روز نوزدهم: بازگشت همه به سوی خداوند متعال

آیه

بازگشت به سوی خداوند

<إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ>^[1]

«رجوع شما به سوى خداست و او بر همه‌چیز تواناست.»

<إِنَّ إِلَى رَبِّکَ الرُّجْعَى>^[2]

«محققاً بازگشت به سوى پروردگار تو خواهد بود.»

روایت

شوق اهل تقوا برای بازگشت به سوی حق متعال

«قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ{علیه السلام} فی وَصفِ المُتَّقینَ: وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِی کَتَبَ اللَّهُ لَهُمْ‏ لَمْ‏ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ‏ فِی أَجْسَادِهِمْ طَرْفَةَ عَیْنٍ، شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَاب‏.»[3]

«امام علی{علیه السلام} در توصیف اهل تقوا فرمود: اگر خداوند براى اقامتشان در دنیا زمان معیّنى را مقرّر نکرده بود، از شوق به ثواب و ترس از عذاب به اندازه چشم‌به‌هم‌زدنی روحشان در بدنشان قرار نمى‏گرفت.»

کلام بزرگان

آیت‌الله مکارم شیرازی؟حفظ؟

متجاوز از بیست‌آیه از آیات قرآن سخن از لقاءاللّٰه گفته است که در واقع سرمنزل مقصود سالکان ‌الى‌اللّٰه و عارفان الهى مى‌باشد؛ یعنى لقای معنوى و دیدار روحانى با آن محبوب بى‌نظیر و مقصود بى‌مانند. درست است که این آیات و آیات رجوع ‌الى‌اللّٰه از یک‌نظر جنبۀ عمومى دارد و همگان را شامل مى‌شود ولى مانعى ندارد که سیروسلوک مؤمن و کافر از نظر فطرت و خلقت، به‌سوى او جهت‌گیرى شده باشد. گروهى به خاطر انحراف از مسیر فطرت در وسط راه بمانند یا در پرتگاه سقوط کنند ولى اولیاءاللّٰه با تفاوت مراتب به سرمنزل مقصود واصل شوند.[4]

شعر

«خرم آن روز کزین منزل ویران بروم                        راحت جان طلبم وز پی جانان بروم

گرچه دانم که به جایی نبرد راه، غریب                    من به بوی خوش آن زلف پریشان بروم

چون صبا با دل بیمار و تن بی‌طاقت                      به هوادارای آن سرو خرامان بروم»[5]

داستان

امام‌حسین{علیه السلام} در روز عاشورا

شیخ صدوق{رحمة الله علیه} به اسناد خود از امام‌سجاد{علیه السلام} روایت کرده که وقتی در روز عاشورا کار بر امام‌حسین{علیه السلام} دشوار شد، کسانی که با حضرت بودند، به سوی ایشان نظر کردند اما حال امام را به خلاف خودشان دیدند؛ به جهت آنکه هرگاه کار مشکل‌تر می‌شد، رنگ چهرۀ آنها تغییر کرده، بندهایشان به لرزه درمی‌آمد و ترس در دل آنها جای می‌گرفت ولی امام‌حسین{علیه السلام} و بعضی از اصحاب خاص، رنگ‌هایشان باز می‌شد، اعضایشان آرامش و نفسشان سکونت می‌یافت. اصحاب به یکدیگر می‌گفتند: بنگرید که چگونه امام‌حسین{علیه السلام} هراسی از مرگ ندارد. حضرت به آنها فرمودند: صبر کنید ای بزرگواران! مرگ پلی بیش نیست که شما را از سختی و ناراحتی به بهشت وسیع و نعمت‌های دائمی می‌رساند؛ کدامیک از شما دوست ندارد از زندان به قصر منتقل شود؟ مرگ برای دشمنانتان جز منتقل‌شدن از قصر به زندان و عذاب نیست. پدرم علی{علیه السلام} از رسول خدا{صلوات الله علیه} برایم نقل کرد که دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است و مرگ پل مؤمنین به بهشت و پل کافرین به جهنم است؛ من دروغ نگفتم و به من دروغ گفته نشده است.[6]

ادعیه

«اَللهُمَّ... وَ اجْعَلْ تِجَارَتِی رَابِحَةً، وَ کَرَّتِی غَیْرَ خَاسِرَةٍ، وَ أَخِفْنِی مَقَامَکَ، وَ شَوِّقْنِی لِقَاءَک‏.»[7]

«خدایا!... چنان کن که در تجارتم سود برم و بى‏هیچ زیان بازگردم و خوف ایستادن و پاسخگویی در روز بازپسین را در دل من افکن و به دیدار خود مشتاق فرما!»               

روز بیستم: بازگشت همه به سوی خداوند متعال

آیه

پنداری غلط

<أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ>[8]

«آیا چنین پنداشتید که ما شما را عبث و بازیچه آفریده‏ایم و هرگز به سوى ما بازگردانده نمى‏شوید؟!»

