«نظر حرام»، در ثقلین
الف. در قرآن
< قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُون 30 وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا>[1]
«به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را [از آنچه حرام است؛ مانند دیدن زنان نامحرم] فرو‌بندند، و شرمگاه خود را حفظ کنند. این براى آنان پاکیزهتر است. قطعاً خداوند به کارهایى که انجام مىدهند، آگاه است.و‌به‌زنان باایمان بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است فرو‌بندند و شرمگاه خود را حفظ کنند و زینت خود را مگر مقدارى که [طبیعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت] پیداست، آشکار نکنند. ... »
ب. در روایات
«قَالَ اَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ{علیه السلام} فِی رِسَالَتِهِ إِلَى الْحَسَنِ{علیه السلام}: ...وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَاهُنَّ فَإِنَ شِدَّةَ الْحِجَابِ خَیْرٌ لَکَ وَ لَهُنَّ مِنَ الِارْتِیَابِ وَ لَیْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ دُخُولِ مَنْ لَا تَثِقُ بِهِ عَلَیْهِنَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ مِنَ الرِّجَالِ فَافْعَلْ. ...».[2]
«امام علی{علیه السلام} در نامه‌اش به امام حسن{علیه السلام} فرمود: ...و با پوششى که بر آنان قرار مىدهى، دیدۀ آنان را از دیدن مردمان باز‌دار، زیرا سختى حجاب آنان را پاکتر نگاه مىدارد، و بیرون‌رفتن زنان از خانه بدتر از این نیست که افراد غیر مطمئن را بر آنان در آورى و اگر بتوانى چنان کن که غیر تو را نشناسند.... .»
اقسام ومصادیق نظر حرام
نظر مرد به زن و دختر نامحرم
مقام معظم رهبری:
نگاه مرد به غیرهمسر:
الف. نگاه حضوری به:
مسلمان، بدون لذت جنسی، فقط به گردی صورت و مچ‌دست به پایین درصورتیکه این مواضع بدون آرایش یا زیور باشد، جایز است.
غیرمسلمان، جاهایی که به‌صورت متعارف و معمول نمی‌پوشانند، بدون لذت جنسی جایز است.
ب. نگاه تصویری به:
پخش مستقیم: اگر بشناسیم حرام است؛ و در‌صورت عدم شناخت و بدون لذت جنسی، بنابر احتیاط واجب، حرام است.
عکس یا پخش غیرمستقیم: اگر بشناسیم، و آن زن متهتک (بی‌باک) نباشد، نباید نگاه کنیم.
آیتالله سیستانی:
نگاه‌کردن مرد به بدن زنان نامحرم و همچنین نگاه‌کردن به موی آنان، چه با شهوت باشد چه بدون شهوت، چه با ترس افتادن در حرام چه بدون آن، حرام است؛ و نگاه‌کردن به‌صورت آنان ودست‌هایشان تا مچ، اگر با شهوت یا با ترس از افتادن در حرام باشد، حرام است؛ بلکه احتیاط مستحب آن است که بدون شهوت و ترس از افتادن در گناه هم به آن نگاه نکند.[3]
آیتالله مکارم:
نگاه‌کردن مرد به بدن زن نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن، حرام است؛ ولى نگاه‌کردن به صورت و دست‌هاى زن نامحرم تا مچ، اگر به قصد لذت نباشد و مایۀ فساد و گناه نگردد، اشکال ندارد.[4]
نگاه به دختر بچه
پرسش: آیا نگاه کردن به مو و بدن دختر نابالغ جایز است؟
آیتالله سیستانی:
پاسخ: اگر بدون قصد لذّت و ترس افتادن به حرام باشد، اشکال ندارد؛ ولى بنابر احتیاط (مستحب) به جاهایى (مانند ران، شکم و سینه) که معمولاً آن‌ها را مى پوشانند، نگاه نکند.[5]
آیتالله مکارم:
پاسخ: اگر بدون قصد لذّت و ترس افتادن به حرام باشد، اشکال ندارد؛ ولى بنا‌بر‌احتیاط‌واجب به جاهایى مثل ران، شکم و سینه که معمولاً آن‌ها را مى پوشانند، نگاه نکند.[6]
نگاه به زنان بی‌باک
