روز دوازدهم: غفلت
غفلتی سنگین
<قُتِلَ الخَرّاصُونَ 10 الَّذینَ هُمْ فی غَمْرَةٍ ساهُونَ>[1]
«مرگ بر دروغ‌پردازان! (10) همانان که در جهالتى عمیق و فراگیر در بىخبرى و غفلتى سنگین فرورفتهاند!»
غفلت قلب
«قالَ الإمامُ علیٌّ{علیه السلام}: انْتِبَاهُ الْعُیُونِ لَا یَنْفَعُ مَعَ غَفْلَةِ الْقُلُوب.»[2]
«امیرالمؤمنین{علیه السلام} فرمود: بیدارى چشم‌ها در صورتِ غافل‌بودن دل‌ها نفعی ندارد.»
مستیِ بدتر از مستی شراب
«قالَ الإمامُ علیٌّ{علیه السلام}: سُکْرُ الْغَفْلَةِ وَ الْغُرُورِ أَبْعَدُ إِفَاقَةً مِنْ سُکْرِ الْخُمُور.»[3]
«امیرالمؤمنین{علیه السلام} فرمود: مستى غفلت و فریب دورتر است از مستى شراب‌ها (به‌هوش‌آمدن از آن دیرتر از به‌هوش‌آمدن از مستى شراب است).»
سخن آیت‌الله مظاهری؟حفظ؟
غفلت یکى از موانع سیر انسان به سوى خداوند و نقطه مقابل یقظه و بیدارى است. ازاین‌رو، غافل به کسى مىگویند که توجّه نداشته باشد؛ نظیر آدم خواب که توجّه ندارد و قادر به حرکت و صعود نیست و اگر حرکتى هم داشته باشد، به بیراهه خواهد رفت. غفلت و بىتوجّهى خسارات بزرگى در پى دارد و مورد نکوهش فراوان قرآن شریف واقع شده است. بنابر تعبیر قرآنکریم، این صفت ناپسند، انسان را از انسانیّت خارج مىسازد و حدّاقل موجب کورى دل و ازبین‌رفتن بصیرت مىگردد و سرانجام، انسان را به جهنّم مىافکند. توجّه، رکن منزل یقظه و غفلت، مانع توجّه است. همچنین معلوم گردید که تفکّر مستمر موجب برون‌رفت سالک از ورطه غفلت و هدایت وى به سوى توجّه و بیدارى همیشگى مىشود. حال باید دانست که طالب معرفت براى استمرار تفکّر و دوام توجّه، محتاج تذکّر است.[4]
٭٭٭
«دلا غافل ز سبحانی چه حاصل
مطیع نفس و شیطانی چه حاصل
بود قدر تو افزون از ملائک
تو قدر خود نمی‌دانی چه حاصل»[5]
سلب حلاوت ذکر
یکى از احبار بنىاسراییل خدا را خواند و گفت: «یا ربّ! کم أعصیک و لا تعاقبنى؟»؛ پروردگارا! چقدر تو را معصیت کنم ولى مرا عقاب نکنى؟ خداوند به یکى از انبیاى بنىاسراییل وحى کرد که به او بگو: «کَم اُعاقِبُکَ وَ أنتَ لا تَدرى؟ أ لَم أسلُبکَ حَلاوةَ مناجاتى؟»؛ چقدر تو را عقاب کنم درحالى‌که توجه نمی‌کنی؟ آیا شیرینى مناجاتم را از تو نگرفته‌ام؟![6]
٭٭٭
«اللَّهُمَّ إِنیِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَیَجَانِ الْحِرْصِ، وَ سَوْرَةِ الْغَضَبِ، وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ، وَ ضَعْفِ الصَّبْرِ، وَ قِلَّةِ الْقَنَاعَةِ، وَ شَکَاسَةِ الْخُلُقِ، وَ إِلْحَاحِ الشَّهْوَةِ، وَ مَلَکَةِ الْحَمِیَّةِ وَ مُتَابَعَةِ الْهَوَى، وَ مُخَالَفَةِ الْهُدَى، وَ سِنَةِ الْغَفْلَةِ.»[7]
«خدایا! به تو پناه مىبرم از شرّ حرص و شدت خشم و غلبه حسد و ناتوانى در صبر و اندکیِ قناعت و بدى خُلق و اصرار شهوت و چیرگى عصبیت و پیروى از هواى نفس و مخالفت با هدایت و فرورفتن در خواب غفلت.»