(بی‌حجابی، بد‌پوششی، لباس شهرت و ...)
«محرّمات پوشش و حجاب»، در ثقلین
الف. در قرآن
<وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلىَ جُیُوبهِنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیرْ أُوْلىِ الْارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلىَ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَ لَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخُْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمُ تُفْلِحُون>[1]
«و به زنان با‌ایمان بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است، فرو‌بندند و شرمگاه خود را حفظ کنند و زینت خود را، مگر مقدارى که [طبیعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت] پیداست، آشکار نکنند، و مقنعههاى خود را به روى گریبانهایشان بیندازند، و زینت خود را آشکار نکنند؛ مگر براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنانشان یا بردگان زر‌خریدشان یا خدمتکارانشان از مردانى که ساده‌لوح و کمعقلاند و نیاز شهوانى حس نمىکنند، یا کودکانى که [به سنّ تمیز‌دادن خوب و بد نسبت به امیال جنسى] نرسیدهاند. و زنان نباید پاهایشان را به زمین بزنند تا آنچه از زینتهایشان پنهان مىدارند [به وسیلۀ نامحرمان] شناخته شود. و اى مؤمنان! همگى به سوى خدا بازگردید تا رستگار شوید.»
ب. در روایات
«عَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ‌بْنِ‌کَثِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ{علیه السلام}قَالَ: قَالَ اَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ{علیه السلام}فِی رِسَالَتِهِ إِلَى الْحَسَنِ{علیه السلام}: ...وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَاهُنَّ فَإِنَ شِدَّةَ الْحِجَابِ خَیْرٌ لَکَ وَ لَهُنَّ مِنَ الِارْتِیَابِ وَ لَیْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ دُخُولِ مَنْ لَا تَثِقُ بِهِ عَلَیْهِنَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ مِنَ الرِّجَالِ فَافْعَلْ. ...».[2]
«امام علی{علیه السلام}در نامه‌اش به امام حسن{علیه السلام} فرمود:... و با پوششى که بر آنان قرار مىدهى، دیدۀ آنان را از دیدن مردمان باز دار؛ زیرا سختى حجاب آنان را پاکتر نگاه مىدارد، و بیرون رفتن زنان از خانه بدتر از این نیست که افراد غیر مطمئن را بر آنان در‌آورى و اگر بتوانى چنان کن که غیر تو را نشناسند ... .»
اقسام و مصادیق «محرمات پوشش و حجاب» و احکام فرعی آن‌ها
1. بد‌حجابی و بی‌حجابی
تذکر: محدوده و مقدار واجب پوشش وحجاب برای زن و مرد در ذیل می‌آید که طبعاً اگر کسی آن را رعایت نکند، مرتکب حرام شده است.
مقدار واجب پوشش برای بانوان
آیتالله سیستانی:
پرسش: حجاب زن و گردی صورتش تا چه حد باید باشد؟ اگر ابروها برداشته شده باشد، حکم چیست؟
پاسخ: حجاب کافی آن است که موها و بدن را پوشانده و خود زینت شمرده نشود و برجستگی‌های زن را نمایان نسازد و صورت و دست‌ها تا مچ لازم نیست پوشانده شود و همچنین ابروی برداشته شده لازم نیست پوشانده شود؛ ولی باید که با آرایش زینت نشده باشد.[3]
آیتالله مکارم:
در مورد حجاب واجب، کافى است که زن بدن خود را، جز صورت و دست‌ها تا مچ، به هر وسیله‌اى که مى‌تواند بپوشاند و لباس خاصّى شرط نیست؛ ولى پوشیدن لباس‌هاى تنگ و چسبان و همچنین لباس‌هاى زینتى اشکال دارد.[4]
واجب است زن، بدن و موى خود را از نامحرم بپوشاند.[5]
پوشش زیر چانه و دو گوش و ...
