«توبه»، واجب فوری
مقام معظم رهبری:
پرسش: آیا این جمله درست است که: «توبه از گناه، واجب فورى است»؟
پاسخ: شرعاً واجب فوری است.[1]
آیت‌الله سیستانی:
پاسخ: بله؛ درست است.[2]
شکستن توبه
پرسش: اگر توبه شکسته شود، چه مجازاتی دارد؟
آیت‌الله سیستانی:
پاسخ: مجددا باید توبه کند.[3]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: اگر بشکند، کفارۀ خاصی ندارد؛ ولی باید بلافاصله برگردد. [4]
معنا و مراحل توبه
مقام معظم رهبری:
معناى توبه این است که با پشیمانى از گناهى که کرده تصمیم بگیرد تکرار نکند و اگر حق‌الناس است از عهده برآید و اگر حق‌الله است و قضا دارد، قضا نماید.
آیت‌الله مکارم:
پرسش: شرایط توبه و مراحل آن را بیان فرمایید؟
پاسخ: توبه دارای چند شرط است: اول پشیمانی از گذشته، دوم تصمیم بر ترک در آینده، سوم ادای حقوق -اگر حقی از بین رفته- و چهارم جبران گناه با اعمال صالح. [5]
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: توبه به چه چیز محقق می‌شود؟
پاسخ: حقیقت توبه، پشیمانی از انجام گناه است و لذا گفته شده: پشیمانی همان توبه است و پشیمانی حقیقی همیشه همراه با تصمیم بر ترک گناه و عدم بازگشت به آن است و پشیمان واقعی باید گناهان گذشته را تدارک نماید و اگر گناه او حق‌الله باشد، باید از درگاه خداوند طلب بخشش کند و قضا یا کفارۀ آن را انجام دهد؛ توبه فقط با گفتن »استغفر‌الله» محقق نمی‌شود؛ بلکه پشیمانی و تصمیم به ترک ابدی گناه و تدارک آن درحد توان لازم است و نباید گناهکار از رحمت خداوند ناامید شود که خداوند کریم و مهربان و بخشنده است و توبه‌کاران را دوست دارد.
نسبت به حقوق مالى نیز باید حلالیت بخواهد یا دین خود را ادا کند و نسبت به غیبت و مانند آن، اگر مفسده‌اى نباشد، چنانچه حلالیت خواستن تدارک هتک انجام گرفته حساب شود، احتیاط آن است که حلالیت بخواهد.[6]