پرسش: آیا نگاه‌کردن به بدن زن‌های بی‌باک که اگر کسی آن‌ها را امر به حجاب نماید اعتنا نمی‌کنند، اشکال دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: نگاه به غیر‌صورت و کف‌دست آن‌ها از مواضعی که معمولاً نمی‌پوشانند، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[7]
آیتالله مکارم:
پاسخ: درصورتیکه به نهی‌از‌منکر دیگران توجهی نمی‌کنند، با دو‌شرط می‌توان به آن‌ها نگاه کرد؛ نخست اینکه به قصد لذت نباشد؛ دیگر اینکه خوف وقوع در گناه نرود؛ البته این حکم در مورد نپوشاندن شکم صدق نمی‌کند. [8]
آیتالله سیستانی:
نگاه‌کردن به بدن زن‌های بی‌باک که اگر کسی آن‌ها را امر به حجاب نماید، اعتنا نمی‌کنند، اشکال ندارد؛ مشروط به آنکه بدون شهوت و ترس از افتادن در حرام باشد، و همچنین فرقی نیست میان دست وصورت و دیگر جاهای بدن که معمولا آن‌ها نمی‌پوشانند.[9]
نگاه به زنان کافر
مقام معظم رهبری:
(نگاه مرد به زن) غیرمسلمان، جاهایی که به‌صورت متعارف و معمول نمی‌پوشانند، بدون لذت جنسی جایز است.[10]
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا دیدن موی زن کافر حرام است؟
پاسخ: بدون شهوت، اشکال ندارد.[11]
آیتالله مکارم:
پرسش: نگاه به موی سر و اعضای زنان کافر چه حکمی دارد؟
پاسخ: نگاه‌کردن به اعضایى که معمولاً در عرف آن‌ها مکشوف است، بدون قصد لذت، اشکالى ندارد.[12]
نظر زن به مرد نامحرم
مقام معظم رهبری:
تمامی احکامی که برای نگاه مرد به زن بیان شد، برای نگاه زن به مرد نیز مطرح است؛ اما به قسمت‌هایی از بدن مرد مثل سر و گردن و قسمتی از دست و مچ پا می‌توان نگاه کرد که مردان به‌طور متعارف نمی‌پوشانند؛ البته نباید قصد لذت یا خوف وقوع گناه وجود داشته باشد.[13]
آیتالله سیستانی:
نگاه‌کردن زن به بدن مرد نامحرم باشهوت و ترسِ از افتادن در گناه، حرام می‌باشد؛ بلکه بنابر احتیاط واجب بدون آن نیز نباید نگاه کند؛ مگر به جاهایی از بدن که معمولا مردها نمی‌پوشانند، مانند سر و دستها و ساق پا‌ها که نگاه‌کردن زن به اینجاها اگر بدون شهوت و بدون ترس افتادن در گناه باشد، اشکال ندارد.[14]
آیتالله مکارم:
نگاه‌کردن زن به بدن مرد نامحرم، -خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن- حرام است؛ ولی نگاه‌کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولاً آن را نمىپوشانند، مانند سر و صورت و گردن و مقدارى از پا و دستها، اشکالی ندارد؛ مگر اینکه مفسده داشته باشد.[15]
نگاه زنان به ورزشکاران مرد(حضوری یا از طریق تلویزیون)
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا برای زنان، دیدن کشتی مردان جایز است؟
پاسخ: اگر مشاهدۀ آن با حضور در میدان کشتی و یا به قصد لذت و ریبه[16] بوده و یا در آن خوف ارتکاب گناه و فساد وجود داشته باشد، جایز نیست و اگر به صورت زنده و مستقیم از تلویزیون ببیند بنابر احتیاط جایز نیست؛ و در غیر این صور مذکوراشکال ندارد.[17]
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا بانوان می‌توانند اندام لخت کشتی‌گیران را مستقیم و یا در صفحۀ تلویزیون بدن لذت جنسی، تماشا کند؟
پاسخ: بنابر احتیاط واجب زن اندام مرد نامحرم را بدون لذت حتی در صفحۀ تلویزیون هم ننگرد، مگر دست‌وپا، آنچه که معمولا پوشانده نمی‌شود.[18]
آیتالله مکارم:
پرسش: حکم تماشاى کشتی‌گیران و سایر ورزشکاران با بدن نیمه‌برهنه، از تلویزیون براى بانوان چگونه است؟
پاسخ: تماشای مسابقاتی نظیر کشتی و شنا و مانند آن، برای بانوان از تلویزیون جایز نیست؛ ولی مسابقاتی نظیر فوتبال و والیبال و مانند آنکه قسمت عمدۀ بدن آنان پوشیده است، جایز است؛ مشروط بر اینکه مفسدۀ خاصی نداشته باشد.[19]
نگاه‌کردن به عکس و فیلم و ...
