«اکل و شرب‌های متفرقۀ حرام»، در ثقلین
الف. در قرآن
<حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّیَةُ وَ النَّطیحَةُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّیْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ ... فَمَنِ اضْطُرَّ فی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ> [1]
«[خوردن مواد ناپاک که تناسبى با جسم و روح شما ندارند] بر شما حرام شده است، [مانند] گوشت مردار و خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیرخدا کشتهاند و حیوان خفه‌شده و آنچه به ضرب چوب و سنگ مرده و آنچه به سبب پرت‌شدن از بلندى جان داده و حیوانى که به ضرب شاخ حیوان دیگر از بین رفته و حیوانى که درندهاى آن را کشته و از آن خورده، مگر آنچه را که در آستانۀ مرگ، قابل تزکیه بوده و شما به دستور شرع تذکیه کرده‌اید و نیز آنچه براى بتها قربانى شده و آنچه به‌وسیلۀ تیرهاى قمار سهم‌بندى مىکنید، بر شما حرام گشته است. این [امور] فسق و نافرمانى است. ... پس هر که در حال گرسنگى شدید بىآنکه مایل به گناه باشد، ناچار شود، [مىتواند به اندازۀ ضرورت از آن‌ها بهره گیرد]؛ یقیناً خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.»
اقسام و مصادیق آن‌ها
حکم خوردن چیزهای خبیث
آیت‌الله مکارم:
خوردن اشیای خبیث و پلید که طبع انسان از آن تنفر دارد (مانند فضله حیوانات و آب بینى و امثال آن) حرام است، هرچند پاک باشد.[2]
خوردن خاک و گِل حرام است؛ ولى خوردن کمى از تربت پاک حضرت سیّدالشّهداء، امام حسین{علیه السلام} (کمتر از یک نخود)، به قصد شفا اشکال ندارد.[3]
لکۀ خون درون تخم‌مرغ
مقام معظم رهبری:
پرسش: لکۀ خونی که گاهی در تخم‌مرغ یافت میشود، چه حکمی دارد؟
پاسخ: محکوم به طهارت است، ولى خوردن آن حرام است.[4]
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: آیا خون موجود در زرده و یا سفیده تخم‌مرغ، آن را نجس می‌کند؟ خوردن آن چطور است و راه حل کدام است؟
پاسخ: خون موجود در درون تخم‌مرغ، پاک است و اما خوردن آن حرام می‌باشد؛ پس می‌توان خون را جدا کرد و از بقیۀ تخم‌مرغ استفاده نمود؛ مگر آنکه به اندازه‌ای کم باشد که در کل مستهلک شده که در این صورت تمام تخم‌مرغ پاک و حلال است.[5]
آیت‌الله مکارم:
کافی است خون موجود در تخم‌مرغ را بردارند و دور بریزند و بقیه پاک و حلال است؛ امّا اگر عمداً به هم بزنند تا مستهلک شود، خوردن آن اشکال دارد.[6]
قسمت‌های سوختۀ غذا
پرسش: خوردن قسمت‌های سوختۀ غذا، مانند قسمت سوختۀ نان و امثال آن چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: فی‌نفسه حرام نیست؛ مگر اینکه ضرر قابل توجهی داشته باشد.[7]
آیت‌الله سیستانی:
پاسخ: اگر مقدار آن کم باشد، اشکال ندارد.[8]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: باتوجه‌به زیان‌هایی که دارد، خالی از اشکال نیست.[9]
خوردن غذای داخل دهان و مخلوط با خون
آیت‌الله مکارم:
هرگاه غذا در دهان یا لاى دندان‌ها باقى مانده باشد و داخل دهان خون بیاید، چنانچه نداند که خون به غذا سرایت کرده، خوردن آن غذا اشکالی ندارد؛ ولی اگر می‌داند که خون به آن رسیده، نجس نیست؛ ولی خوردن آن غذا حرام است، مگر اینکه خون در آن غذا مستهلک شود.[10]
استفاده از غذای کسانی که خمس نمی‌دهند
مقام معظم رهبری:
پرسش 1: آیا مطلقاً می‌توان با پولی که خمسش داده نشده، غذا خورد؟ اگر کسی که صاحب آن است انسان را به ناهار و شام و... دعوت کند، چطور؟
پاسخ: در فرض سوال اشکالی ندارد، و لکن با مهیا بودن شرایط، وظیفه‌تان امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر است.[11]
پرسش 2: امروزه بسیارند کسانی که خمس نمی‌دهند، وقتی ایشان ما را برای صرف نهار یا شام دعوت می‌کنند، آیا باید قطع صلۀرحم کنیم؟
آیت‌الله سیستانی:
پاسخ: رفتن به منزل افرادی که خمس نمی‌دهند و استفاده از خوراک آن‌ها مانعی ندارد و وظیفۀ شما نسبت به ایشان امر‌به‌معروف است؛ البته اگر شرایط آن محقق باشد.[12]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: اگر یقین ندارید از پول غیرمخمس تهیه شده، تصرف در آن مانعی ندارد و اگر یقین دارید، ما به شما اجازه می‌دهیم تصرف کنید و معادل خمس آن را که تصرف کرده‌اید، به سادات نیازمندی بپردازید و اگر تمکن ندارید، بر ذمۀ بگیرید و هر موقع که توانستید بپردازید.
[1]. المائدة، 3.
[2]. همان، مسئلۀ 2260.
[3]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 2261.
[4]. همان، درس 7.
[5]. همان.
[6]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 104.
[7]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[8]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی.
[9]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، مستحبات و مکروهات خوردن و آشامیدن.
[10]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 236.
[11]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
[12]. همان.