فیلم به هر نیتی که میخواهد آن را ساخته باشد، (مثل کسی که در دفاع از روحانیت، چنان با بدسلیقگی فیلم بسازد که همه از روحانیّت بر‌گردند)؛ این فیلم نیز از مصادیق ضلالت است.[78]
قطعی‌بودن ضلالت
ضلالتی که حاصل میشود، باید قطعی باشد؛ بنابراین اگر مسئله‌ای محل اختلاف است، نمی‌توان به ضلالت آن حکم کرد.[79]
احراز ضلالت، شرط حرمت
همانطور که باید ضلالت در چیزی احراز شده باشد تا حفظ آن حرام و افنای آن واجب شود، مصلحت مقابل آن هم باید جزمی و قطعی باشد؛ یعنی نمیشود تنها به پندار و تصور اکتفا کرد.[80]
حکم حرمت در موردی است که علم یا اطمینان به وقوع ضلالت باشد یا احتمال قابل توجه عقلایی در امور مهم باشد (در اموری‌‌که نزد عقلا مهم است، عقلاً منتظر یقین نمی‌‌مانند و بر طبق احتمال قوی عمل میکنند.)[81]
شرط جواز ارتباط با غیرمسلمان
پرسش: اگر همۀ مخارج و هزینههای فرد مسلمانی که در سایۀ حکومت اسلامی زندگی میکند، با کار برای شخص غیرمسلمانی که روابط صمیمی با او دارد تأمین شود، آیا جایز است با این فرد مسلمان روابط محکم و خانوادگی برقرار کرد و گاهی از غذای او استفاده نمود؟
پاسخ: روابط مسلمانان با مسلمان مذکور اشکال ندارد؛ ولی اگر شخص مسلمان در اثر کار برای غیرمسلمان و ارتباط با وی خوف انحراف عقیدتی خود را داشته باشد، واجب است که این کار را ترک کند. دیگران هم باید او را نهیازمنکر کنند.[82]
تکلیف مؤمنین در برخورد با فرقۀ بهائیت
پرسش: خواهشمندیم تکلیف مؤمنین را در برخورد با فرقۀ گمراه بهائیت و آثار حضور پیروان آن در میان جامعۀ اسلامی، بیان فرمایید؟
استثنائات آن
وجود مصلحت راجح
اگر مصلحتی راجح بر مفسدۀ حفظ و نشر کتب و سایر اموری که موجب ضلالت است، وجود داشته باشد، حرمت برداشته و حتی در مواردی حفظ، واجب میشود؛ البته باید دید که مصلحت راجحۀ حفظ چیست و رجحان آن نسبت به مفسده چه میزان است؟[84]
مطالعه و آگاهی از کتب ضاله برای ابطال و رد
پرسش: آگاه‌شدن از کتاب‌های گمراهکننده و کتاب‌های ادیان دیگر برای شناخت دین و عقاید آن‌ها به‌قصد افزایش معرفت و اطلاعات چه حکمی دارد؟
پاسخ: حکم به جواز خواندن این کتب فقط به‌خاطر شناخت و افزایش اطلاعات، مشکل است؛ البته خواندن آن‌ها برای کسی که قدرت شناخت و تشخیص مطالب باطل را دارد، به‌قصد ابطال و ردّ آن‌ها جایز است؛ به شرطی که به خود مطمئن باشد که از حق منحرف نمیشود.[85]
تشبه به کفّار
«تشبه به کفار»، در ثقلین
الف. در قرآن
<یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تُطیعُوا الَّذینَ کَفَرُوا یَرُدُّوکُمْ عَلى أَعْقابِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرین>[86]
«اى اهل ایمان! اگر از کافران فرمان برید، شما را به [عقاید و روشهاى کافرانه] گذشتگانتان باز مىگردانند، درنتیجه زیانکار خواهید شد.»
ب. در روایات
«عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ{علیه السلام} قَالَ: إِنَّهُ أَوْحَى اللَّهُ إِلَى نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِهِ: قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ: لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا تَسْلُکُوا مَسَالِکَ أَعْدَائِی فَتَکُونُوا أَعْدَائِی کَمَا هُمْ أَعْدَائِی.»[87]
«اسماعیل‌بن‌مسلم از امام صادق{علیه السلام} نقل میکند که فرمود: همانا خداوند به پیامبری از پیامبرانش وحی فرمود که: به ایمان آوررندگان بگو: لباس دشمنان من را نپوشید و به نحو غذا‌خوردن دشمنانم غذا مخورید و سلوک و روش دشمنانم را پی‌نگیرید که درنتیجه همانطور که آنان دشمنان من هستند، شما هم دشمنان من می‌شوید.»