مقام معظم رهبری:
پرسش 1: نگاه‌کردن به تصویر زن نامحرم و بدون پوشش چه حکمی دارد؟ نگاه‌کردن به صورت زن در تلویزیون چه حکمی دارد؟ آیا بین زن مسلمان و غیرمسلمان و بین پخش آن به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم تفاوتی وجود دارد؟
پاسخ: نگاه‌کردن به تصویر زن نامحرم، حکم نگاه‌کردن به خود زن نامحرم را ندارد، بنابراین اگر نگاه از روى لذّت نبوده و خوف افتادن به گناه نباشد و تصویر هم متعلّق به زن مسلمانى که بیننده آن را مىشناسد نباشد، اشکال ندارد و بنابر احتیاط واجب نباید به تصویر زن نامحرم که به‌طور مستقیم از تلویزیون پخش مىشود، نگاه کرد ولى در پخش غیرمستقیم تلویزیونى، اگر ریبه و خوف افتادن به گناه نباشد، نگاه‌کردن اشکال ندارد.[20]
پرسش 2: آیا دیدن تصاویر زنان برهنه و نیمه برهنه در فیلم‌های سینمایی و غیرآن، درصورتیکه آنان را نشناسیم، جایز است؟
پاسخ: نگاه‌کردن به فیلم‌ها و تصاویر، حکم نگاه‌کردن به اجنبى را ندارد و درصورتیکه از روى شهوت و ریبه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتب نشود، شرعاً اشکال ندارد؛ ولى باتوجه‌به اینکه دیدن تصویر برهنهاى که شهوت برانگیز است، غالباً از روى شهوت بوده و به همین دلیل مقدمه ارتکاب گناه مىباشد، بنابراین، دیدن آن‌ها حرام است.[21]
آیتالله سیستانی:
اگر اورا می‌شناسد -به احتیاط واجب- جایز نیست و احتیاط آن است که به غیر از صورت و دو دست از آن عکس نگاه نشود و اما صورت و دو دست بدون ریبه و لذت جنسی، جایز می‌باشد.[22]
آیتالله مکارم:
پرسش: برخی از سایت‌ها در اینترنت عکس یک سری از بازیگرهای زن ایرانی که بی‌حجاب هستند را می‌گذارند؛ آیا دیدن آن‌ها اشکال دارد؟
پاسخ: درصورتیکه آن‌ها را بشناسید، اشکال دارد. همچنین درصورتیکه نگاه به آن‌ها به قصد لذت باشد یا مفسده‌‌ای بر آن مترتب گردد. [23]
پرسش: نگاه‌کردن به فیلم‌های ایرانی که بازیگران زن در فیلم بدحجاب هستند چه حکمی دارد؟
پاسخ: درصورتیکه هنرپیشۀ زن را نشناسید و منشأ فسادی نشود، اشکالی ندارد [24].
دیدن عکس و فیلم نامحرمان بیبندوبار
پرسش: نگاه به عکس و فیلم برخى از فامیل ها و آشنایان که از نظر حجاب بى بند‌و‌‌بار و بى باک هستند، چه حکمى دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: نگاه به عکس و فیلم آنان بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.
آیتالله سیستانی:
نگاه‌کردن به بدن زن‌های بی‌باک که اگر کسی آن‌ها را امر به حجاب نماید، اعتنا نمی‌کنند، اشکال ندارد؛ مشروط به آنکه بدون شهوت و ترس از افتادن در حرام باشد، و همچنین فرقی نیست میان دست وصورت و دیگر جاهای بدن که معمولا آن‌ها نمی‌پوشانند.[25]
حکم نگاه به تصویر زنان بی‌حجاب زمان طاغوت
آیتالله مکارم:
پرسش: در کتاب و یا فیلم، دیدن تصویر زنان بیبندوبار طاغوت که معروف هم هستند و اکنون نیز زنده‌اند، درصورتیکه حجاب ندارند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر ایجاد مفسده نکند و بدون قصد لذت نگاه کند، اشکال ندارد. [26]
نگاه از آینه
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا نگاه به موهاى زن نامحرم، از داخل آینه جایز است؟
پاسخ: خیر، جایز نیست.
