روز بیست‌وهفتم: مصادیق واجبات (روزه)

آیه

احکام روزه

<أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذینَ یُطیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعامُ مِسْکینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُون‏>[11]

«[در] روزهایی چند و اندک [روزه بگیرید!] پس هرکه از شما بیمار یا در سفر باشد [به تعداد روزه‌های ازدست‌رفته] از روزهای غیر[رمضان] روزه بگیرد؛ و بر کسانی که روزه‌گرفتن برایشان طاقت‌فرساست، کفارۀ آن طعام‌دادن به یک‌نیازمند [در عوضِ هر روزۀ ازدست‌رفته] است؛ و هرکس به خواست خودش [افزون بر کفارۀ واجب] به طعامِ نیازمند بیفزاید، برایش خیر [بیشتری] است؛ و روزه‌گرفتن [هرچند دشوار باشد] اگر [پاداش و آثار معنوی‌اش را] بدانید، برای شما بهتر است.»

روایت

ثواب روزه‌دار

«قالَ الإمامُ عَلیٌّ{علیه السلام}: نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبیحٌ، و دُعاؤهُ مُستجابٌ، و عَمَلُهُ مُضاعَفٌ، إنّ للصائمِ عِندَ إفطارِهِ دَعوَةً لا تُرَدُّ.»[12]

«امام‌علی{علیه السلام} فرمود: خواب روزه‌دار عبادت است و سکوتش تسبیح و دعایش مستجاب و عملش چندبرابر است. همانا روزه‌دار هنگام افطار دعایی دارد که رد نمی‌شود.»

«قالَ الإمامُ الصّادِقُ{علیه السلام}: لِلصائمِ فَرحَتانِ: فَرحَةٌ عندَ إفطارِهِ، وَ فَرحَةٌ عندَ لِقاءِ رَبِّه‏.»[13]

«امام‌صادق{علیه السلام} فرمود: روزه‌دار دوخوشحالی دارد: شادی هنگام افطار و شادی هنگام ملاقات پروردگارش.»

فتوا

مقام معظم رهبری؟حفظ؟

مفطرات روزه (اموری که روزه را باطل می‌کنند) عبارتند از:

خوردن و آشامیدن، جماع (آمیزش جنسی)، استمنا (خودارضایی جنسی)، دروغ‌بستن به خدا و پیامبران و معصومین؟عهم؟ (بنابر احتیاط واجب)، رساندن غبار غلیظ به حلق (بنابر احتیاط واجب)، فروبردن تمام سر در آب (بنابر احتیاط واجب)، باقی‌ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح، اماله (تنقیه)کردن با مایعات، قِی‌کردن عمدی.[14]

کلام بزرگان

آیت‌الله شجاعی{رحمة الله علیه}

روزه هم مانند هر عمل عبودی دیگر است و اگر آن را درست و به نحوی که دستور داده شده است، انجام دهیم، دوجنبه دارد: جنبه اول این‌سویی و مربوط به ظاهر است و جنبه دوم آن‌سویی و مربوط به غیب. جنبه ظاهری روزه همان است که برای ما مشهود و معلوم است و جنبه باطنی آن از دید ما محجوبان، مستور است و آن را نمی‌یابیم. اگر محجوب نبودیم، آن را می‌دیدیم و می‌دانستیم در غیب و پشت پرده مشمول چه عنایاتی از جانب پروردگار متعال می‌شویم.

در صورتی می‌توانیم در باطن بر صراط نوری روزه قدم بگذاریم و به سلوک در آن بپردازیم که وقتی روزه می‌گیریم، روزه ما فقط در تشنگی و گرسنگی خلاصه نشود؛ بلکه چشم و گوش و زبان و سایر جوارح ما نیز روزه‌دار باشد و از نهی و معصیت و خلاف رضای الهی اجتناب کنیم و دل ما نیز روزه بگیرد. در چنین حالی است که در طلب قرب معبود از مشتهیات خود منقطع می‌شویم و به جوار جناب او راه می‌یابیم.[15]

