«قنوط من رحمة‌الله (اظهار ناامیدی از رحمت الهی)»، در ثقلین
الف. در قرآن
<قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ>[1]
«بگو: اى بندگان من که بر خود تجاوز‌کار بودهاید! از رحمت خدا ناامید نشوید، یقیناً خدا همۀ گناهان را مىآمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»
ب. در روایات
«عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{علیه السلام}یَقُولُ: الْکَبَائِرُ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ الْیَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ وَ أَکْلُ مَالِ الْیَتِیمِ ظُلْماً وَ أَکْلُ الرِّبَا بَعْدَ الْبَیِّنَةِ وَ التَّعَرُّبُ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَةِ وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ ...الحدیث.»[2]
«امام صادق{علیه السلام} می‌فرمود: گناهان کبیره، ناامیدى از رحمت خداست (در دنیا) و یأس از مرحمت او (در آخرت) و ایمنى از مکر خدا (یعنى از عذاب او) و قتل نفسى که خدا حرام کرده و نافرمانى پدر و مادر و خوردن مال یتیم بنا حق و خوردن ربا بعد از دانستن و تعرب بعد از هجرت و متهم ساختن زن پاکدامن و فرار از جهاد. ... .»
معنا و حکم آن
مقام معظم رهبری:
پرسش 1: اگر کسی در زندگی اشتباه کند، آیا خدا اورا می‌بخشد یا باید ناامید شد؟
پاسخ: توبۀ حقیقی و جدی به پیشگاه خداوند غفار موجب بخشیده‌شدن گناه (اگر چه کبیره باشد) می‌شود و ناامید‌شدن از حضرت حق خود گناه است؛ ولی باید توجه داشت که اگر حق‌الناس در میان است، باید پرداخت شود و نیز چنانچه حق‌الله از قبیل قضای نماز یا روزه بر عهدۀ شخص است، باید جبران شود.[3]
آیت‌الله مکارم:
پرسش 2: اگر انسان افسرده باشد، نه از نوع خیلی شدید؛ بلکه از نوعی که دکترها و روان‌شناسان تشخیص افسردگی دهند و در این مدت نمازش را عمداً ترک کند و روزه هم نگیرد و به خدا بدگمان شود و از رحمت او مأیوس گردد و کشف حجاب کند -در حالی که عقلش سر جایش است و آگاه و عاقل است-، حکمش چیست؟
پاسخ: انسان باید همیشه به خداوند قادر ومهربان امیدوار باشد و آنچه را او دستور داده از نماز و روزه و حجاب و یا سایر وظایف دینی انجام دهد و از رحمت واسعۀ او نامید نباش که ناامیدی از گناهان کبیره است هیچ کس حق ندارد به بهانۀ افسردگی وظیفۀ شرعی خود را ترک کند؛ مگر اینکه بر اثر بیماری افسردگی عقل و هوش خود را از دست بدهد.[4]
حکم اظهار ناامیدی؛ ولی بدون جدیت
آیت‌الله مکارم:
پرسش: بسیاری از مردم هستند که جملاتی بعضاً بر زبان می‌آورند که بوی یأس و قنوط می‌دهد -نظیر اینکه: «خدا که دیگر با ما کاری ندارد» یا «از ما که گذشت و ما که دیگر جه نمی‌شدیم» و...- ؛ ولی این جملات با جدیت کامل و از صمیم قلب نیست. آیا بیان این جملات نیز شرعاً حرام و مصداق «القنوط من رحمة الله» می‌باشد؟(در واقع آیا یأس و قنوط، ذو‌مراتب و نسبی است؟!...)
پاسخ: چنانچه با قصد جدی و با اعتقاد نباشد، حرام و مصداق ناامیدی نیست؛ اما تکرار و تلقین آن نیز صحیح نیست.[5]