«اشاعۀ فحشا»، در ثقلین
الف. در قرآن
<إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ>[1]
«کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکی برای آن‌ها در دنیا و آخرت است.»
ب. در روایات
«قال امیرالمومنین{علیه السلام}: مُذیعُ الفاحِشَهِ کَفاعِلِهِا».[2]
«امام‌علی{علیه السلام} فرمودند: فاش‌کنندۀ زشتی‌ها همانند انجام دهندۀ آن‌هاست.»
معنا و حکم اشاعۀ فحشا
آیت‌الله مکارم:
پرسش: اشاعۀ فحشا به چه معنا است؟ و حکم شرعی آن به طور کلی چیست؟
پاسخ: اشاعۀ فحشا به معنای این است که کار یا رفتاری انجام شود که گناه و فساد در جامعه فراگیر شده و شیوع پیدا کند؛ که این کار از گناهان بزرگ و حرام است و شخص مسلمان باید از این‌گونه کارها به‌صورت جدی اجتناب نماید.[3]
اقسام و مصادیق
حکم چاپ و نشر اخبار فساد و فحشا
پرسش: مشاهده می‌کنیم که بعضی از مطبوعات اخباری از قبیل دستگیری سارقین، کلاهبرداران، گروه‌های رشوه گیرنده در ادارات و افرادی که اقدام به انجام اعمال منافی عفت میکنند و همچنین گروه‌های فساد و ابتذال و کلوپهای شبانه را چاپ میکنند. آیا چاپ و نشر این قبیل اخبار، به‌نوعی «اشاعۀ فحشا» محسوب نمیشود؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: مجرّد نشر حوادث و وقایع در مطبوعات اشاعۀ فحشا محسوب نمیشود.[4]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: در این‌گونه موارد باید از قانون اهم و مهم تبعیت نمود و مصالح و مفاسد کار را سنجید و آنچه مهم‌تر است، باید مورد توجه قرار بگیرد.[5]
اشاعۀ فساد با معامله و پخش و ... تصاویر مبتذل
آیت‌الله مکارم:
پرسش: همان‌طور که مستحضرید، کالاهایی (مثل کیف، لوازم تحریر، اسباب‌بازی، قالی چه و...) تولید و پخش می‌شود که بر روی آن عکس زنان به‌صورت بی‌حجاب یا درحال ناز و عشوه و یا همراه با آلات‌لهوولعب -مانند طنبور و زدن آن آلات- نقش بسته است که نصب این قالیچه‌ها در خانه‌ها یا مغازه‌ها نوعی ترویج فرهنگ ضدّ دینی یا اشاعۀ فساد محسوب می‌شود. خریدوفروش این قالیچه‌ها چه صورتی دارد؟ و پولی که تولی دکنندگان یا کسبه از این راه به دست می‌آورند، چگونه است؟
پاسخ: تولید و خریدوفروش و نگهدارى و استفاده از تصاویر مبتذل و فسادانگیز، به هر نحو که باشد، جایز نیست و ترویج آن نیز شرعا ممنوع است؛ مزدگرفتن در برابر آن مجاز نمى‌باشد و چنانچه بتوانند باید آن را محو کنند.[6]
پوشیدن لباس‌های متعلق به منحرفین غربی
پرسش: پوشیدن لباس‌هایی که متعلّق به گروه‌های منحرف غربی است، آیا در حکم اشاعۀ فحشا می‌باشد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: به‌طور کلی پوشیدن لباس‌هایی که پوشش و لباس غیرمسلمانان محسوب می‌شود و استفاده از آن ترویج فرهنگ منحط و معاند غربی محسوب می‌شود، جایز نیست.[7]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: درصورتی‌که با پوشیدن آن لباس‌ها حجاب اسلامی برای زن یا مرد مسلمان رعایت نشود و به‌این‌جهت موجب به گناه افتادن دیگران باشد و یا موجب ترویج فرهنگ منحط غربی گردد، جایز نیست.[8]
اشاعۀ فحشا با فروش اینترنت
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: شرکت‌های اینترنتی که اینترنت می‌فروشند، آیا به‌خاطر رفتن مشترکین به سایت‌های غیراخلاقی مسئول هستند؟
پاسخ: چون خود اینترنت از آلات مشترکه به‌حساب می‌آید؛ لذا فروش آن جایز است؛ مگر طوری باشد که اشاعۀ منکرات و فحشا صدق کند که حرام می‌شود[9]
نگاه به فیلم مستهجن
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا نگاه به فیلم مستهجن حرام است؟ و اینکه این حکم از چه آیه یا حدیثی استخراج می‌شود؟
پاسخ: آری، نگاه به فیلم‌های مبتذل و مفسده‌دار حرام است. این کار نوعی اشاعۀ فحشاست که در قرآن از آن نهی شده است.[10]
خرید و فروش تصاویر نامناسب
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: آیا در برخی مجله فروشی‌ها و محل‌های دیگر که نشریه‌ها و مجله‌هایی با صور قبیحه و عکس‌های برهنه و نیمه‌برهنه، به فروش می‌رسد، می‌توان کار کرد و اصولا دادوستد آن‌ها و چاپ چنان نشریاتی جایز است؟
پاسخ: هیچ کدام ازآن کارها جایز نمی‌باشد؛ زیرا آن‌ها ترویج حرام و اشاعۀ فساد است.[11]
انتشار تصاویر قبیح بعد از مسابقات و ...
