«کوچک‌شمردن اوامر و نواهی الهی»، در ثقلین
الف. در قرآن
<... وَ مَا ءَاتَئکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نهَئکُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَاب>[1]
«... و آنچه را پیامبر به شما عطا نمود، بگیرید و از آنچه شما را نهى نمود، باز ایستید و از خداوند پروا کنید؛ زیرا خداوند سخت‌کیفر است.»
ب. در روایات
«عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّه{علیه السلام}: «اتَّقُوا الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّهَا لَا تُغْفَرُ قُلْتُ وَ مَا الْمُحَقَّرَاتُ قَالَ الرَّجُلُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَقُولُ طُوبَى لِی لَوْ لَمْ یَکُنْ لِی غَیْرُ ذَلِکَ».[2]
«زید شحام گوید: امام صادق{علیه السلام} فرمود: از گناهان محقر بپرهیزید که آمرزیده نشوند، عرض کردم: گناهان محقر چیست؟ فرمود: این است که مردى گناه کند و بگوید: خوشا حال من، اگر غیر از این گناه نداشته باشم!»
معنا و حکم آن
معنای استصغار الذنوب
پرسش: منظور از «استصغار ذنوب» که در روایات ما آمده است، دقیقاً چه می‌باشد و آیا خود، شرعا حرام محسوب می‌شود؟
آیت‌الله سیستانی:
پاسخ: منظور، کوچک شمردن گناه است و حرام است.[3]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: مراد از«استصغارذنوب» همان کوچک‌شمردن گناه است که یکی از دام‌های شیطان بوده و انسان را با این ترفند به منجلاب گناه نزدیک نموده و شخص گناهکار را در آن فرو می‌برد و انسان مؤمن باید از این حالت به خداوند متعال پناه ببرد و خود را از هرگونه گناه و معصیت دورنگه‌دارد و هیچ‌گاه به کوچکی گناه توجه نکند؛ بلکه به بزرگی خدایی بنگرد که او را نافرمانی کرده است و یکی از گناهان محسوب می‌شود، بلکه در روایتی بیان شده است که از شدیدترین گناهان می‌باشد.[4]
اقسام و مصادیق آن
استصغار ذنوب و کبیره‌شدن گناهان صغیره
آیت‌الله مکارم:
پرسش: آیا کارهایى همچون حقیرشمردن یا خوشحالى از گناه یا آشکارکردن آن (چه کبیره و چه صغیره)، باعث مضاعف‌شدن مجازات جرم مورد نظر مى‌شود یا گناه کبیرۀ مستقلّى محسوب مى‌گردد؟
پاسخ: این امور، گناه دیگرى محسوب مى‌شود.[5]
استخفاف، با ترک فراگیری مسائل مهم
پرسش: آیا انسان با ترک فراگیری مسائل مورد ابتلای خود گناهکار محسوب می‌شود؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: درصورتی‌که یاد‌نگرفتن آن مسائل منجر به ترک واجب یا ارتکاب حرام شود، گناهکار است.[6]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: یادگیری مسائلی که انسان به آن غالباً نیاز دارد، واجب است و ترک واجب گناه محسوب می‌شود.[7]
احکام فرعی آن
احترام گنه‌کار و بی‌احترامی به نیکوکار
آیت‌الله مکارم:
پرسش: کسى که به گناهکار به‌خاطر گناهش احترام کند یا به نیکوکار به‌خاطر کار نیکش بىاعتنایى کند، نظیر کاسبى که زن‌هاى بدحجاب را بر زن‌هاى باحجاب مقدّم بدارد و یا به بدحجاب‌ها احترام کند و به زن‌هاى باحجاب بىاحترامى نماید، مرتکب حرام شده است؟
پاسخ: این کار، حرام است.[8]
[1]. الحشر،7.
[2]. الکافی، ج2، ص287.
[3]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی.
[4]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[5]. استفتائات جدید، ج3، سوال1782.
[6]. رسالۀ اجوبة‌الاستفتائات، سوال۱۳۱۹.
[7]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[8]. همان.