آیتالله سیستانی:
پرسش: عده‌ای از زنان با حجاب مسلمان، عادت کرده‌اند که چانه و قسمتی از زیر چانه را باز می‌گذارند؛ امّا گردن را می‌پوشانند. آیا چنین کاری جایز است؟ و چه اندازه‌ای از صورت را می‌توان باز گذاشت و آیا گوش‌ها را هم می‌توان بیرون گذاشت؟
پاسخ: صورت، شامل دو‌گوش نمی‌شود؛ پس پوشاندن آن‌ها واجب است؛ امّا چانه و مقدار اندکی از زیر چانه، در حکم صورت می‌باشد.[6]
پوشاندن صورت زیبا
پرسش: زنى که مى داند به جهت چهره زیبایى که دارد، مردان نامحرم به او نگاه مى کنند، چه وظیفه اى دارد؟ آیا پوشاندن آن واجب است؟
آیتالله سیستانی:
پاسخ: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر او واجب نیست؛ ولى مردان وظیفه دارند به او نگاه نکنند.[7]
آیتالله مکارم:
پاسخ: پوشانیدن صورت بر آنان واجب نیست. جوانان وظیفه دارند نگاه نکنند.[8]
پوشاندن آرایش صورت
پرسش: آیا باید سرمۀ چشم، اصلاح صورت و ابروهاى رنگ‌کرده را از نامحرم پوشاند؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: اگر زینت محسوب مى شود، باید آن را از نامحرم پوشاند.[9]
آیتالله سیستانی:
پاسخ: پوشاندن آن از نامحرم واجب نیست.[10]
بیرون گذاشتن قسمتی از روسری
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا بیرون گذاشتن قسمتی از روسری از زیر چادر برای زنان اشکال دارد؟
پاسخ: فی‌نفسه مانعی ندارد؛ ولی موهایش را باید بپوشاند.[11]
پوشاندن موهای مصنوعی
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا زن می‌تواند موهای مصنوعی خود را (چه پوستیک و چه چسبیده) به نامحرم نشان دهد؟
پاسخ: باید پوشانده شود.[12]
پوشش در برابر کودکان
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا بر زن لازم است خود را در مقابل بچۀ نابالغ بپوشاند؟
پاسخ: اگر خوب و بد را مى فهمد و احتمال مى دهد که نگاهش به بدن زن، موجب تحریک شهوتش شود، بنابر احتیاط واجب، باید بدن و موى خود را از او بپوشاند.[13]
آیتالله مکارم:
احتیاط مستحب آن است که از پسر نابالغ که خوب و بد را مى‌فهمد و به حدّى رسیده که مورد نظر شهوانى است، مستور دارد.[14]
وجوب حجاب، حتی در جایی که مستوجب گناه نمی‌شود
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا در جایی که نداشتن حجاب مستوجب به گناه‌انداختن کسی نمی‌شود، پوشاندن سر برای خانم‌ها واجب هست (مشروط بر اینکه بقیۀ نقاط بدن کاملا پوشیده باشد). مثلاَ در اروپا که مردم اهمیتی برای حجاب قائل نیستند، دیده‌شدن موی سر یک خانم چه مشکلی می‌تواند ایجاد کند؟
پاسخ: حجاب بر بانوان واجب است؛ هرچند که بی‌حجابی وی موجب به گناه افتادن دیگری نشود.[15]
ترک‌کردن حجاب در کشور غربی برای تحصیلات
آیتالله مکارم:
پرسش: در دانشگاه‌های برخی از کشور‌ها که تحت مدیریت لاییک‌ها است، شرط طی‌کردن مراحل تحصیل رعایت‌نکردن حجاب شرعی است. لطفاً معظم‌له بفرمایید وظیفه و تکلیف دختران مسلمان در فرض‌های زیر چیست؟
فرض اوّل: در‌صورتی‌که تحصیل علم در ایران، یا کشور‌های دیگر که شرط کشف حجاب ندارند ممکن باشد، بازهم مجاز‌‌‌ند در همان‌جا و به آن صورت به تحصیل ادامه دهند؟
فرض دوم: در‌صورتی‌که آن تخصص عمومی باشد و بانوان به‌طور‌خاص به آن نیاز نداشته باشند و با تحصیل آقایان رفع نیاز شود، آیا باز هم خانم‌ها مجاز‌اند برای تحصیل آن علم، حجاب را بردارند؟
فرض سوم: اگر با کلاه‌گیس و مانند آن، حجاب برای آن‌ها ممکن باشد، این کار لازم است؟
فرض چهارم: اگر علمی که قصد تحصیل آن را دارند ضروری نباشد، مثل رشتۀ هنر، تاریخ، ورزش و مانند آن، باز هم همین حکم جاری است؟
پاسخ: فرض اوّل: بدون شک در‌این‌صورت جایز نیست؛ چون ضرورتی وجود ندارد؛ حتی اگر در دانشگاه یا شهر دیگر آن کشور ادامه تحصیل بدون این‌شرط ممکن باشد، باید برای تحصیل به آنجا بروند تا بتوانند حجاب خویش را حفظ کنند.
