«گناهان متفرقۀ مربوط به پا و قدم»، در ثقلین
الف. در قرآن
<وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فِی الْکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى یَخُوضُوا فی حَدیثٍ غَیْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقینَ وَ الْکافِرینَ فی جَهَنَّمَ جَمیعاً>[1]
«البته خدا [ای ن فرمان را] در قرآن بر شما نازل کرده است که: چون بشنوی د گروهى آی ات خدا را مورد انکار و استهزا قرار مىدهند، با آنان ننشینید تا در سخنى دی گر درآیند، [اگر بنشینید] شما هم [در به دوش‌کشیدن بار گناه انکار و استهزا] مانند آنان خواهید بود؛ یقیناً خدا همۀ منافقان و کافران را در دوزخ گرد خواهد آورد.»
ب. در روایات
مُحَمَّدِبْنِ‌سُلَیْمَانَ عَنْ بَعْضِ الصَّالِحِینَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه}: «مَلْعُونٌ مَنْ جَلَسَ طَائِعاً عَلَى مَائِدَةٍ یُشْرَبُ عَلَیْهَا الْخَمْرُ».[2]
«پیامبر خدا{صلوات الله علیه} فرمود: مورد لعن است هر‌کس که ازروی میل بر سفره‌‌ای که در آن شراب نوشیده می‌شود، بنشیند.»
2. عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ‌صَالِحٍ عَنْ‌أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ{علیه السلام}قَالَ: «لَا یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَجْلِسَ مَجْلِساً یُعْصَى اللَّهُ فِیهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى تَغْیِیرِهِ».[3]
«عبدالله‌بن‌صالح از امام صادق{علیه السلام} نقل می‌کند که حضرت{علیه السلام} می‌فرماید: سزاوار نیست برای انسان با‌ایمان که در مجلسی بنشیند که خداوند در آن عصیان می‌شود و او قادر بر تغییرش نمی‌باشد.»
معنای آن
توضیحی پیرامون این موضوع:
در این قسمت، احکام گناهانی مطرح می‌شود که در بین اعضا و جوارح انسان مربوط به «پا و قدم»می‌شود و در عین حال تحت عنوان خاصی -مثل «تعرب بعد از هجرت» یا «تعاون بر اثم» یا ایذاء و امثال آن نمی‌آید . لذا لازم است مواردی که در شرع مقدس گناه و حرام تلقی شده ولی تحت عناوینی مثل عناوین مذکور قرار نمی‌گیرد، مطرح شده و احکام آن بیان گردد. مواردی که به طور کلی در بخش ذیل(اقسام و مصادیق) دسته‌بندی شده است:
اقسام و مصادیق آن‌ها
الف- رفتن و شرکت کردن در محیط‌های فساد‌انگیز و مجالس حرام
حضور در مجلس عروسی با لهو و لعب
مقام معظم رهبری:
پرسش: حضور در مجالس عروسی چه حکمی دارد؟ آیا بر حضور در مجلس عروسی که خالی از رقص نیست، عنوان «الداخلُ فی عَملِ قومٍ فَهُو مِنهم» صدق می‌کند و لذا ترک آن مجلس واجب است یا اینکه حضور در آن مجلس بدون شرکت در رقص و مراسم دیگر، اشکال ندارد؟
پاسخ: اگر مجلس به‌گونه‌ای نباشد که عنوان مجلس لهو و حرام و معصیت بر آن صدق کند و حضور در آن مفسده‌ای نداشته باشد، حضور و نشستن در آن درصورتی‌که عرفاً تأیید عملی که جایز نیست، محسوب نشود، اشکال ندارد.[4]
آیت‌الله مکارم:
پرسش: حکم شرکت در عروسی‌هایی که کارهای حرام در آن صورت می‌گیرد، چیست؟
پاسخ: شرکت در مجلس گناه حرام است؛ ولى چنانچه ضرورت داشته باشد، مى‌توانید به مقدار ضرورت شرکت کنید یا در قسمت‌هایى بنشینید که گناهى صورت نمى‌گیرد و مجلس گناه صدق نمى‌کند.[5]
رفت‌وآمد با خویشاوندان بی‌حجاب و اهل گناه
مقام معظم رهبری:
پرسش: خانوادۀ همسر بنده به موازین حجاب پایبند نیستند، در مهمانی‌ها خانم‌ها لباس‌های بدن‌نما پوشیده و دائما روسری از سرشان می‌افتد و نامحرم‌ها با هم دست می‌دهند. در مراسم عروسی هم به‌صورت مختلط و بدون حجاب می‌رقصند. تکلیف من و همسرم در رفت و آمد با این اقوام و حضور در این مجالس باتوجهبه اینکه چشم ما هم به نامحرمان بدون حجاب می‌افتد و دائما گناه صورت می‌گیرد، چیست؟ آیا قطع رحم جایز است؟
پاسخ: اگر حضور در مجالس مذکور، موجب ارتکاب گناه و یا تأیید آن باشد یا نهىازمنکر متوقف بر خروج از آن مجلس یا شرکت‌نکردن در آن باشد، باید آن مجالس را ترک کرده و یا شرکت ننمایید؛ همچنین توجه داشته باشید، خانوادۀ همسر از ارحام شما محسوب نمی‌شود و درمورد ارحام همسر نیز، صلۀ‌رحم متوقف بر مراوده و رفت‌وآمد نیست و با احوال‌پرسی و پیغام‌فرستادن از طریق تلفن یا نامه هم محقق مى‌شود.[6]