آیتالله سیستانی:
نگاه‌کردن به عورت مسلمان بالغ حرام است؛ اگر‌چه از پشت شیشه یا در آینه یا آب صاف و مانند این‌ها باشد.[27]
آیتالله مکارم:
نگاه‌کردن به عورت دیگران حرام است؛ هرچند در آینه یا آب صاف و مانند آن باشد.[28]
نگاه به برجستگی‌های بدن زنان
پرسش: آیا نگاه به برجستگى هاى بدن زن نامحرم (مانند سینه و پشت) از روى لباس و مانتو جایز است؟
مقام معظم رهبری، آیتالله سیستانی، آیتالله مکارم:
پاسخ: اگر با قصد لذت باشد و یا بترسد که به گناه بیفتد، نگاه به این مواضع جایز نیست.[29]
حکم نگاه به ناخن مصنوعی
آیتالله مکارم:
پرسش: نگاه‌کردن به ناخن مصنوعی که توسط زن کاشته است، چه حکمی دارد؟
پاسخ: چنانچه مفسدۀ خاصی نداشته باشد، اشکالی ندارد. [30]
نگاه، به چشم خواهرى
پرسش: نگاه به زنان نامحرم به ویژه فامیل و آشنا بدون قصد لذت و تنها از روى علاقه و محبت (مثلاَ به چشم خواهرى)، چه حکمى دارد؟
آیتالله سیستانی:
پاسخ: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، نگاه به صورت و دست آنان تا مچ جایز است؛ ولى نگاه به جاهاى دیگر (هر چند بدون قصد لذت)، حرام است.[31]
آیتالله مکارم:
پاسخ: نگاه‌کردن به بدن نامحرم خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن، حرام است؛ ولی نگاه به‌صورت و دستها تا مچ، اگر به قصد لذت نباشد و مایۀ فساد و گناه نگردد، اشکالی ندارد.[32]
نگاه کردن برای ازدواج
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا در جلسۀ خواستگاری برای اطلاع و آگاهی پسر از خصوصیات ظاهری دختر، جایز است به دختر بدون چادر و روسری نگاه کند؟
پاسخ: اگر برای ازدواج با آن دختر مانعی نیست و پسر در صورت پسندیدن، قصد دارد با او ازدواج کند و احتمال می‌دهد با نگاه، آگاهی بیشتری به دختر پیدا می‌کند و با قصد لذت، نگاه نکند، هرچند سبب نگاه‌کردن قهراً لذتی حاصل خواهد شد، اشکال ندارد؛ البته اگر یک نگاه کافی باشد، تکرار جایز نیست.
آیتالله سیستانی:
پرسش: خواستگار می‌تواند به مو و دست دختر هنگام خواستگاری نگاه کند و چند بار این کار را می‌تواند انجام دهد؟ و آیا برای دختر جایز است که در جلسۀ خواستگاری آرایش خیلی کم کند؟
پاسخ: کسی که از خانمی خواستگاری می‌کند می‌تواند یک‌بار به‌صورت و موها و گردن و دست و پای او نگاه کند به شرط این که به قصد لذت بردن نباشد و خوف وقوع در حرام هم نباشد و همچنین شرط است که اورا قبلا ندیده باشد و احتمال بدهد که او را بپسندد و به احتیاط واجب شرط است که قصد ازدواج با شخص او را داشته باشد نه این که در صدد تفحص و یافتن زن مناسب باشد.[33]
آیتالله مکارم:
نگاه‌کردن مرد به زنى که مىخواهد با او ازدواج کند به منظور آگاه شدن از حسن و عیب او جایز است؛ حتّى اگر با یک بار نگاه‌کردن این منظور حاصل نشود مىتواند چند بار در چند مجلس نگاهکند.[34]
حکم نگاه کردن به بدن و عورت اطفال
آیتالله مکارم:
پرسش: نگاه‌کردن به بدن و عورت پسر یا دختر نابالغ مخصوصاً جهت تطهیر و شست‌و‌شو چه حکمی دارد؟
پاسخ: نگاه‌کردن به قسمت‌هایى از بدن بچه‌هاى غیر‌بالغ که معمولاً پوشانیده نمى‌شود اگر به قصد لذت نباشد و ترسِ از افتادن در گناه نباشد، اشکالی ندارد؛ ولى بنابر احتیاط واجب باید به جاهایى مثل ران و شکم که معمولاً مىپوشانند، نگاه نکند و نگاه به عورت بچۀ غیر‌ممیّز اشکالى ندارد؛ مادران یا پدران در موارد ضرورت مى‌توانند آن را جهت شست‌و‌شو یا غیرآن لمس کنند.[35]