معنا و حکم «تشبه به کفار»
منظوراز آن، شبیه‌شدن به دشمنان اسلام و ترویج فرهنگ آن‌هاست و این موضوع باتوجهبه کشورها و زمان‌ها و اشخاص مختلف، فرق میکند و با تحقق موضوع، جایز نیست.[88]
مصادیق و احکام فرعی آن
استفاده از کروات و دیگر لباس‌های مروّج غرب
به‌طور کلی پوشیدن کروات و دیگر لباس‌هایی که پوشش و لباس غیرمسلمانان محسوب می‌شوند، به‌طوری‌که پوشیدن آن‌ها منجر به ترویج فرهنگ منحطّ غربی شود، جایز نیست.[89]
پوشیدن لباس‌های دارای تصاویر خارجی
واردکردن و خریدوفروش لباس‌های خارجی
تقلید از مد غربی در کوتاه‌کردن مو
معیارهای حرمت در این موارد، شبیه‌شدن به دشمنان اسلام و ترویج فرهنگ آن‌هاست و این موضوع باتوجهبه کشورها و زمان‌ها و اشخاص مختلف، فرق میکند و این امر مختص به غرب هم نمی‌باشد.[92]
وظیفۀ مربیان مدارس نسبت به پوشش دانش‌آموزان
پوشیدن لباس آمریکایی
پوشیدن لباس برای تشویق به شرابخواری
پرسش: آیا پوشیدن لباسی که تبلیغ و تشویق شراب روی آن وجود دارد، جایز است؟
وظیفۀ امروزۀ زنان در پوشش
پرسش: امروزه وظیفۀ زنان برای مقابله با تهاجم فرهنگی به جامعۀ اسلامی ما چیست؟
عکس‌ها و کتب مروّج فرهنگ فاسد
مشارکت زنان در مراسم استقبال
پرسش: آیا برای زنان، شرکت در مراسم استقبال و خوش‌آمدگویی و تقدیم دسته‌گل که توسّط وزارتخانهها و ادارات دولتی و غیر آن‌ها، ترتیب داده میشود، جایز است و آیا صحیح است که شرکت آنان را در این مراسم، این‌گونه توجیه کنیم که هدف ما نشان‌دادن حرّیت و احترام زن در جوامع اسلامی است؟
پاسخ: دعوت از زنان برای مشارکت در مراسم استقبال و خوش‌آمدگویی به مهمانان خارجی وجهی ندارد و در‌صورتی‌که موجب فساد و ترویج فرهنگ غیراسلامی شود، جایز نیست.[98]
زدن دولیوان به یکدیگر، برای تشبه به شرابخواری
پرسش :در عرف متشرع شایع شده‌است که زدن دولیوان به یکدیگر، همانند زدن دولیوان یا دوبطری شراب به یکدیگر حرام است. حتی اگر آن دولیوان آب باشد، آیا چنین حرفی، مستند شرعی دارد؟ اگر چنین کاری حرام است، آیا موجب حرمت آب دولیوان هم میشود؟
پاسخ: اگر مستلزم مفسده و ترویج باطل و تشبّه به عمل آنان باشد، جایز نیست. در‌هر‌صورت موجب حرام‌شدن محتویات آن نمیشود.[99]
جشن‌گرفتن مسلمانان در اعیاد مسیحیان
پرسش: بعضی از مسلمانان عیدهای مسیحیان را جشن می‌گیرند؛ آیا این کار اشکال ندارد؟
پاسخ: جشن‌گرفتن میلاد حضرت عیسی مسیح{علیه السلام} فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی نباید به‌گونه‌ای باشد که موجب ترویج فرهنگ منحط غرب یا انحراف عقیده و مفسده گردد.[100]
[1]. النساء، 48.
[2]. الکافی، ج2، ص384.
[3]. رسالۀ آموزشی، ج2، درس 8.
[4]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال ۳۳۶.
[5]. همان، سؤال 320.
[6]. همان، سؤال 317.
[7]. رسالۀ آموزشی، ج2، درس 8.
[8]. المائدة، 159.
[9]. کافی، ج1، ص144.
[10]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[11]. همان.
[12]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 1444.
[13]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[14]. همان.
[15]. همان.
[16]. الحج، 32.
[17]. وسائل‌الشیعة، ج5، ص297.
[18]. رسالۀ أجوبة‌إلاستفتائات، سؤال 1460.
[19]. همان، سؤال 1461.
[20]. همان، سؤال 1455.
[21]. همان، سؤال 1182.
[22]. همان، سؤال 1440.
[23]. همان، سؤال 1449.
[24]. که مردم الوارهای سنگین را به شکل لانۀ کبوتر که تخمین می‌زنیم (تا پنج‌تُن وزن داشته باشد) بلند کرده و دور می‌زنند و بعد به روی زمین گذاشته و سینه می‌زنند؛ این کار را چندین بار انجام می‌دهند.
[25]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[26]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات، احکام مناسبتی محرم.
[27]. رسالۀ أجوبة‌إلاستفتائات، سؤال 1451.