شعر

«اگر در حلقه مردان نمى‏آیى ز نامردى

چو حلقه بر در مردان برون مى‏باش و در مى‏زن‏

چو پیغامبر بگفت «الصومُ جُنَّة» بس بگیر آن را

به پیشِ نفس تیرانداز زنهار این سپر مفکن‏

سپر باید درین خشکى چو در دریا رسى آنگه

چو ماهى بر تنت روید به دفع تیر او جوشن‏»[16]

داستان

رطب‌های طلایی

چقدر امروز بازار خرمافروشان شلوغ است! چه رطب‌های تازه‌ای! رنگ طلایی‌شان بدجوری دلم را وسوسه می‌کند. خیلی هوس کردم. اگر روزه نبودم، حتماً مقداری خرما می‌خریدم و می‌خوردم. هرچه دوستانم به من تعارف کردند، اعتنایی نکردم و ترجیح دادم هرچه زودتر از بازار بگذرم.

به جمعی از مردان قبیله‌ام رسیدم. آنها نیز مرا به خوردن خرما دعوت کردند. سینی خرما به من چشمک می‌زد. کاش می‌شد دهان بی‌مزه‌ام را با طعم آنها شیرین کنم. گفتم: نه، دوستان! نوش جان، من روزه‌ام. صدای قهقهه‌شان به آسمان بلند شد. از لابلای خنده‌شان صدای تمسخر به گوش می‌رسید: چه کسی در این روز گرم، روزه می‌گیرد؟! کدام عاقلی خود را از این‌همه نعمت‌های لذیذ محروم می‌کند؟ الان که ماه رمضان نیست؛ بیا از این خرماها بخور؛ بگذار خوش باشیم!

سُوید به سمت منزلش رفت ولی در فکر سخنان آنها بود: نقد، نسیه، معامله، گرما، نعمت. تصمیم گرفت که لحظات شیرین افطار را نزد مولایش علی{علیه السلام} بگذراند. با دیدن سیمای نورانی امام، رنج گرسنگی فراموشش شد. جلوی حضرت ظرف ماستی قرار داشت که بوی ترشی‌اش به مشام می‌رسید. با دستان خود نان جو را خرد می‌کرد و درون ظرف می‌ریخت. به من رو کرد و فرمود: پیش بیا و از غذای ما بخور! گفتم: فدایت شوم، آقا! من روزه‌ام. می‌خواستم از ماجرای امروز چیزی بگویم که ایشان فرمود: از رسول خدا{صلوات الله علیه} شنیدم که فرمود: هرکس به واسطه روزه نتواند غذایی که دوست دارد را تناول نماید، شایسته است که خداوند از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های بهشت، روزی‌اش کند. با شنیدن این حدیث، همه‌چیز برای سوید شیرین شد؛ حتی شیرین‌تر از رطب‌های تازه.[17]

سیرۀ شهدا

روزه در پادگان

شهیدهمّت بعد از سپری‌کردن دوران تحصیل به خدمت سربازی رفت و با چندنفر از دوستانش در آشپزخانه پادگان مشغول به کار شد. وقتی ماه رمضان فرارسید، او تصمیم گرفت تا به کمک دوستانش برای سربازهای پادگان سحری تهیه کنند. وقتی تیمسار ناجی -که از مزدوران رژیم و فرمانده پادگان بود- از جریان باخبر شد، شهیدهمّت را به سلّول انفرادی فرستاد و همۀ سربازان را مجبور به شکستن روزه کرد. ایشان پس از آزادی از سلّول انفرادی، تصمیم گرفت تا درس خوبی به فرماندۀ دین‌ستیز پادگان بدهد. وقتی دوستانش با او مخالفت کردند، گفت: شما از خدا می‌ترسید یا از ناجی؟ او به کمک دوستانش کف آشپزخانه را با کف صابون و روغن، لیز کردند. زمانی که ناجی برای بازرسی وارد آشپزخانه شد، به شدت بر زمین افتاد و نتوانست از جایش بلند شود و به بیمارستان منتقل شد. او تا پایان ماه رمضان در آنجا بستری بود و سربازها توانستند تا آخر ماه رمضان، با خیال آسوده روزه بگیرند.[18]

ادعیه

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنَا قِیَامَهُ وَ صِیَامَهُ‏ وَ بُلُوغَ الْأَمَلِ فِیهِ.»[19]

«خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و روزی ما را در ماه رمضان، قیام و روزه و رسیدن به آرزویمان قرار بده!»