فرض دوم: تنها درصورتی جایز است که برای آن‌ها واجب عینی باشد؛ در غیر‌این‌صورت جایز نیست.
فرض سوم: آری، از نظر معظم‌له لازم است.
فرض چهارم: حکم مذکور در‌این‌صورت جریان ندارد؛ زیرا ضرورتی وجود ندارد.[16]
مقدار واجب پوشش برای مردان
مقام معظم رهبری:
مقدار واجب پوشش برای آقایان پوشاندن عورتین است اما اگر در جایی قرار می‌‌گیرند که در معرض نگاه شهوت‌آلود دیگران یا بهگونهای است که طرف انگشت‌نما می‌شود، باید به مقدار لازم و متعارف بدن را بپوشاند.[17]
آیتالله مکارم:
پرسش: پوشش مورد نظر اسلام براى مردان، در رابطه با فعالیّت‌هاى حزبى واجتماعى آن‌ها چیست؟
پاسخ: مردان نیز باید لباس معقول بپوشند و بیش از آنچه در عرف متدیّنین معمول است بدن را برهنه نکنند.[18]
پوشیدن آستین کوتاه
پرسش: پوشیدن پیراهن آستین کوتاه در مقابل زن نامحرم، چه حکمى دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: پوشیدن لباس آستین کوتاه به خودی خود جایز است؛ مگر اینکه مفسده‌ای داشته باشد.[19]
آیتالله مکارم:
پاسخ: استفاده از لباس آستین کوتاه براى مردان اشکالى ندارد؛ مگر در مواردى که بدانیم مفاسد خاصى بر آن مترتّب مى‌شود.[20]
فیلم‌برداری مجالس
آیتالله مکارم:
پرسش: در حالى که مى دانیم مردان فامیل و آشنا، فیلم ما را مشاهده مى کنند؛ آیا بر ما (زنان) جایز است بدون حجاب در مقابل فیلم‌بردار ظاهر شویم؟
پاسخ: خیر؛ باید حجاب خود را رعایت کنید.[21]
کشیدن سرمه برای مردان
مقام معظم رهبری:
کشیدن سرمه برای مردان، به خودی خود، جایز است.[22]
حکم اجبار و منع خانواده در پوشش
آیتالله سیستانی:
پرسش 1: آیا شوهر یا پدر و مادر، میتوانند همسر و یا دختران خود را مجبور کنند تا دست‌ها و صورتشان را نیز به هنگام خروج از منزل بپوشانند؟
پاسخ: پدر و مادر حق ندارند و شوهر هم در مواردی که نیاز به اجازۀ او ندارد نمی‌تواند منع کند؛ ولی در غیرآن می‌تواند از بیرون‌رفتن بدون این شرط منع کند.[23]
پرسش 2: اخیراً مجموعه‌ای از استفتائات پیرامون حجاب در بعضی از سایت‌های خبری به آیتالله سیستانی نسبت داده شده است؛ از جمله اینکه، مرد حق اجبار همسر و دخترش را بر حجاب ندارد. آیا این صحت دارد؟
پاسخ: مقصود از اینکه شوهر و پدر حق اجبار بر حجاب را ندارند، این است که ـ‌بنا‌بر احتیاط لازم‌ـ آنان نمی‌توانند بدون اجازۀ حاکم شرع از إعمال قوه ـ‌مانند گوش‌مالیدن و کتک و حبس‌ـ در امر‌به‌حجاب استفاده نمایند؛ اما استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز حتی تند‌خویی اگر ملایمت مؤثر نباشد جایز بلکه با مراعات شرایط یاد شده در رسالۀ عملیه، واجب است.[24]
پرسش 3: من جوانی بیست‌و‌چهار ساله هستم و قصد دارم با دختری ازدواج نمایم که در اروپا زندگی می‌نماید و از نظر حجاب کمی سهل‌انگار است؛ مثلاً با موی برهنه رفت‌و‌آمد می‌کند. حال اگر بخواهم با این قبیل اشخاص ازدواج نمایم، آیا از نظر احکام خداوند در این دنیا و در آخرت مسئولیت و بازخواستی برای من وجود دارد؟
پاسخ: قبل از ازدواج مسئولیتی ندارید؛ ولی بعد از آن مسئول حفظ حجاب او هستید و باید او را از بیرون رفتن بدون حجاب منع کنید؛ پس باید از هم‌‌اکنون فکر کنید که آیا می‌توانید با چنین زنی این‌طور برخورد نمایید و وظیفه‌‌تان را انجام دهید.[25]
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا شوهر، یا پدر و مادر، میتوانند همسر و یا دختران خود را مجبور کنند تا دست‌ها و صورتشان را نیز به هنگام خروج از منزل بپوشانند؟
پاسخ: اجبار در این امر جایز نیست؛ ولى هر‌گاه پدر و مادر یا شوهر حساسیت خاصى داشته باشند، رعایت آن خوب است.[26]
نهی از مُد‌پوشی
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا والدین میتوانند فرزندان را از پوشش لباس‌های مد روز منع کنند؟
پاسخ: پدر و مادر میتوانند از بعضی کمک‌ها امتناع کنند؛ مگر اینکه فرزند چنین باشد و چنان نباشد و فرزند هم ناچار است برای رسیدن به مقاصد خود آن‌ها را اطاعت کند. [27]
پوشش و حضور در عروسی و...