حکم نگاه کردن به چهرۀ زیبای همجنس
آیتالله مکارم:
پرسش: نگاه به صورت زیبای همجنس و لذت از آن چه‌صورتی دارد؟
پاسخ: هر‌گاه لذت جنسی باشد جایز نیست؛ اما اگر مشکوک است مانعی ندارد و در‌هر‌حال بهتر است احتیاط کنند تا در دام شیطان نیفتند.[36]
تماشای فیلم‌های مُجاز
مقام معظم رهبری:
پرسش: نگاه به فیلم هاى مجاز داخلى و خارجى -که از سوى وزارت ارشاد اجازه داده شده است- چه حکمى دارد؟
پاسخ: اصل مشاهدۀ این فیلم‌ها اگر به قصد لذت و ریبه نباشد و موجب وقوع مفسده هم نگردد، فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی فیلم‌سازان باید از تهیه و تولید فیلم‌هایی که با تعالیم ارزشمند اسلامی منافات دارد، خودداری کنند.
پرسش: نگاه به فیلم هاى مجاز داخلى و خارجى ـکه از سوى وزارت ارشاد اجازه داده شده است‌ـ چه حکمى دارد؟
آیتالله سیستانی:
پاسخ: [اگر در حد ابتذال نبوده] و بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفاسد و انحرافات اخلاقى نشود، اشکال ندارد (خواه فیلم داخلى باشد یا خارجى).[37]
آیتالله مکارم:
پاسخ: هر‌گاه موجب مفاسد خاص و انحرافات اخلاقى نشود، اشکال ندارد.[38]
نگاه و فکر شهوت‌انگیز
مقام معظم رهبری:
هر‌گونه نگاه به غیرهمسر، چه از طریق تصویر(پخش زنده یا غیرزنده، عکس و...) یا مشاهدۀ حضوری، اگر همراه لذت جنسی و شهوت باشد، حرام است؛ و حتی فکرکردنی که دربارۀ این افراد باشد و همراه لذت جنسی باشد، حرام است.[39]
دیدن فیلم و عکس مستهجن
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا اگر کسی عمداً و با قصد تصاویر مستهجن و شهوت‌انگیز ببیند و منی از او خارج بشود، غیر از نظر حرام، مرتکب معصیت «استمنا» هم شده یا فقط همان گناه نظر را برایش می‌نویسند؟
پاسخ: در فرض سوالاستمنا محسوب شده و جایز نیست؛ در‌هر‌صورت دیدن عکس‌های مستهجن و حاوی منکرات، موجب تقویت هواهای شیطانی نفس، تضعیف اراده و ایمان و زمینه‌ساز ترتب مفاسد و گناهان بوده و به‌هیچ‌وجه جایز نیست.[40]
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا نگاه به فیلم مستهجن حرام است؟
پاسخ: آری؛ نگاه به فیلم‌های مبتذل و مفسده‌دار حرام است. این کار نوعی اشاعۀ فحشاست که در قرآن از آن نهی شده است.[41]
تماشای فیلم مبتذل بدون تحریک
پرسش: نگاه به فیلم هاى مبتذل که بیشتر زنان غیرمسلمان در آن بازى مى کنندـ درصورتى‌که موجب تحریک انسان نشود، چه حکمى دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: باتوجه‌به اینکه دیدن این‌گونه فیلم ها، شهوت‌برانگیز و مقدمۀ ارتکاب گناه است، نگاه به آن‌ها حرام است.[42]
آیتالله سیستانی:
پاسخ: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه نیز باشد، بنابر احتیاط واجب نگاه به زنان جایز نیست.[43]
دیدن عکس‌های مبتذل اینترنتى
پرسش: در‌حین کار با شبکۀ اینترنت گاهى در کنار برخى از مقالات، عکس هاى مبتذل دیده مى شود که ناگزیر از دیدن آن‌ها هستیم؛ راهنمایى شما چیست؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: اگر به طور اتفاقى چشمتان به آن بیفتد، اشکال ندارد؛ ولى نگاه به آن با قصد لذت حرام است.[44]