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا اقدام به انتشار و پخش تصاویر اعمال قبیح بعد از بازی و بزرگ‌نمایی آن که منجر به تولید طنزهای خلاف اخلاق و رد و بدل‌شدن بلوتوث‌های مختلف میان عموم مردم جامعه در سطح گسترده و استفادۀ ابزاری رسانه‌های بیگانه شده است مصداق اشاعۀ فحشا می‌باشد یا خیر؟
پاسخ: شک نیست آنچه در اینجا واقع شده بسیار زشت و زننده و عفت عمومی را جریحه‌دار کرده و نه تنها از نظر اسلامی قبیح از جهات انسانی متعارف کار زشت و ناپسندی بوده و عکس‌العملی که مسئولان باشگاه در مقابل آن نشان داده‌اند بجا و به‌موقع و دلیلی بر احساس مسئولیت از ناحیۀ آن‌هاست. ولی بدون تردید نشر و اشاعۀ این‌گونه مسائل موافق شریعت اسلامی نیست و همۀ رسانه‌ها و تودۀ مردم در این‌گونه موارد باید از نشر و اشاعه بپرهیزند.[12]
احکام فرعی اشاعۀ فحشا
«قصد» در اشاعۀ فحشا
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا اشاعۀ فحشا دایرمدار قصد است؟ یعنی مثلا اگر خانم بدحجابی گرچه قصد اشاعۀ فحشا و بدحجابى را نداشته باشد، ولى همی ن مقدار که با عملش بدحجابى را در اجتماع رایج کند، علاوۀ بر گناه بدحجابى، گناه اشاعۀ فحشا را نیز انجام داده است؟
پاسخ: با عملی مانند عدم رعایت موازین شرعی در حجاب یا سایر مواردی که ظهور و بروز آن موجب مفسده است، همراه با قصد اشاعۀ فحشا باشد یا نباشد ازنظر شرعی مذموم و گناه محسوب می‌شود، و باید از آن خودداری نموده و با کسانی که با این‌گونه رفتارها هنجارهای اسلامی را نادیده می‌گیرند، مطابق قوانین و مقررات مربوطه برخورد شود[13]
توبه از آن
آیت‌الله مکارم:
پرسش: توبه از اشاعۀ فحشا چگونه است؟
پاسخ: توبه از این‌گونه گناهان به این است که ابتدا تصمیم به ترک این رفتارها گرفته و از تکرار آن در آینده به‌صورت جدی خودداری کند و در مواردی که با عمل و رفتار خود موجب به گناه افتادن دیگران شده است در صورت دسترسی با ارشاد و نهی‌ازمنکر در هدایت آن‌ها تلاش کند و اگر به آن‌ها دسترسی ندارد، برای هدایت و اصلاح آن‌ها دعا و کارهای خیر انجام دهد.[14]
[1]. النور، 9.
[2]. غررالحکم و درر‌الکلم (ط. دار الکتاب الإسلامی، 1410ه.ق)، ص704.
[3]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[4]. رسالۀ اجوبة‌الاستفتائات، سوال1389.
[5]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[6]. همان.
[7]. رسالۀ اجوبة‌الاستفتائات، سوال222 برداشت از سوال379..
[8]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[9]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[10]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، قرآن.
[11]. فقه برای غرب‌نشینان، مسئلۀ 268.
[12]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، ورزش متفرقه.
[13]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
[14]. همان.