مقام معظم رهبری:
پرسش 1: شرکت در مجالس عروسى مختلط، در‌حالی‌که بعضى زنان لباس مبتذل به تن دارند، با رعایت حجاب کامل خودم، چگونه است؟
پاسخ: در‌صورتی‌که حضور شما تأیید گناه محسوب شود، نباید شرکت کنید.
پرسش 2: پوشیدن لباس نیمه‌لخت زن در مقابل زن و آرایش زن در بین زنان به‌‌طورى‌که تا حدى مورد توجه دیگر زنان شود، آیا جایز است؟
پاسخ: اگر مفسده نداشته باشد، مانعى ندارد
تنگ یا محرّک‌بودن لباس
مقام معظم رهبری:
برای زنان پوشیدن لباس‌های تنگ یا بدن‌نما در عروسی‌ها و مانند آن، اگر از نگاه مردان نامحرم یا از ترتب مفسده یا تحریک اطرافیان در امان هستند، جایز است.[28]
آیتالله مکارم:
پرسش: پوشیدن لباس‌هاى تنگ، که حجم بدن پیدا باشد، توسّط آقایان چه حکمى دارد؟
پاسخ: چنین لباس‌هایى نه براى زنان مناسب است نه براى مردان.[29]
حکم پوشیدن لباس ورزشی برای بانوان
آیتالله مکارم:
پرسش: اگر مدرسه‌اى ابلاغ کند که دختران به هنگام ورزش باید لباس مخصوص ورزش بپوشند، چه حکمى دارد؟
پاسخ: پوشیدن لباس ورزشى براى دختران در‌صورتی‌که در محیط مخصوص خودشان باشند، مانعى ندارد.[30]
حکم پوشیدن چکمه برای بانوان
آیتالله مکارم:
پرسش: استفاده از چکمه برای بانوان چه حکمی دارد؟
پاسخ: چنانچه پوشیدن چکمه برای بانوان مفسده نداشته باشد و از نظر عرف متدینین موجب جلب توجه نامحرم نگردد، مانعی ندارد.[31]
حکم پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند برای بانوان
مقام معظم رهبری:
اگر صدای کفش زنان هنگام راه رفتن، موجب جلب توجه و تحریک نامحرم یا مترتب بر مفسده نشود، اشکال ندارد.[32]
آیتالله مکارم:
پرسش: پوشیدن کفشی که هنگام راه‌رفتن صدا ایجاد می‌کند، برای خانم‌ها چه حکمی دارد؟
پاسخ: در فرض سوالاشکالی ندارد؛ هرچند بهتر است بی‌صدا باشد. [33]
حکم پوشیدن مانتو
پرسش: پوشیدن مانتوهایى که برجستگى هاى بدن مانند سینه و پشت را نمایان مى سازد، چگونه است؟
آیتالله سیستانی،
پاسخ: اگر باعث تهییج شهوت باشد، جایز نیست.[34]
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا پوشیدن مانتو براى زنان، در‌صورتى‌که حفظ حجاب اسلامى نشود و برجستگىهاى اندام مشخص باشد، اشکال دارد؟
پاسخ: در‌صورتی‌که لباس چسبان باشد حرام است؛ ولى اگر لباس گشاد باشد اشکال ندارد.[35]
مجازات بی‌حجابی
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا در اسلام بدون توجه به مسائل دیگر، برای بی‌حجابی مجازاتی وجود دارد؟
پاسخ: این‌گونه گناهان تعزیر دارد؛ و تعزیر گاهی به‌صورت نصیحت است و گاهی به‌صورت جریمه مالی و یا غیرآن.[36]
