روز بیست‌وهشتم: مصادیق واجبات (خمس)

آیه

مصارف خمس

<وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیر>[1]

«اگر به خداوند و آیاتی که بر بنده خودمان، روز جدایی حق از باطل، همان روز برخورد دوگروه [مؤمن و کافر] نازل کردیم ایمان دارید، بدانید که آنچه از غنائم [جنگی یا هر طریق مشروعی] به دست آوردید، یک‌پنجم آن به خداوند و پیامبر و خویشانش و یتیمان و تهیدستان و درراه‌ماندۀ بی‌زادوتوشه اختصاص دارد؛ خداوند بر هر کاری تواناست.»

روایت

خمس برای اهل‌بیت؟عهم؟

«قَالَ الإمامُ الصَّادِقُ{علیه السلام}:‏ إِنَّ اللَّهَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَمَّا حَرَّمَ عَلَیْنَا الصَّدَقَةَ أَنْزَلَ لَنَا الْخُمُسَ فَالصَّدَقَةُ عَلَیْنَا حَرَامٌ وَ الْخُمُسُ لَنَا فَرِیضَةٌ.»[2]

«امام‌صادق{علیه السلام} فرمود: همانا خداوندی که جز او خدایی نیست، از آنجاکه صدقه را بر ما حرام کرد، خمس را برایمان مقرر فرمود؛ پس صدقه بر ما حرام است و خمس برای ما واجب است.»

فتوا

مقام معظم رهبری؟حفظ؟

وجوب خمس از ضروریات اسلام است و انکار آن اگر به انکار رسالت یا تکذیب پیامبر اکرم{صلوات الله علیه} یا واردکردن نقصی به شریعت منجر شود، باعث کفر و ارتداد است.

بر هرفرد واجد شرایط واجب است خمس درآمد مازاد بر مؤونه خود را پرداخت کند. منظور از درآمد در اینجا، مال و ثروتی است که از راه فعالیت‌های اقتصادی به‌دست می‌آید و به‌اصطلاح، عنوانِ کسب در آن دخالت دارد.[3]

کلام بزرگان

آیت‌الله مکارم شیرازی؟حفظ؟

خمس‏ یکى از عبادات مالى است که تحت شرایط ویژه بر افراد خاصّى واجب مى‏شود. خمس‏ پشتوانه مطمئن و مناسبى براى بیت‌المال مسلمین مى‏باشد که قسمتى از خلأ اقتصادى موجود در جامعه اسلامى را پر نموده و بودجه مورد نیاز فعالیّت‌هایى که جنبه دینى دارد را تأمین مى‏کند.[4]

شعر

«بدانید ای ‌مؤمنان زانچه هست              که آید شما را غنیمت به دست

بود خمس آن از خدای نکو                    ز پیغمبر است و ز خویشان او

رسد بر یتیمان و شخص فقیر                 بر آن کس که در راه شد ناگزیر

چو دارید ایمان به یکتا خدا                    بر آنچه که فرمود بر مصطفی

بباید ز حکم غنیمت کنون                      اطاعت نمایید بی چند و چون

که یزدان تواناست بر هرچه هست          بر هرچیز بر قدرت آورده دست»[5]

داستان

برکات پرداخت خمس

آیت‌الله بهجت{رحمة الله علیه} می‌فرماید: به مرحوم آقای کلباسی گفتند: آن کشتی که مال‌التجاره شما در آن بود، غرق شده است. ایشان گفت: من خمس آن را داده‌ام؛ پس غرق نمی‌شود. مجددا آمدند و گفتند: ما مطمئنیم که مال شما نیز غرق شده است. پس از مدتی خبر صحیح آمد که اموال ایشان جزو اموال غرق‌شده نیست و سالم مانده است.

در زمان ما نیز تاجری بود که یک‌هفته درب مغازه‌اش را بست تا جنسی داخل و خارج نشود و بتواند به حسابرسی اموالش برسد. وقتی حسابش را بررسی کرد، خمس آن را محاسبه نمود و به مرجع تقلیدش پرداخت کرد. روزی خبر رسید که کشتی تاجران غرق شده است. او نیز در آن کشتی مقداری جنس داشت. وقتی به محل کشتی رسید، دید که پنجاه‌کیسه شکر که مال‌التجاره او بود، سالم مانده و اتفاقی برایش نیفتاده است.[6]

سیرۀ شهدا

برگشت به خاطر خمس

یک‌بار که شهیدزین‌الدین از قم به سمت جبهه می‌آمد، در میان راه یادش افتاد که موعد خمسش رسیده و فراموش کرده خمس مالش را پرداخت کند. از همان‌جا بی‌درنگ باز می‌گردد و خمس دارایی‌اش را ادا می‌کند.[7]

ادعیه

«وَ صِلِ اللَّهُمَّ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ وُصْلَةً تُؤَدِّیَ إِلَى مُرَافَقَةِ سَلَفِهِ...وَ أَعِنَّا عَلَى‏ تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ الِاجْتِنَابِ عَنْ مَعْصِیَتِه.»‏[8]

«خدایا! بین ما و او (امام‌زمان؟عج؟) پیوند ده! پیوندی که ما را به رفاقت گذشتگان او برساند...و ما را بر پرداخت حقوقش[9] و کوشش در فرمانبرداری‌اش و دوری از نافرمانی‌اش کمک کن!»