[1]- «می‌گویم: به خطّ شیخ ما بهاء‌الدّین عامِلی (شیخ‌بهایی) قَدَّس اللَه روحَه چیزی را بدین عبارت یافتم: شیخ شمس‌الدّین محمّد مکی (شهید اوّل) گفت: نقل می‌کنم از خطّ شیخ احمد فراهانی رحمه الله از عُنوان بصری؛

[2]- و وی پیرمردی فرتوت بود که نودوچهار سال سن داشت، او گفـت: سالیانی نزد مالک بن أنس رفت‌وآمد داشتـم. چون جعفرصادق{صلوات الله علیه} به مدینه آمد، نزد ایشان رفت‌وآمد می‌کردم و دوست داشتم همان گونه که از مالک تحصیل علم کردم، از ایشان نیز تحصیل علم کنم؛

[3]- تا اینکه روزی ایشان به من گفت: «من مردی هستم مورد طلب دستگاه حکومتی / مورد مراجعه مردم و مؤمنین / مورد مراجعه شاگردان خاص [درباره معانی فراز «إِنِّی رَجُلٌ مَطْلُوبٌ» طی دو درس هشتم و نهم از کتاب اول به‌تفصیل بحث شده است.]؛ و علاوه بر این، در هر ساعت از شبانه‌روز اوراد و اذکاری دارم که بدان‌ها مشغولم، پس مرا از وِرد و ذِکرم باز مدار؛ و آنچه می‌خواهی از مالک بگیر و نزد او رفت‌وآمد کن، همان‌طور که پیش از این با او مراوده داشتی»؛

[4]- پس از این امر غمگین گشتم، و از نزد ایشان بیرون شدم و با خود گفتم: اگر در من اندک خیری درمی‌یافت مرا از مراوده با خویش و بهره‌مندی از محضرش نمی‌راند؛

[5]- پس داخل مسجد رسول‌الله{صلوات الله علیه} شدم و بر آن حضرت سلام کردم، سپس فردای آن روز به روضه منوره برگشتم و آنجا دو رکعت نماز گزاردم؛ و عرض کردم: یا الله! یا الله! از تو می‌خواهم که دل جعفر{صلوات الله علیه} را بر من نرم فرمایی و از علمش روزی‌ام نمایی، چنان‌که با آن به صراط مستقیم تو هدایت شوم؛

[6]- و با حال حزن و غم به خانه‌ام بازگشتم، و به‌خاطر محبّت جعفر؟س؟ که قلبم را مالامال پر کرده بود، دیگر نزد مالک بن أنس نرفتم، پس از خانه‌ام خارج نشدم مگر به جهت اقامه نماز واجب؛

[7]- تا آنکه صبرم تمام شد، پس وقتی سینه‌ام تنگ و فشرده شد، نعلین به پا کردم و ردا به دوش افکندم و قصد جعفر؟س؟ کردم، و این بعد از اقامه نماز عصر بود؛

[8]- پس چون بر درِ خانه ایشان حاضر شدم، اذن ورود خواستم، یکی از خادمان حضرت بیرون آمد و گفت: حاجتت چیست؟ جواب گفتم: عرض سلام خدمت آقا؛ [پایان فصل اول]

[9]- خادم جواب داد: ایشان در نمازگاه خویش به عبادت ایستاده است، پس دم ورودی (یا کفش‌کنِ) خانه ایشان نشستم، چیزی نگذشت که خادمی‌ آمد و گفت: داخل شو بر برکت خداوندی، داخل شدم و بر ایشان سلام نمودم، سلام مرا جواب دادند و فرمودند: «بنشین! خداوندت بیامرزد»؛

[10]- نشستم، پس ایشان مدتی در حال سکوت سر به زیر انداختند؛

[11]- سپس سر خود را بلند کرده و گفتند: «کنیه‌ات چیست؟» گفتم: أبوعبدالله (پدر بنده خدا)، فرمودند: «خداوند کنیه‌ات را ثابت گرداند و تو را موفّق بدارد ای أباعبدالله، حاجتت چیست؟» پس با خود گفتم که اگر از این دیدار و عرض سلام غیر از همین دعا چیز دیگری به دست نیاورم، همین خیلی زیاد است؛

[12]- سپس سر خود را بلند کرده و سپس گفتند: «چه می‌خواهی؟»، جواب عرض کردم: از خداوند مسئلت کردم که دل شما را بر من نرم فرماید و از علمتان روزی‌ام نماید، و امید دارم که خداوند آنچه درباره آقا مسئلت کردم اجابت فرماید؛

[13]- فرمودند: «ای أباعبدالله! علم به آموختن نیست؛ علم حقیقی نیست مگر آن نوری که در قلب آن که خداوند تبارک و تعالی اراده به هدایتش فرموده واقع می‌شود؛

[14]- پس اگر در پی علم حقیقی هستی، ابتدا در ذات خود، حقیقت عبودیت را طلب کن؛ و حقیقت علم را در به‌عمل‌گیری آن بطلب، و از خداوند طلب فهم کن که بفهماندت»؛

[15]- گفتم: ای شریف (آقا / بزرگ / بزرگوار)! فرمودند: بگو: ای أباعبدالله (پدر بنده خدا)!؛ [پایان فصل دوم]

[16]- گفتم: ای أباعبدالله! حقیقت عبودیت چیست؟ فرمودند: به سه چیز است:

[17]- اینکه عبد (بنده) درباره آنچه خداوند بر او عطا کرده و سپرده، برای خود مِلکیتی نپندارد، چراکه بندگان را ملکی نیست، مال را مال خدا می‌بینند، آن را آنجایی و آن‌طوری که خداوند امرشان فرموده، صرف می‌کنند؛

[18]- و عبد برای خودش تدبیری نمی‌کند [عبارت شریف با توجه به معانی حرف جرّ «لـِ» ظرفیت چندین معنا را دارد: به مقصد خودش و منافع خودش تدبیر نمی‌کند؛ برای شخص خودش _ در مقام موضوع تدبیر _ تدبیری نمی‌کند؛ تدبیر به‌نحوی که اصل تدبیر -فارغ از موضوع تدبیر یا جهت و مقصد تدبیر- از او باشد، نمی‌کند، یعنی تدبیر را قائم به ذات خود نمی‌انگارد؛ ...]؛

[19]- و تمام اشتغالش به آن چیزی باشد که خداوند به آن امرش فرموده و از آن نهی‌اش کرده است؛

[20]- پس چون عبد در آنچه خداوند بر او عطا کرد و سپرد، مِلکیتی برای خود نپنداشت، انفاق در آنچه خداوند تعالی در آن امر به انفاق فرموده، بر او آسان می‌شود؛

[21]- و چون عبد تدبیر خـود را بـه مُدبـّرش واگذارد، مصائب و رنج‌های دنیا بر او آسان می‌شود؛

[22]- و چون عبد مشغول به آن شد که خداوند تعالی به آن امر فرمود و از آن نهی کرد، فراغتی از آن دو برای جدال و مباهات با مردمان نمی‌یابد؛ [پایان فصل سوم]

[23]- پس چون خداوند عبد را به این سه اکرام فرماید، دنیا و ابلیس و خلق بر او آسان می‌شود؛ و دنیا را به‌جهت افزون‌طلبی و خودستایی نمی‌جوید و آنچه را نزد مردمان است، به‌جهت عزّت و بزرگی و مقام نمی‌طلبد و اوقات خود را به بیهودگی رها نمی‌کند؛ پس این آغاز نردبان تقوا است، خداوند تبارک و تعالی فرمود: <تِلکَ الدّارُ الآخِرَةُ نَجعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدونَ عُلُوًّا فِی الأَرضِ وَلا فَسادًا وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقینَ> [القصص، 83] »

[24]- گفتم: ای أباعبدالله! مرا نصیحت فرمایید، فرمودند: «تو را به نُه چیز توصیه می‌کنم، پس این‌ها وصیت من است به هواخواهان و پویندگان راه خداوند تعالی، و از خداوند می‌خواهم که تو را در به‌عمل‌گرفتن آن‌ها موفق بدارد؛

[25]- سه تا از آن‌ها در پرورش نفس است، و سه تا از آن‌ها در بردباری و نرم‌خویی، و سه تا از آن‌ها در علم؛ پس آن‌ها را حفظ کن، و مبادا آن‌ها را ساده و خفیف بگیری.» عنوان گفت: پس قلبم را برای آن [اشاره به وصیت و دستورات امام؟س؟ دارد] فارغ و خالی کردم؛

[26]- پس فرمودند: «اما آنچه در پرورش است: پس مبادا چیزی را بخوری که بدان اشتها نداری که بی‌خردی و خرفتی به ارث می‌گذارد و چیزی مخور مگر به‌وقت گرسنگی، و چون چیزی می‌خوری از حلال بخور، و نام خداوند را ببر و به خاطر آور حدیث رسول‌الله{صلوات الله علیه} را که: «آدمی‌ ظرفی بدتر از شکمش پر نکرده است.» پس اگر چنین است که گزیری [معلوم است که منظور این است که اگر آدمی از خوردن ناگزیر است، چنین بخورد.] نیست، پس یک‌سوم [اینجا هم معلوم است که منظور، یک‌سوم آن ظرف مذکور (یعنی شکم) است] برای غذایش است و یک‌سوم برای نوشیدنی‌اش و یک‌سوم برای نفَسش؛ و امّا آنچه در بردباری و نرم‌خویی است: پس اگر کسى به تو گفت که اگر یکى بگویى ده‌تا مى‌شنوى، بگو که اگر ده‌تا بگویى یکى نمى‌شنوى، و اگر کسى ناسزایت گفت، بگو که اگر آنچه آنمى‌گویى راست است، از خداوند مى‌خواهم که مرا بیامرزد، و اگر آنچه مى‌گویى دروغ است، از خداوند مى‌خواهم که تو را بیامرزد، و اگر کسى تو را بیم به خیانت و دشمنی داد، او را مژده به خیرخواهی و مراعات بده؛ و امّا آنچه در علم است: پس آنچه را نمى‌دانى از عالمان بجو و مبادا به‌جهت اشکال‌گرفتن و آزمایش از آنان سؤال کنى، و مبادا که به رأی خود اقدام به کاری کنی و در هر آنچه احتیاط برایت مقدور است، احتیاط کن، و از فتوادادن بگریز همان‌طور که از شیر شجاع و درنده مى‌گریزى و گردن خود را پلی براى مردمان قرار نده؛ [پایان فصل چهارم]

[27]- برخیز و برو یا اباعبداللّٰه! که برایت خیرخواهی کردم، و وردم را بر من فاسد نکن، که من انسانى هستم که بر موهبت نفس خودم مراقب و بخیلم. <وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى> [طه، 47]».