بیرون‌گذاشتن مو برای طبیعی جلوه‌دادن در فیلم
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا برای واقعی و طبیعی نشان‌دادن یک‌صحنه و یک‌مسئله مثل بعضی معضلات اجتماعی یا هر ضرورت یا شبه ضرورت دیگر، می‌توان بخشی از موی زنان را نشان داد؟ و در‌صورتی‌که معظم‌له استفاده از کلاه‌گیس در حضور مردان برای زن را جایز نمی‌دانند، آیا استفاده از آن هم مجوزی ندارد؟
پاسخ: این‌گونه موارد مجوز عدم‌رعایت حجاب نیست و بر زنان و دختران لازم است تمام بدن خود به‌جز گردی صورت و دست‌ها تا مچ را در مقابل نامحرمان بپوشانند؛ و این مقدار با هر‌نوع لباس غیر‌زینتی که تنگ و چسبان نباشد، پوشیده شود، کافی است؛ هرچند چادر حجاب‌برتر است؛ و استفاده از کلاه‌گیس برای زنان جایز است؛ ولی باید آن را در برابر نامحرم بپوشانند؛ مگر در موارد ضرورت و در فرض رفع ضرورت باید آن را نیز بپوشاند.[37]
حکم حضور زنان در شهربازی
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا جایز است که زنان در شهربازی‌ها سوار بازی‌های مهیّج شوند و جیغ بزنند؟
پاسخ: این امور مناسب زنان مسلمان نیست.[38]
مسئلۀ چادر
آیتالله مکارم:
پرسش: گفته مى‌شود که استفاده از چادر مشکى مناسب نیست؛ بلکه کراهت دارد و خانم‌ها باید از پوشاک روشن و رنگ‌هاى متنوع استفاده نمایند و دلیلى ندارد که توصیه شود خانم‌ها کفش و مانتوى تیره بپوشند. نظر شما در این مورد چیست؟
پاسخ: انتخاب چادر مشکى براى زنان مکروه نیست و استفاده از رنگ‌هاى سادۀ دیگر، مادام که منشأ مفاسدى نشود، جایز است؛ البتّه رنگ‌هاى سنگین بهتر است.[39]
نازک بودن چادر نماز
آیتالله سیستانی:
پرسش: اگر چادر نماز از پشت آن، سایۀ بدن پیدا باشد، اشکال دارد یا نه؟ (میزان ضخامت چادرهای معمولی بهگونهای است که کمی سایه می‌اندازد.)
پاسخ: اشکال دارد.[40]
2. زینت و آرایش (و احکام آن)
آراستن چهره در منظر نامحرم
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا زینت‌کردن (در حد معمول) دست‌ها تا مچ و یا آرایش سادۀ صورت، محل اشکال است (برای غیرهمسر در جامعه)؟
پاسخ: چهرۀ آرایش کرده، لازم است پوشانده شود.[41]
آیتالله مکارم:
پرسش: چنانچه زن با خود زینت داشته باشد (مانند حلقۀ ازدواج، یا انگشترى در دست یا چهرۀ آراسته کرده باشد) آیا واجب است وجه و کفّین را بپوشاند؟
پاسخ: در مورد حلقه و انگشتر مانعى ندارد؛ ولى در مورد آرایش مشکل است.[42]
حکم انگشتر و زیورآلات زن در دید نامحرم
مقام معظم رهبری:
