روز ششم: ناخوشی از مرگ

آیه

هراس از مرگ

<وَ لَقَدْ کُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَیْتُمُوهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ>[7]

«و یقیناً شما مرگ را پیش از رویارویى با آن سخت آرزو مى‏کردید، و هنگامى که با آن روبرو شدید [به هراس افتادید و بدون هیچ اقدامى‏] به تماشاى آن پرداختید!!»

روایت

علت ناخوش‌داشتنِ مرگ

«قالَ الإمامُ الصّادِقُ{علیه السلام}: کَانَ لِلْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ؟عهما؟ صَدِیقٌ وَ کَانَ مَاجِناً، فَتَبَاطَى عَلَیْهِ أَیَّاماً فَجَاءَهُ یَوْماً فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ{علیه السلام}: کَیْفَ أَصْبَحْتَ؟ فَقَالَ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَصْبَحْتُ بِخِلَافِ مَا أُحِبُّ وَ یُحِبُّ اللَّهُ وَ یُحِبُّ الشَّیْطَانُ؛ فَضَحِکَ الْحَسَنُ{علیه السلام} ثُمَّ قَالَ: وَ کَیْفَ ذَاکَ؟ قَالَ لِأَنَّ اللَّهَ؟عز؟ یُحِبُّ أَنْ أُطِیعَهُ وَ لَا أَعْصِیَهُ وَ لَسْتُ کَذَلِکَ وَ الشَّیْطَانُ یُحِبُّ أَنْ أَعْصِیَ اللَّهَ وَ لَا أُطِیعَهُ وَ لَسْتُ کَذَلِکَ وَ أَنَا أُحِبُّ أَنْ لَا أَمُوتَ وَ لَسْتُ کَذَلِکَ؛ فَقَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ، فَقَالَ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ! مَا بَالُنَا نَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ لَا نُحِبُّهُ؟ فَقَالَ الْحَسَنُ{علیه السلام}: إِنَّکُمْ أَخْرَبْتُمْ آخِرَتَکُمْ وَ عَمَرْتُمْ دُنْیَاکُمْ فَأَنْتُمْ تَکْرَهُونَ النُّقْلَةَ مِنَ الْعُمْرَانِ إِلَى الْخَرَابِ.»^[8]

«امام‌صادق{علیه السلام} فرمود: امام‌حسن{علیه السلام} دوستى داشت که لاابالى بود؛ مدتى نزد آن حضرت نیامد؛ یک‌روز که به حضور آن حضرت مشرف شد، امام به وى فرمود: حالت چطور است؟ گفت: ای ‌فرزند رسول خدا! حال من بر خلاف آن چیزى است که خودم و خدا و شیطان آن را دوست داشته باشیم. امام خندید و فرمود: این معما را شرح بده! گفت: خداى سبحان دوست دارد من مطیع او باشم و معصیت نکنم، ولى من این‌طور نیستم؛ شیطان دوست دارد که من خدا را معصیت نمایم و از او اطاعت نکنم، ولى من این‌طور هم نیستم؛ خودم دوست دارم که از دنیا نروم و این‌طور هم نخواهم بود. ناگاه شخصى برخاست و به امام گفت: چرا ما مرگ را دوست نداریم!؟ فرمود: براى اینکه شما آخرت خود را خراب و دنیاى خویشتن را آباد نموده‏اید؛ بدین علت دوست ندارید از مکان آباد به مکان خراب منتقل شوید.»

کلام بزرگان

امام‌خمینی{رحمة الله علیه}

اگر تصفیه کردید، اگر نفس خودتان را تطهیر کردید، اگر اعمال خودتان را با قرآن کریم و با احکام اسلام وفق دادید، اگر اخلاق خودتان را اخلاق قرآن کردید، اگر نفس خودتان را تصفیه کردید، باک از هیچ‌چیز نداشته باشید. مردن چیز سهلى است، چیز مهمى نیست. این است که حضرت امیر{علیه السلام}، مولاى همه مى‌فرمود که انس من با موت، بیشتر از انس بچه با سینۀ مادرش است.^[9] براى اینکه او فهمیده بود دنیا چیست و ماورا چیست؛ فهمیده بود که موت یعنى چه؛ موت حیات است.^[10]

شعر

«برفت از دیده و دل خواب و آرام                          که تا چون خواهدم بودن سرانجام

دلم از بیم مردن در گداز است                                 که مرکب لنگ و راهم بس دراز است

چو از روز جوانی یاد آرم                                        چو چنگ از هر رگی فریاد آرم

اجل دانم که تنگم در رسیده است                         که دور عمر دوری در کشیده است»[11]

داستان

مداوای چاقی با ترس از مرگ

سلطانی به مرض چاقی مبتلا شده بود و روزبه‌روز چاق‌تر می‌شد. نشستن و برخاستن برایش مشکل شده بود. از سنگینی پایش نمی‌توانست آن را تکان دهد. پزشکان هرچه دوا می‌دادند، بدتر می‌شد تا اینکه دانشمندی آمد و گفت: من علاوه بر علم طب، علم نجوم هم می‌دانم و می‌توانم سلطان را معالجه کنم، به شرطی که شاه امانم دهد. گفتند: مسلماً شاه امان می‌دهد. گفت: من اول به علم نجوم رجوع می‌کنم. گفتند: بسیار خوب! دانشمند شب رفت و صبح روز بعد با حالی پریشان آمد. شاه گفت: مرا مداوا کن! گفت: نمی‌کنم. گفت: چرا؟ جواب داد: می‌ترسم! شاه گفت: نترس، تو را امان می‌دهم! دانشمند بالأخره گفت: من طالع شما را دیدم و خیلی ترسیدم و پشیمان شدم؛ زیرا تا چهل‌روز دیگر خواهی مرد و مداوای من فایده‌ای ندارد. اگر حرفم را قبول نداری، مرا حبس کن و اگر تا چهل‌روز دیگر نمردی، مرا بکش! وی را حبس کردند. شاه از غصه روزبه‌روز لاغرتر می‌شد. سی‌وچندروز گذشت و شاه دستور داد طبیب را از زندان بیاورند. وقتی که او آمد، گفت: اگر تا چندروز دیگر نمیرم، تو چاره‌ای جز مرگ نداری. طبیب گفت: من برای این گفتم شما تا چهل‌روز دیگر می‌میرید که از غصه لاغر شوید و مرض چاقی شما هم علاج شود که چنین شده است.

این شخص از ترس مردن این‌قدر لاغر شد، تعجب از این است که اگر کسی ایمان به قیامت داشته باشد، چطور کار خلاف می‌کند؟ چطور غیبت می‌کند؟ چگونه مطلبی را که یقین به صحت آن ندارد، می‌گوید؟[12]

ادعیه

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَنَا فِی الْمَوْتِ‏ وَ اجْعَلْهُ خَیْرَ غَائِبٍ تَنْتَظِرُهُ وَ بَارِکْ لَنَا فِی مَا بَعْدَهُ مِنَ الْقَضَاءِ.»‏[13]

«خدایا! بر محمد و خاندان او درود فرست و مرگ را مایه برکت برای ما مقرر فرما و آن را بهترین غایبی قرار بده که منتظرش هستیم!»