«اصرار بر گناه»، در ثقلین
الف. در قرآن
<وَ الَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلى ما فَعَلُوا وَ هُمْ یَعْلَمُون>[1]
«و آنان که چون کار زشتى مرتکب شوند یا بر خود ستم ورزند، خدا را یاد کنند و براى گناهانشان آمرزش خواهند -و چه کسى جز خدا گناهان را مىآمرزد؟- و دانسته و آگاهانه بر آنچه مرتکب شدهاند، پا فشارى نمى‌کنند.»
ب. در روایات
«عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ{علیه السلام}یَقُولُ: لَا وَ اللَّهِ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ شَیْئاً مِنْ طَاعَتِهِ عَلَى الْإِصْرَارِ عَلَى شَیْءٍ مِنْ مَعَاصِیهِ».[2]
«ابا بصیر از امام‌صادق{علیه السلام} نقل می‌کند که حضرت{علیه السلام} می‌فرمود: نه، به خدا سوگند که خدا هیچ طاعتى را با اصرار بر هر گناهى که باشد، نپذیرد.»
معنا و حکم آن
پرسش: منظور از «اصرار بر گناه» دقیقاً چه می‌باشد و آیا حرمت فقهی مستقل دارد(مانند بقیه ی گناهان)؟
مقام معظم رهبری:
پاسخ: اصرار بر گناهان صغیره که موجب کبیره شدن آن می‌گردد، عبارت است از ادامه و ملازمت بر معصیت، بدون فاصله‌شدن توبه و بعید نیست که بعد از انجام گناه صغیره، تصمیم بر انجام مجدد آن، از قبیل اصرار بر صغیره باشد، اگرچه آن را انجام ندهد؛ خصوصا اگر تصمیم او بر انجام آن، در حال ارتکاب معصیت اول باشد.[3]
آیت‌الله مکارم:
پاسخ: منظور این است که گناه را تکرار کرده و آن را ترک نمی‌کند و این کار، خود از گناهان بوده و حرام است.[4]
احکام فرعی اصرار بر گناه
اصرار بر گناه صغیره موجب سقوط عدالت
مقام معظم رهبری:
اگر کذب از گناهان کبیره باشد، یک‌بار گفتن آن، موجب سقوط انسان از عدالت می‌شود. امّا اگر از کبائر نباشد، در صورت اصرار بر آن موجب سقوط از عدالت می‌شود.[5]
آیت‌الله مکارم:
مجتهدى که از او تقلید مى‌کند، باید داراى صفات زیر باشد: مرد، بالغ، عاقل، شیعۀ دوازده‌امامى، حلال‌زاده و همچنین بنابر احتیاط واجب عادل و زنده باشد. (عادل کسى است که داراى حالت خداترسى باطنى است که او را از انجام گناه کبیره و اصرار بر گناه صغیره باز مى‌دارد).[6]
ترک اصرار بر گناهان صغیره
آیت الله سیستانی:
«عادل» کسی است که کارهایی که بر او واجب است، بجا آورد و کارهایی که بر او حرام است، ترک کند و کسی که بدون عذر شرعی واجبی را ترک کرده یا حرامی را مرتکب شود، عادل نیست در این امر، فرقی بین گناه صغیر و کبیره نیست... .[7]
و نشانه عدالت این است که در ظاهر شخص خوبی باشد، که اگر از اهل محل یا همسایگان، یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی او را تصدیق نمایند.[8]
آیت‌الله مکارم:
«عدالت» یک‌حالت خداترسى باطنى است که انسان را از انجام گناه کبیره و تکرار گناه صغیره باز مى‌دارد و همین اندازه که با کسى معاشرت داشته باشیم و گناهى از او نبینیم، نشانۀ وجود عدالت است و این را حسن ظاهر که حاکى از ملکۀ باطن است، مى‌گویند.[9]
انتفاء (بیزاری از نسب)
«انتفاء (بیزاری از نَسَب)»، در روایات
«عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ{علیه السلام} قَالَ: کَفَرَ بِاللَّهِ مَنْ تَبَرَّأَ مِنْ نَسَبٍ وَ إِنْ دَق».[10]
«ابابصیر نقل می‌کند که حضرت صادق{علیه السلام} فرمود: آن کس که از نسب خود (اگر چه پست باشد) بیزارى جوید به خدا کافر شده است.»
معنا و حکم آن
آیت‌الله مکارم:
پرسش: مقصود از «انتفا» (بیزاری جستن از نسب) که در بعضی روایات ما جز گناهان آمده، چیست و حکم شرعی آن چه می‌باشد؟
پاسخ: منظور از انتفا نسب این است که شخص منکر نسب خویش باشد (مثلاً پدر از فرزندش یا فرزند از پدرش و...) و این از گناهان بزرگ محسوب می‌شود. [11]
[1]. آل‌عمران، 135.
[2]. الکافی، ج2، ص288.
[3]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری .
[4]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
[5]. رسالۀ آموزشی،ج 2، درس ۲۲.
[6]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 3.
[7]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 5.
[8]. رسالۀ توضیح‌المسائل جامع، مسئلۀ 2.
[9]. رسالۀ توضیح‌المسائل، مسئلۀ 1268.
[10]. الکافی، ج2، ص350.
[11]. استفتا از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.