انگشتر خانم‌ها اگر چشمگیر نبوده و ساده باشد -فرقی نمی‌کند که مربوط به ازدواجش بوده یا خودش تهیه کرده و یا هدیه گرفته است- پوشاندنش واجب نیست. اما اگر انگشتر چشمگیر و زینت محسوب شود، باید از نگاه نامحرم پوشانده شود.[43]
آیتالله سیستانی:
پرسش: زیورآلات زن، اگر در معرض دید نامحرم باشد، چه حکمى دارد؟
پاسخ: پوشاندن گردنبند از دید نامحرم واجب است؛ ولى پوشاندن النگو، دستبند، حلقۀ ازدواج و انگشتر واجب نیست.[44]
آیتالله مکارم:
پرسش: چنانچه زن با خود زینت داشته باشد (مانند حلقۀ ازدواج، یا انگشترى در دست یا چهرۀ آراسته کرده باشد) آیا واجب است وجه و کفّین را بپوشاند؟
پاسخ: در مورد حلقه و انگشتر مانعى ندارد؛ ولى در مورد آرایش مشکل است.[45]
پوشیدن نوعی جوراب برای زینت
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا یک‌زن جوان می‌تواند جوراب به رنگ پا که معمولا ساق پا را زیبا‌تر نشان می‌دهد به‌عنوان حجاب بپوشد؟
پاسخ: پوشیدن چنین جورابی به‌خودی‌خودـ اشکالی ندارد؛ امّا چون در فرض سوال زینت به حساب آمده، باید آن را از دید نامحرمان بپوشاند. [46]
برداشتن موی صورت و ابروها
مقام معظم رهبری:
اگر تاتوی ابرو، عرفاً زینت محسوب شود، باید پوشانده شود. هرگونه زیور، حتی حلقۀ ازدواج یا آرایش معمولی ابرو، باید پوشانده شود.[47]
آیتالله سیستانی:
پرسش: زنی که روی خود را نمی‌گیرد، می‌تواند موهای صورت و ابروان را بردارد و پودر طبیعی و سبک بر صورت بزند؟
پاسخ: برداشتن موی صورت، و باریک‌کردن ابروان، مانع از بازگذاشتن رو نمی‌شود؛ به شرط آنکه از افتادن در حرام ایمن باشد و بازگذاشتن صورت به انگیزۀ نگاه نامحرمان نباشد؛ امّا پس از به‌کار‌بردن پودر و وسایل آرایشی، پوشاندن صورت واجب است [48].
3. پوشیدن لباس شهرت
تعریف و معیار لباس شهرت
مقام معظم رهبری:
پرسش: معیار لباس شهرت چیست؟
پاسخ: لباس شهرت لباسی است که پوشیدن آن برای شخص، به‌خاطر رنگ یا کیفیت دوخت یا مندرس‌بودن آن و علل دیگر مناسب نیست؛ به‌طوری که اگر آن را در برابر مردم بپوشد توجه آنان را به خود جلب نموده و انگشت‌نما می‌شود.[49]
آیتالله مکارم:
بنابر احتیاط واجب، انسان باید از پوشیدن لباس شهرت خوددارى کند و منظور از لباس شهرت، لباسى است که جنبۀ ریاکارى دارد و مى‌خواهد به‌وسیلۀ آن مثلاً به زهد و ترک دنیا مشهور شود؛ خواه از جهت پارچه یا رنگ آن باشد یا دوخت آن؛ امّا اگر واقعا قصد او ساده پوشیدن است و جنبۀ ریاکارى ندارد نه‌تنها جایز است، بلکه عملى است شایسته و اگر کسى با لباس شهرت نماز بخواند، نماز او باطل نیست.[50]
حکم استفاده از روبنده، پوشیه و...
