«غشّ و تدلیس»، در روایات
«عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّنَا».[1]
«هشام‌بن‌سالم می‌گوید که امام صادق{علیه السلام} فرمود: کسی که ما مغشوش کند (بفریبد) از ما نیست.»
2. «وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{صلوات الله علیه} لِرَجُلٍ یَبِیعُ التَّمْرَ یَا فُلَانُ! أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ لَیْسَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ مَنْ غَشَّهُمْ».[2]
«از امام صادق{علیه السلام} نقل شده است که حضرت فرمود: پیامبر خدا{صلوات الله علیه} به شخصی که خرما می‌فروخت، فرمود: ای فلانی! آیا نمی‌دانی که قطعاً از مسلمانان نیست کسی که آن‌ها را مغشوش کند (بفریبد).»
معنا وحکم غش و تدلیس
تعریف تدلیس
مقام معظم رهبری:
تدلیس به معنای خدعه و فریب است. البته نه هر خدعه‌ای، بلکه مقصود پوشاندن عیب یا اظهار کمال در شیء یا کسی است که آن کمال را ندارد، یا اظهار و نشان دادن وصفی که انسان به آن راغب است. درحالی‌که واقعا آن وصف وجود ندارد. یا مخفی کردن وصفی که رغبتی به آن نیست.[3]
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: تدلیس را توضیح دهید؟
پاسخ: ارائۀ شخص و یا چیزی غیرآن وضع و صفتی که در واقع هست، به قصد ترغیب مشتری و یا برانگیختن شخصی برای ازدواج با وی.[4]
اقسام و مصادیق آن
انواع غش در معامله
مقام معظم رهبری:
غش به خلط و مزج.
عیبی را در متاع مخفی کردن.
تصرفی که کمّیّت جنس را زیاد می‌کند.
ذکر صفت مرغوبٌ‌فیه برای آن جنسی که این صفت را ندارد.
شیئی را می‌دهد به جای شیئی که در ماهیت با آن متفاوت است.[5]
آیت‌الله سیستانی:
موارد مختلف غش:
مخلوط کردن جنس خوب با جنس بد یا با چیز دیگر؛ مانند مخلوط کردن شیر با آب.
صورت ظاهر خوبی را به جنس دادن بر خلاف واقع؛ مانند آب زدن به سبزی کهنه که تازه جلوه کند.
جنس را به صورت جنس دیگر وانمود کردن؛ مانند روکش‌کردن طلا بدون اطلاع مشتری.
مخفی داشتن عیب جنس درصورتی‌که مشتری به فروشنده اعتماد داشته باشد که از او مخفی نمی‌دارد.[6]
فروش جعبه به همراه جنس به قیمت خود جنس
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا فروش کارتن همراه جنس درحالی‌که مشتری راضی به خرید کارتن به قیمت جنس مورد نظر نیست، حکم غش را دارد؟ (مثلا کارتن تخم‌مرغ و یا شیرینی که به اجبار به همراه جنس و به قیمت آن فروخته می‌شود)
پاسخ: درصورتی‌که مشتری راضی نباشد این کار جایز نیست؛ مگر اینکه قولاً یا عملاً بگوید جعبه نیز به قیمت آن جنس فروخته می‌شود.[7]
شکر دادن به زنبور
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا دادن شکر به زنبورعسل برای تولید عسل بیشتر، جایز است؟
پاسخ: این کار نوعی تدلیس است و تقلب محسوب می‌شود و اشکال دارد.