آیتالله سیستانی:
پاسخ: اگر به طور اتفاقى چشمتان به آن بیفتد، اشکال ندارد؛ ولى نگاه به آن با قصد لذت حرام است و بنابر احتیاط واجب، بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه، جایز نیست.[45]
آیتالله مکارم:
پاسخ: اگر به‌طور اتفاقى چشمتان به آن بیفتد، اشکال ندارد؛ ولى نگاه عمدى به آن، هرچند بدون قصد لذت، جایز نیست.[46]
حکم نگاه کردن به رقص
مقام معظم رهبری:
پرسش: مشاهدۀ رقص دسته‌جمعی مردان چه حکمی دارد؟ مشاهدۀ رقص دختران خردسال از تلویزیون و غیرآن چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر نگاه‌کردن به آن موجب تهریک شهوت شود و یا باعث تأیید فرد گناه‌کار و تجرّی او و ترتب فساد شود، جایز نیست.[47]
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا نگاه‌کردن به رقص جایز است؟
پاسخ: نگاه‌کردن به رقص، حکم خود آن[48] را دارد.[49]
حکم نگاه به اساتید در حین تدریس
آیتالله مکارم:
پرسش: در کلاس‌هاى دانشگاه، اساتید مرد و زن تدریس مى‌کنند. نگاه‌کردن دانشجویان مرد به استاد زن و بالعکس چه حکمى دارد؟
پاسخ: درصورتیکه نگاه هوس‌آلود نباشد در مورد وجه[50] و کفین،[51] اشکالى ندارد.[52]
تماشای ورزش‌های خطرناک؛ مثل کُشتی کج
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا نگاه‌کردن به کشتی‌کج حرام است؟
پاسخ: حضور در جلساتی که ورزش‌های خطرناک انجام می‌شود، جایز نیست و دیدن فیلم آن هم بنابر احتیاط واجب جایز نمی‌باشد.[53]
خواندن کتاب و داستان‌های شهوت‌انگیز
مقام معظم رهبری:
خواندن کتاب‌ها و اشعار مبتذل که باعث تحریک شهوت می‌شوند، حرام است.[54]
خوف و احتمال به گناه افتادن
مقام معظم رهبری:
در جایی که لذت جنسی وجود ندارد؛ اما خوف یا احتمال زیادی وجود دارد که انسان به گناه بیافتد (مثلاَ در لحظۀ بعد، نگاه او تبدیل به نگاه همراه لذت جنسی شود یا منجر به سایر گناهان شود)، این نیز همان حکم لذت جنسی را دارد و حرام است.[55]
احکام فرعی آن
منظور از ریبه و تلذّذ در نگاه
مقام معظم رهبری:
پرسش: منظور از «ریبه» در مثل نگاه یا بوسیدن نوجوان و امثال آن دقیقاً چه می‌باشد؟
پاسخ: مقصود از ریبه در مورد پرسش ، خوف افتادن در فساد و گناه است. [56]
آیتالله مکارم:
پرسش: منظور از ریبه و تلذذ چیست؟ آیا برای معنای آن روایت خاصی وجود دارد؟ اگر فردی که متأهل است و مسلماً با دیدن مناظر اندام و یا مدل لباس زنان قرار نیست دنبال زنا برود آیا نگاه او حلال می‌شود؟
پاسخ: اولاً منظور از ریبه ترس از افتادن در حرام است و منظور از لذّت همان لذّت جنسى است. ثانیاً ریبه مربوط به ترس وقوع در گناه است؛ خواه لذت ببرد یا نبرد. ثالثاً تلذذ و لذت بردن عنوان مستقلی دارد و افراد باید مراقب باشند و در این‌گونه موارد شیطان انسان را فریب می‌دهد.[57]
پذیرش خانم‌های بدحجاب در مطب
آیتالله مکارم:
پرسش: نگاه به صورت آن‌ها در هنگام معاینه چه صورتى دارد؟
پاسخ: پذیرش و معاینۀ آن‌ها اشکالى ندارد؛ ولى امر‌به‌معروف و نهى‌از‌منکر را نباید فراموش کرد.[58]
استثنائات آن
نگاه به بدن نامحرم و نگاه به عورت، در زمان ضرورت
مقام معظم رهبری:
اگر انسان ناچار شود به عورت دیگرى یا بدن نامحرم نگاه کند یا دست بزند، نظیر طبیب و پرستار و ...، چنانچه به مقدار ضرورت باشد، اشکال ندارد.