آیتالله سیستانی:
پرسش: آیا پوشیدن پوشیه برای خانم‌ها جایز است؟
پاسخ: اشکال ندارد.[51]
آیتالله مکارم:
پرسش: نظر شما دربارۀ استفاده از پوشیه توسط خانم‌ها چیست؟
پاسخ: استفاده از پوشیه اشکال ندارد. اما در مکان‌هایی که باعث انگشت‌نما شدن آن‌ها می‌شود، ترک کنند.[52]
پوشیدن لباس باعث بی‌آبرویی
آیتالله مکارم:
پوشیدن لباسى که مایۀ هتک و بى‌آبرویى انسان یا منشأ فساد مى‌شود، اشکال دارد.[53]
5.پوشیدن لباس کفار
حکم کلی لباس‌های مختص کفار و مروج فرهنگی غربی
پرسش: پوشیدن لباس‌هایی که متعلّق به گروه‌های منحرف غربی است، آیا در حکم اشاعۀ فحشا می‌باشد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: به‌طور‌کلی پوشیدن لباس‌هایی که پوشش و لباس غیر‌مسلمانان محسوب می‌شود و استفاده از آن ترویج فرهنگ منحط و معاند غربی محسوب می‌شود، جایز نیست.[54]
آیتالله مکارم:
پاسخ: در‌صورتی‌که با پوشیدن آن لباس‌ها حجاب اسلامی برای زن یا مرد مسلمان رعایت نشود و به این جهت موجب به گناه افتادن دیگران باشد و یا موجب ترویج فرهنگ منحط غربی گردد، جایز نیست.[55]
آیتالله سیستانی:
پرسش: بعضی از لباس‌هایی که جوانان می‌پوشند ترکیب‌بندی لباس بهگونهای است که جلب توجه می‌کند؛ مثلاَ از مانتوهایی که با رنگ‌های خیلی تند استفاده می‌کنند یا اینکه ترکیب رنگ روسری با مانتو و لباسشان طوری است که جلب توجه می‌کند یا از کفش‌ها و پیراهن‌هایی که نوع و رنگ آن توجه کننده است، استفاده می‌کنند، ۱ -آیا لباس شهرت محسوب می‌شود و پوشیدن آن حرام است؟
پاسخ: لباس‌های شهرت محسوب نمی‌شود؛ ولی اگر زِیّ مختص کافر باشد، به احتیاط واجب، پوشیدن آن جایز نیست. و اگر عرفاً زینت باشد، ظاهر شدن با آن جلوی نامحرم نیز حرام است.[56]
استفاده از کروات
پرسش: آیا استفاده از کراوات یا پوشیدن لباس‌های دارای حروف و تصاویر خارجی اشکال دارد؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: به‌طور کلی پوشیدن لباس‌هایی که پوشش و لباس غیر‌مسلمانان محسوب می‌شود و استفادۀ از آن ترویج فرهنگ منحط و معاند غربی محسوب می‌شود، جایز نیست.[57]
آیتالله سیستانی:
پاسخ: فی نفسه مانعی ندارد.[58]
4.موارد متفرقه
استفاده‌کردن مردان از طلا
مقام معظم رهبری:
آویختن زنجیر طلا و به دست کردن انگشتر طلا و بستن ساعت مچی طلا برای مردان حرام است و بنابر‌احتیاط واجب نماز با آن باطل است.
توجه: ملاک حرمت استفاده از طلا برای پوشیدن یا به گردن آویختن توسط مردان، صدق زینت نیست؛ بلکه استفاده از آن به هر صورت و به هر قصدی حرام است؛ هر چند انگشتر، حلقه، گردنبند و مانند آن باشد و از نظر عموم علامت آغاز زندگی زناشویی فرد به حساب آید؛ نه زینت. و هر چند از دید دیگران مخفی باشد؛ ولی استفاده از آن برای جراحی استخوان و دندان‌سازی اشکال ندارد. در حرمت پوشیدن طلا برای مردان، فرقی نیست بین آنکه مدت کم باشد -مثل لحظۀ عقد- یا زیاد.[59]
آیتالله سیستانی:
پوشیدن طلا، مثل آویختن طلا به سینه و انگشتر طلا به دست‌کردن و بستن ساعت مچی طلا به دست، برای مردان حرام و نماز خواندن با آن‌ها باطل است؛ ولی برای زنان در نماز و غیرنماز اشکال ندارد. پوشیدن طلا مثل آویختن طلا به سینه و انگشتر طلا بدست‌کردن و بستن ساعت مچی طلا به دست برای مردان حرام و نماز خواندن با آن‌ها باطل است ولی برای زنان در نماز و غیرنماز اشکال ندارد.[60]
آیتالله مکارم:
زینت طلا، مانند انگشتر طلا و یا ساعت مچی طلا ومانند آن، برای مردان حرام است و نماز با آن نیز باطل است و احتیاط واجب آن است که از استعمال عینک طلا نیز خودداری شود؛ ولی همۀ این‌ها برای زنان در نماز و غیرنماز جایز است.[61]
تشبه به جنس مخالف
مقام معظم رهبری:
اگر مردی حالت نرمش و انعطاف زنانه به خود بگیرد، -آن حالت جذابیتی که زن در مقابل مرد دارد- یا زنی در مقابل همجنس خود حالت مردانه داشته باشد، این نوع تشبه حرام است. حال اگر کسی برای چنین تشبهی اجیر شود، این معامله حرام و باطل است.[62]
آرایش زنانه براى مردان
آیتالله مکارم:
پرسش: مدّتى است بعضى از آرایشگاه‌هاى مردانه از آرایش‌هاى اختصاصى بانوان از قبیل برداشتن ابرو، مش‌کردن موها و مانند آن استفاده مى‌کنند؛ لطفاً بفرمایید.
