روز سی‌وهشتم: گناهان (اسراف)

آیه

نهی از اسراف

<یا بَنی‏ آدَمَ خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفین‏>[1]

«ای ‌فرزندان آدم! در هر عبادتگاهی زینت [مادّی و معنوی خود را متناسب با مکان عبادت و خودِ عبادت] همراه خود بردارید، و بخورید و بیاشامید و زیاده‌روی نکنید! زیرا خداوند اهل زیاده‌روی را دوست ندارد.»

روایت

علامت اهل اسراف

«قالَ الإمامُ الصّادِقُ{علیه السلام}: قالَ لقمانُ لابنِهِ للمُسرِفِ ثلاثُ علاماتٍ: یَشتَرِی ما لَیسَ لَهُ، و یَلبَسُ ما لَیسَ لَهُ، و یَأکُلُ ما لَیسَ لَه‏.»^[2]

«امام‌صادق{علیه السلام} فرمود: لقمان به فرزندش گفت: اسراف‌کار سه‌نشانه دارد: آنچه در شأن او نیست مى‏خرد و آنچه برازندۀ او نیست مى‏پوشد و آنچه فراخور حالِ او نیست مى‏خورد.»

«عَن إسحاق بنِ عَمّارٍ: قلتُ لأبی عبدِ اللَّهِ{علیه السلام}: یکونُ للمؤمِنِ عَشرَةُ أقْمِصَةٍ؟ قالَ: نَعَم، قلتُ: وَ عِشرینَ؟ قالَ: نَعَم، و لیسَ ذلکَ مِنَ السَّرَفِ، إنّما السَّرَفُ أن تَجعَلَ ثَوبَ صَونِکَ ثَوبَ بِذْلَتِک‏.»‌^[3]

«اسحاق‌بن‌عمّار به امام‌صادق{علیه السلام} عرض کرد: آیا مؤمن مى‏تواند ده‌پیراهن داشته باشد؟ حضرت فرمود: آرى. پرسید: بیست‌پیراهن چه؟ فرمود: آرى؛ این‌ها اسراف نیست؛ اسراف آن است که لباس بیرونت (مهمانى‏ات) را لباس کار و دمِ دستى قرار دهى.»

فتوا

آیت‌الله مکارم شیرازی؟حفظ؟

هرگاه انفاق در حدی باشد که زندگی خود انسان یا خانواده او را مختل کند، اسراف است.[4] اگر در موقع وضو آب شیر را نبندیم، مسلما اسراف است و جایز نیست.[5]

آیت‌الله مظاهری؟حفظ؟

کسی که خلاف شأنش خانه یا لوازم زندگی و حتی خوراک و پوشاک تهیه کند، مسرف است و باید خمس آن خانه و لوازم زندگی و مانند آنها را بدهد.[6]

کلام بزرگان

مقام معظم رهبری؟حفظ؟

ما متأسفانه گرفتار اسراف و زیاده‌روی شده‌ایم. سال‌هاست که مدام خودمان و دیگران را نصیحت می‌کنیم. باید جلو برویم و اسراف را در جامعه کم کنیم. مرد و زن، جوان و پیر، اسراف در لباس، خوراک، تجمّلات زندگی، زینت‌ها و آویزه‌های گوناگون را کنار بگذارند. همین امور است که زندگی را خراب می‌کند و در جامعه ما بی‌عدالتی را به‌وجود می‌آورد، و درنهایت، اقتصاد را نابود می‌کند. اگر جامعه‌ای بخواهد از لحاظ استحکام درونیِ اقتصاد خود به نقطه‌ای برسد که آسیب‌پذیر نباشد، یکی از کارهای واجب این است که اسراف و مصرف زیاد را کنار بگذارد.[7]

شعر

«ای که بر قصر کوشک سازی تو                     پیه بر دنبه می‌گدازی تو

هرکه را خانه‌ای تمام بود                                         دو بسازد، به عقل خام بود

خانه‌ای بس بود گروهی را                                     چه کشی بر سپهر کوهی را؟

روی در گفتهٔ خدای آور                                        حق «لا تسرفوا» به جای آور»[8]

داستان

جلوگیری از اسراف

مقام معظم رهبری؟حفظ؟ نقل می‌کنند: یک‌بار برادری که مسئول امور مالی امام{رحمة الله علیه} بود پشت یک‌پاکت چیزی نوشت و خدمت امام فرستاد. ایشان در کاغذی کوچک جواب داد و زیرش نوشت: شما در این قطعه کوچک هم می‌توانستید بنویسید. ازاین‌رو آن برادر کاغذهای کوچک را جمع‌آوری می‌کرد و هنگامی که می‌خواست برای امام چیزی بنویسد، روی آنها می‌نوشت. امام هم زیرش جواب می‌نوشت.

بسیار اتفاق می‌افتاد که ایشان شب‌ها از اندرون بیرون می‌آمدند و اگر چراغی روشن بود خاموش می‌کردند و افراد را توبیخ می‌کردند که چرا چراغ را خاموش نکرده‌اند.

در هنگام وضوگرفتن یک‌قطره آب اضافه مصرف نمی‌کردند و حتی در بین فواصل وضو آب را می‌بستند.[9]

سیرۀ شهدا

سفره ساده و بی‌آلایش

شهید محراب، آیت‌الله مدنی{رحمة الله علیه} انسانی وارسته و زاهد بود که در هیچ موقعیت و مقامی، ساده‌زیستی را فراموش نکرد. زندگی ساده و پارسایی او زبانزد خاص و عام بود.

ایشان روزی سر سفره غذا متوجه شد که چربی آش بیش از اندازه است. از خادم سؤال کرد: مگر مسلمان نیستید که این‌قدر اسراف می‌کنید؟ خادم گفت: حاج‌آقا! غذای همه این‌طور نیست؛ چون شما خیلی ضعیف شده‌اید و غذا هم آش است، فقط برای شما مقداری زیادتر ریختم. شهیدمدنی درحالی‌که عصبانی شده بود، فرمود: اینکه دوگناه است؛ من اول فکر می‌کردم تو فقط اسراف کرده‌ای، ولی حالا متوجه شدم که گناه بزرگتری هم مرتکب شده‌ای و آن اینکه تبعیض هم قائل شده‌ای.[10]

ادعیه

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنِی مِنَ السَّرَفِ، وَ حَصِّنْ رِزْقِی مِنَ التَّلَفِ، وَ وَفِّرْ مَلَکَتِی بِالْبَرَکَةِ فِیه‏.»[11]

«خدایا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از اسراف‌کارى بازدار و روزى‌ام را از تلف و تباهى حفظ فرما و برکت را بر دارایى‌ام ارزانی کن!»