آیتالله مکارم:
نگاه‌کردن پزشک به نامحرم براى معالجه درصورتیکه ضرورت داشته باشد، جایز است.[59]
پرسش: آیا زنان مى‌توانند بدون قصد لذت به‌منظور آمپول‌زدن یا دیگر کارهاى پزشکى به بدن مرد نامحرم نگاه کنند؟
پاسخ: در صورت ضرورت و نبودن همجنس، جایز است؛ هرچند ضرورت مربوط به فراگیرى علوم واجب و لازم باشد.[60]
[1]. النور، 31-30.
[2]. الکافی (دار‌الکتب الإسلامیة، 1407ه. ق)، ج5، ص338.
[3]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 2451.
[4]. رسالۀ توضیح‌المسائل مراجع، مسئلۀ 2433.
[5]. منهاج الصالحین، کتاب النکاح، مسئلۀ 23.
[6]. رسالۀ توضیح المسائل مراجع،ج 2، مسئلۀ 2433.
[7]. استفتاء از پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[8]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[9]. رسالۀ توضیح‌المسائل مراجع، مسئلۀ 2452.
[10]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 76.
[11]. پایگاه اطلاعرسانی آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[12]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[13]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 76.
[14]. منهاج الصالحین، کتاب النکاح، مسئلۀ 12.
[15] . پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[16]. مقصود از ریبه در مورد سؤال، خوف افتادن در فساد و گناه است «استفتاء از پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری».
[17]. رسالۀ أجوبة‌الاستفتائات، سوال1190.
[18]. فقه برای غرب‌نشینان، مسئلۀ 531.
[19]. استفتا از پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی.
[20]. رسالۀ أجوبة‌الاستفتائات، سوال1183.
[21]. همان، سوال1188.
[22]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[23]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات.
[24]. همان.
[25]. رسالۀ توضیح‌المسائل مراجع، مسئلۀ 2452.
[26]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[27]. رسالۀ توضیح‌المسائل مراجع، مسئلۀ 2436.
[28] . همان، مسئلۀ 2436.
[29]. رسالۀ دانشجوئی، پرسش 341.
[30]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[31]. رسالۀ دانشجویی، پرسش 343.
[32]. استفتا از پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی.
[33]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[34] . رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 2091.
[35]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[36]. همان.
[37]. رسالۀ دانشجویی، پرسش 349.
[38]. استفتائات جدید،ج 1، سوال772.
[39] . رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 76.
[40]. استفتاء از پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[41]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، قرآن.
[42]. رسالۀ اجوبة‌الاستفتائات، سوال1188.
[43]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله سیستانی.
[44]. رسالۀ اجوبة‌الاستفتائات، سوال1188.
[45]. رسالۀ دانشجویی، پرسش 353.
[46] . استفتائات جدید،ج 2، سوال1033.
[47]. رسالۀ أجوبة‌الاستفتائات، سوال1170.
[48]. «رقص، منشأ فساد است و اشکال دارد، خواه رقص زن براى زن یا مرد براى مرد و یا زنان براى مردان باشد؛ ولى رقص زن براى همسرش اشکال ندارد.» (احکام بانوان، سوال744).
[49]. استفتائات جدید،ج 1، سوال536.
[50]. گردی صورت.
[51]. دو‌دست از مچ تا نوک انگشتان.
[52]. استفتائات جدید،ج 1، سوال787.
[53]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[54]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 76.
[55]. همان.
[56]. استفتا از پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[57]. پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام نگاه‌کردن.
[58]. احکام پزشکی، سوال62.
[59]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 2089.
[60]. پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، نگاه‌کردن.