الف. حکم این نوع آرایش‌ها براى مردان چیست؟
ب. اقدام آرایشگران به این امور به لحاظ شرعى چه حکمى دارد؟
پاسخ: هرگونه کارى که سبب شود مردان به شکل زنان درآیند، جایز نیست.[63]
استثنائات مربوط به پوشش
پوشیدن لباس ابریشمی یا غصبی یا طلا‌بافت در حال اضطرار
آیتالله مکارم:
در حال اضطرار و ناچارى پوشیدن لباس ابریشمى خالص و طلا‌بافت یا غصبى و یا لباسى که از مردار تهیه شده، مانعى ندارد و مى‌تواند با آن نماز بخواند.[64]
حد پوشش در خواستگاری
آیتالله مکارم:
پرسش: آیا پسر به قصد ازدواج می‌تواند به تمام بدن دختر مورد نظرش نگاه کند؟ از روی پیراهن نازک بدن‌نما چطور؟
پاسخ: چنانچه مرد، رسماً به خواستگاری رود و صحبت‌های مقدماتی انجام شود و قصد ازدواج، قطعی باشد، زن می‌تواند با هماهنگی خانواده، به مقدار لازم، بدون حجاب (یعنی نمایان‌بودن سر‌و‌صورت، گردن، مقداری از دست و بازو و مقداری از پاها) در برابر خواستگار، ظاهر شود؛ البته اگر ممکن باشد این کار را کسانی مانند مادر و خواهر مرد یا زنان دیگر انجام دهند.
[1]. النور، 31.
[2]. الکافی، ج5، ص338.
[3]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[4]. احکام بانوان، مسئلۀ 663.
[5]. همان، مسئله 654.
[6]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[7]. منهاج الصالحین،ج 3، کتاب النکاح، مسئلۀ 18.
[8]. استفتائات جدید،ج 2، سوال1019.
[9]. رسالۀ دانشجوئی، پرسش 318.
[10]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[11]. همان.
[12]. همان.
[13]. رسالۀ توضیح المسائل مراجع، مسئلۀ 2435.
[14]. احکام بانوان، مسئلۀ 654.
[15]. پایگاه اطلاع‌رسانی آیتالله سیستانى، پرسش و پاسخ.
[16]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، احکام ازدواج.
[17]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات.
[18]. استفتائات جدید،ج 4، سوال1123.
[19]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[20]. استفتائات جدید،ج 4، سوال1125.
[21]. همان،ج 1، سوال798 و 838.
[22]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[23]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانى.
[24]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانى، پرسش و پاسخ.
[25]. همان.
[26]. احکام بانوان، مسئلۀ 662.
[27]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[28]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[29]. استفتائات جدید،ج 4، سوال1124.
[30]. احکام خانواده، سوال79.
[31]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، حجاب بانوان.
[32]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[33]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، حجاب بانوان.
[34]. رسالۀ دانشجویی، پرسش 311.
[35]. استفتائات جدید،ج 2، سوال153.
[36]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات، ازدواج و زناشویی.
[37]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی.
[38]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی، استفتائات.
[39]. احکام بانوان، سوال657.
[40]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانى، پرسش و پاسخ.
[41]. همان.
[42]. استفتائات جدید،ج 1، سوال801.
[43]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[44]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[45]. استفتائات جدید،ج 1، سوال801.
[46]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[47]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 75.
[48]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[49]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، استفتائات، سوال1361.
[50]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 770.
[51]. پایگاه اطلاع‌رسانی آیتالله سیستانى، پرسش و پاسخ.
[52]. استفتائات جدید،ج 4، سوال686.
[53]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 771.
[54]. رسالۀ اجوبة‌الستفتائات، سوال1379.
[55]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
[56]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[57]. رسالۀ اجوبة‌الستفتائات، سوال1379.
[58]. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیتالله سیستانی، پرسش و پاسخ.
[59]. رسالۀ آموزشی،ج 1، درس 29.
[60]. رسالۀ توضیح‌المسائل آیتالله سیستانی، مسئلۀ 819.
[61]. رسالۀ توضیح‌المسائل آیتالله مکارم، مسئلۀ 761.
[62]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس 29.
[63]. استفتائات جدید،ج 4، س 690.
[64]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 767.