حکم رفتن به سینما، با وجود گناه
آیت‌الله سیستانی:
پرسش 1: آیا رفتن به سینما به طور مطلق جایز است؟
پاسخ: اگر فیلم گمراه‌کننده و تحریک‌کنندۀ شهوت نباشد و نگاه هم از روی شهوت نباشد و محیط هم فاسد نباشد، جایز است.[7]
پرسش 2: آیا رفتن به سینما باتوجهبه وجود صحنه‌ها یا صداهای غیرشرعی، جایز است؟
پاسخ: نگاه‌کردن به فیلم‌های فاسد و عریان با شهوت حرام است و همچنین نگاه بدون شهوت و همچنین شنیدن موسیقی مناسب مجالس لهو و لعب و خوش‌گذرانی است، حرام است و همچنین شنیدن غنا.[8]
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا رفتن به سینما باتوجهبه وجود صحنه‌ها یا صداهای غیرشرعی، جایز است؟
پاسخ: چنانچه فیلم محتوای فاسدی داشته باشد و یا تصاویر فیلم برهنه و یا نیمه‌برهنه باشد رفتن به سینما جایز نیست.[9]
شرکت در مجالسی که گاهی کلام نامناسب گفته می‌شود
مقام معظم رهبری:
پرسش: شرکت در مجالس و محافلی که انسان در آن‌ها گاهی مبتلا به شنیدن کلام غیرمناسبی از قبیل افترا بر مقامات دینی یا مسئولین جمهوری اسلامی یا مؤمنین دیگر می‌شود، چه حکمی دارد؟
پاسخ: مجرّد حضور در آن مجالس تا زمانی که مستلزم ابتلا به عمل حرام؛ مانند گوش‌دادن به غیبت و همچنین موجب تأیید و ترویج منکر نباشد، فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی نهی‌از‌منکر با وجود شرایط آن واجب است.[10]
حضور در مجلس غیبت
آیت‌الله مکارم:
پرسش: اگر کسى در بین جمع غیبت بکند و مطمئن باشیم امربه‌معروف و نهىازمنکر در او تأثیر نمى‌کند، وظیفه ما چیست؟
پاسخ: در چنین جلسه‌اى شرکت نکنید.[11]
ب- خروج از منزل بدون اذن شرعی(برای زن و فرزند...)
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا زن می‌تواند بدون اجازۀ شوهر کار کند؟
پاسخ: اگر در هنگام عقد شرط به عدم اشتغال به کار زن در خارج از خانه باشد، مرد می‌تواند از کارکردن زن جلوگیری کند و در غیر این صورت گرچه نمی‌تواند از کارکردن زن جلوگیری کند؛ ولی می‌تواند از بیرون رفتن خانه جلوگیری نماید.[12]
آیت‌الله مکارم:
زنى که عقد دائم شده بنابر احتیاط واجب نباید بدون اجازۀ شوهر از خانه بیرون رود یا کارى در خارج خانه انتخاب کند (خواه اجازه لفظى باشد و یا از قرائن معلوم شود که او راضى است).[13]
خروج از خانه برای تحصیل علم، بی‌اذن شوهر
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: آیا زن می‌تواند برای کسب علم بدون اجازۀ شوهر از خانه خارج شود؟
پاسخ: برای کسب علم اجازۀ شوهر لازم نیست؛ ولی بیرون رفتن از خانه رضایت او لازم است و در منزل هم می‌شود تحصیل علم کرد.[14]
رفتن زن به مسجد بی‌اذن شوهر
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا زنان می‌توانند بدون اجازه و رضایت همسران خویش که افرادى مؤمن و متدیّن می‌باشند، در مسجد فعّالیّت کنند؛ به گونه‌اى که امورات یک مسجد را کاملا در دست بگیرند؛ در حالى که این کار موجب اختلاف خانوادگى می‌شود؟
پاسخ: بدون اجازۀ همسر جایز نیست؛ ولى رفتن به مسجد براى فرا گرفتن احکام و معارف دین جایز است.[15]
خروج از خانه بدون اجازه شوهر
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا در دوران عقد که دختر به خانه شوهر نرفته است، خروج او از خانه پدر نیاز به اجازه شوهر دارد؟
پاسخ: در فرض سؤال، نیاز به اجازۀ شوهر ندارد.
[1]. النساء، 140.
[2]. المحاسن، ج2، ص584.
[3]. الکافی،ج2، ص374.
[4]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سوال۱۴۲۶.
[5]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، عروسی.
[6]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[7]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[8]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی.
[9]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[10]. رسالۀ اجوبةالاستفتائات، سوال۱۴۳۰.
[11]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، غیبت.
[12]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[13]. احکام بانوان، مسئلۀ 625.
[14]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[15]. احکام بانوان، سوال630.