[28]. همان، سؤال 162.
[29]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات، مس اسما و آیات‌الهی.
[30]. رسالۀ أجوبة‌إلاستفتائات، سؤال 1196.
[31]. مناسک حج، سؤال 135.
[32]. رسالۀ أجوبة‌إلاستفتائات، سؤال 419.
[33]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات، نماز جماعت.
[34]. رسالۀ أجوبة‌إلاستفتائات، سؤال 1206.
[35]. همان، سؤال 1988.
[36]. البقرة، 102.
[37]. وسائل الشیعة، ج17، ص148.
[38]. رسالۀ آمورشی، ج2، درس11.
[39]. همان.
[40]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 1232.
[41]. همان، سؤال 1230.
[42]. همان، سؤال 1236.
[43]. همان، سؤال 1234.
[44]. همان، سؤال 1231.
[45]. رسالۀ آمورشی، ج2، درس 9.
[46]. توضیح: گاهی اِخبار به‌وسیلۀ محاسبه است؛ مثلاً به کمک علم رمل، جفر یا تنجیم، خبر از غیب میدهد، این نوع إخبار کهانت نیست. یک‌نوع دیگر اِخبار، مبنی بر محاسبه نیست؛ مثل معبِّر خواب که از آینده، گذشته یا حال افراد خبر میدهد و گاهی هم درست می‌گوید؛ اما این نوع اِخبار، کهانت نیست. (همان، درس 10)
[47]. همان.
[48]. همان.
[49]. همان، درس 9.
[50]. همان، درس 11.
[51]. همان.
[52]. الکافی، ج2، ص277.
[53]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 1385.
[54]. همان، سؤال 1384.
[55]. الممتحنة، 13.
[56]. الکافی، ج2، ص640.
[57]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[58]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 330.
[59]. همان، سؤال 328.
[60]. همان، سؤال 334.
[61]. مقصود ما از این عنوان هم شامل گمراه‌کردن دیگران میشود و هم مواردی را دربرمی‌گیرد که خود فرد با اموری زمینۀ انحراف و گمراهی خویش و جداشندنش و مخالفت با عقاید حقۀ مسلمان شیعی را فراهم میکند.
[62]. هود، 18 و 19.
[63]. المائدة، 77.
[64]. بحارالانوار، ج2، ص22.
[65]. رسالۀ آموزشی، ج2، درس ۱۲.
[66]. همان.
[67]. همان.
[68]. در وجوب افنا [افنای شیء گمراهکننده] فرقی نمی‌‌کند آنچه موجب ضلالت است، تنها همان نسخۀ در دست ما باشد یا نسخه‌‌های دیگری هم داشته باشد؛ زیرا معیار این است که بر خودِ این نسخه‌‌ای که نزد شخص است، ضلالتی مترتب شود.
(همان)
[69]. یعنی: باواسطه.
[70]. رسالۀ آموزشی، ج2، درس ۱۲.
[71]. همان.
[72]. همان، درس 80.
[73]. مثل اینکه مطلب گمراه‌‌کننده‌‌ای که در نوار معمولی ضبط شده، آن را به نوار خام مادر منتقل کند تا ده‌‌ها سال بماند.
[74]. مثل اینکه اوراق کتابی را که موریانه خورده، ترمیم کند یا آن را به نسخه‌‌ای که با دوام‌‌تر است، منتقل کند.
[75]. رسالۀ آموزشی، ج2، درس ۱۲.
[76]. همان.
[77]. همان.
[78]. همان.
[79]. همان.
[80]. همان.
[81]. همان.
[82]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 334.
[83]. همان، سؤال 329.
[84]. مثال: اگر این کتاب ضلال را از بین ببریم، این شبهه‌‌ای که در ذهن بعضی ایجاد شده، باقی می‌ماند؛ اما اگر آن را نگه داشتیم و به اهل خِبره دادیم که ردّیۀ محکمی بر این کتاب بنویسد، شبهه به کلی از بین می‌‌رود و درآینده هم کسی به این شبهه مبتلا نمیشود. پس این یک‌مصلحت راجحه‌ای است که حفظ آن کتب ضالّه را جایز میکند. (رسالۀ آموزشی، ج2، درس ۱۲)
[85]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 1332.
[86]. آل‌عمران، 149.
[87]. وسائل‌الشیعة، ج4، ص385.
[88]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[89]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، احکام روزانه.
[90]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سؤال 1373.
[91]. همان، سؤال 1374.
[92]. همان، سؤال 1375.
[93]. همان، سؤال 1376.
[94]. همان، سؤال 1377.
[95]. همان، سؤال 1383.
[96]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[97]. رسالۀ اجوبۀالاستفتائات، سؤال 1380.
[98]. همان، سؤال 1378.
[99]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[100]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات، جشن‌گرفتن برای میلاد حضرت عیسی{علیه السلام}.