روایت

عوامل بازگشت به سوی خداوند

«قالَ اللهُ تَعالی: یا داودُ! إنّی خَلَقتُ قُلوُبَ المُشتاقینَ مِن رِضوانی و نَعَّمتُها بِنوُرِ وَجهی... فَقالَ داودُ: یا رَبِّ! بِمَ نالوُا مِنکَ هذا؟ قالَ: بِحُسنِ الظَّنِّ وَ الکَفِّ عَنِ الدُّنیا و أهلِها و الخَلَواتِ بی و مُناجاتِهِم لی، و إِنَّ هذا مَنزِلٌ لا یَنالُهُ إلاّ مَن رَفَضَ الدّنیا وَ أهلَها وَ لَم یَشتَغِل بِشَیءٍ مِن ذِکرِها وَ فَرغَِ قَلبَه لی و اختارَنی عَلى جَمیعِ خَلقی، فَعِندَ ذلکَ أَعطَفُ عَلَیهِ فَأفرَغَ نفسَه لَه و أکشِفَ الحِجابَ فیما بَینی و بینَه حَتّى یَنظُرَ إِلَیَّ نَظَرَ الناظِرِ بِعَینِهِ إلى الشَیءِ و أَریهِ کَرامَتی فی کُلِّ ساعَةٍ و اُقَرِّبُهُ مِن نورِ وَجهی.»[9]

«خداوند متعال فرمود:‌ اى داود! دل‌هاى مشتاقان را از رضوانم آفریده‌ام و آنها را به نور رخسارم متنعّم گردانیده‌ام... داود{علیه السلام} عرض کرد: پروردگارا! اینان به چه چیزى این رتبه را از تو یافتند؟ حق متعال فرمود: به سبب حسن ظنّ، دست‌کشیدن از دنیا و اهل آن، خلوت‌کردن و رازونیاز با من؛ زیرا آن مرتبه‌اى است که تنها کسى آن را مى‌یابد که دنیا و اهل آن را ترک گوید و به یاد آنها مشغول نشود و دلش را براى من فارغ سازد و مرا بر همۀ خلق من برگزیند؛ در این هنگام است که به او توجّه مى‌کنم و نفس او را برایش فارغ مى‌سازم و حجاب میان خود و او را بر مى‌دارم تا مانند بیننده‌اى که با چشم خود چیزى را نظاره مى‌کند، مرا ببیند؛ و در هر ساعت کرامت خود را به او مى‌نمایانم و به نور وجه خود او را نزدیک مى‌گردانم.»

کلام بزرگان

فیض کاشانی{رحمة الله علیه}

معناى اخلاص، خالص‌کردن دل براى خداست؛ به‌طورى‌که غیرخدا در آن شرکت نداشته و خداوند محبوب و معبود و مقصود او باشد و بس. کسى که حالش بدین‌گونه باشد، دنیا زندان اوست؛ زیرا دنیا مانع آن است که محبوبش را مشاهده کند و مرگ براى او رهایى از این زندان و ورود بر محبوب است. در این صورت حال کسى که او را جز یک‌محبوب نیست و شوق او به دیدارش طولانى شده و ایام زندانى‌اش به درازا کشیده، هرگاه از این زندان برهد و امکان دیدار محبوبش حاصل شود و بتواند ابدالآباد به انس با او آسودگى یابد، چگونه خواهد بود؟!^[10]

شعر

«جمالت آفتاب هر نظر باد                                     ز خوبی روی خوبت خوبتر باد

همای زلف شاهین شهپرت را                                 دل شاهان عالم زیر پر باد

دلی کو عاشق رویت نباشد                                   همیشه غرقه در خون جگر باد

کسی کو بستۀ زلفت نباشد                                    چو زلفت در هم و زیر و زبر باد»[11]

داستان

مشتاق خداوند

ابراهیم‌بن‌ادهم که از مشتاقان بود، گفته است: یک‌روز گفتم: اى پروردگار من! اگر به یکى از دوستان خود چیزى داده‌اى که پیش از لقاى تو دلش بدان آرام گرفته، آن را به من عطا کن؛ چون ناآرامى مرا رنجور کرده است. شبی در خواب دید که گویا در پیش روى خداوند ایستاده است که به او فرمود: اى ابراهیم! آیا شرم ندارى که از من چیزى مى‌خواهى که پیش از لقاى من دلت بدان آرام گیرد؟ آیا هیچ مشتاقی پیش از دیدن دوست خود آرام مى‌گیرد؟ گفت: پروردگارا! من در دوستى تو حیران شده‌ام؛ نمى‌دانم چه مى‌گویم؛ مرا بیامرز و بیاموز که چه بگویم. خداوند فرمود: بگو: بارالها! مرا به قضایت راضى کن و به بلایت شکیبایى و به شکر نعمت‌هایت توفیق ده![12]

ادعیه

«اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَرَى وَ لَا تُرَى وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ إِنَّ إِلَیْکَ الرُّجْعَى‏ وَ الْمُنْتَهَى وَ إِنَّ لَکَ الْمَمَاتَ وَ الْمَحْیَا وَ إِنَّ لَکَ الْآخِرَةَ وَ الْأُولَى‏.»[13]

«خدایا! تو می‌بینی و دیده نمی‌شوی و تو در بلندای نگاه هستی؛ و رجوع و مقصد نهایی به سوی توست؛ و مرگ و زندگی برای توست؛ و همانا آخرت و دنیا مختص توست.»